Αρχαία Ολυμπία, 16.06.2015. Τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, βρίσκονται σε εξέλιξη και μέρα με τη μέρα κατακτούν την ιστορία οι 1οι Ευρωπαϊκοί Αγώνες, ή, όπως πολλοί τους χαρακτήρισαν, οι πρώτοι Ευρωπαϊκοί Ολυμπιακοί Αγώνες, στην πρωτεύουσα του Αζερμπαϊτζάν, το Μπακού, στις όχθες της Κασπίας.

Λίγες ημέρες νωρίτερα, την Παρασκευή 12 Ιουνίου, παρακολουθήσαμε την ομολογουμένως εντυπωσιακή τελετή έναρξής τους, πανομοιότυπη με τις αντίστοιχες τελετές των παγκόσμιων Ολυμπιακών Αγώνων, χειμερινών και θερινών, ως προς το μεγαλείο, την προβολή και τις επιδιώξεις. Μάλιστα, ως Έλληνες καμαρώσαμε για το γεγονός ότι “Τελετάρχης” τους ήταν ο δικός μας Δημήτριος Παπαϊωάννου, ο διεθνούς φήμης καλλιτέχνης ο οποίος έχει πιστωθεί την επιτυχία των τελετών έναρξης και λήξης του «Αθήνα 2004», επιτυχία την οποία και επανέλαβε στο Μπακού.

Παρά τις επιφυλάξεις και ενστάσεις πολλών ότι η χώρα (Αζερμπαϊτζάν) δεν σέβεται και καταπατά τα ανθρώπινα δικαιώματα, και επομένως οι αγώνες της δεν αξίζουν ιδιαίτερου σεβασμού, εντούτοις παίρνουν μέρος σε αυτούς 6.000 αθλητές και αθλήτριες από 50 εθνικές ολυμπιακές επιτροπές σε περισσότερα από 20 κυρίως ολυμπιακά και ορισμένα μη ολυμπιακά αθλήματα. Ανάμεσά τους βρίσκονται και 138 πρωταθλητές και πρωταθλήτριές της χώρας μας.

Μέχρις εδώ όλα καλά. Υπάρχει όμως μια “λεπτομέρεια” που τελικά δεν είναι καθόλου λεπτομέρεια αλλά ένα σοβαρό πρόβλημα, μια ακόμη αόρατη “δια γυμνού εγκεφάλου” (δηλ. χωρίς γνώση) αλλά καθόλου αθώα απειλή για το Ολυμπιακό Κίνημα. Ποιό είναι λοιπόν το πρόβλημα; Το πρόβλημα που κάποιοι, δυστυχώς λίγοι,  αντιλαμβάνονται και ακόμα λιγότεροι προσπαθούν να αντιμετωπίσουν, είναι το ζήτημα μιας ακόμη φλόγας που επιχειρεί να φωτίσει και εμπνεύσει  αθλητές και θεατές μιας κορυφαίας διοργάνωσης υπό την αιγίδα της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής, η οποία, ενώ ξεκάθαρα έχει καταλάβει τη θέση της Ολυμπιακής Φλόγας μέσα σε ένα στάδιο που ονομάζεται Ολυμπιακό και καίει δίπλα στην σημαία με τους Ολυμπιακούς Κύκλους, παρόλα αυτά δεν έχει δυστυχώς ληφθεί από τον ιερό χώρο της Ολυμπίας. 

Αν όμως δεν έχει προέλευση την Ολυμπία, που έχει ανάψει αυτή η φλόγα και πότε; Αναρωτήθηκε κάποιος Έλληνας; Κάποιος αιρετός από την Ηλεία μήπως; Σύμφωνα λοιπόν με το ενημερωτικό portal των αγώνων του BAKU2015, η φλόγα αυτή άναψε στις 26 Απριλίου 2015, σε ειδική τελετή η οποία έλαβε χώρα στο αρχαίο ιερό Ατεσγκά (Ateshgah) αφιερωμένο στην αρχαία ηλιακή και πυρολατρική θρησκεία του θρησκευτικού προφήτη των Περσών Ζωροάστρη, (η Ζαρατούστρα) και ιδρυτή της θρησκείας του Ζωροαστρισμού ή Παρσισμού.

Πρόκειται για ένα από τα πιο αξιόλογα αξιοθέατα του Αζερμπαϊτζάν, χώρα γνωστή και ως «η γη της Φωτιάς», σε μια περιοχή γνωστή για τις φυσικές φλόγες που ξεπηδούν από το έδαφος, οφειλόμενες βεβαίως στο πλούσιο σε κοιτάσματα φυσικού αερίου υπέδαφος. Η φλόγα των 1ων Ευρωπαϊκών Αγώνων ελήφθη κεκλεισμένων των θυρών από την άσβεστη φλόγα που καίει σε μια υφιστάμενη εστία εντός του ανωτέρω ιερού, με τρόπο σκηνοθετικά εμπνευσμένο και άρτιο, από τα χέρια του Προέδρου της χώρας Αλίεβ τη παρουσία της πρώτης κυρίας του Αζερμπαιτζάν Μεχριμπάν Αλίγιεβα (Mehriban Aliyeva) και του Προέδρου της Ομοσπονδίας των Ευρωπαϊκών Ολυμπιακών Επιτροπών Πάτρικ Χίκει (Patrick Hickey).

Ο Χίκει στον χαιρετισμό του λίγο πριν, κατά την διάρκεια της επίσημης τελετής, ανέφερε τα εξής: “Οι Ολυμπιακές αξίες της αριστείας, της φιλίας και του αλληλοσεβασμού εκφράζονται απόλυτα μέσω της λαμπαδηδρομίας (σ.σ. που πρόκειται να ξεκινήσει). Με το πέρασμα της φλόγας από τον ένα στον άλλο σε μια χειρονομία συνεργασίας, οι λαμπαδηδρόμοι θα διαδώσουν το μήνυμα της ειρήνης της φιλίας και χαράς μέσω του αθλητισμού”. Η Ολυμπιονίκης χάντμπολ Rafiga Shabanova πέρασε στην ιστορία ως η πρώτη λαμπαδηδρόμος των Ευρωπαϊκών Αγώνων όταν από τα χέρια του Πρόεδρου πήρε τη δάδα και ξεκίνησε την λαμπαδηδρομία με την οποία η Φλόγα ταξίδεψε σε όλα τα μήκη και τα πλάτη της χώρας, καλύπτοντας το 99% της επικράτειας του Αζερμπαϊτζάν για να καταλήξει στο Μπακού όπου και έκανε θεαματική είσοδο στο Ολυμπιακό Στάδιο κατά την τελετή έναρξης των Αγώνων.

Επιστρέφοντας στις δηλώσεις του Χίκευ (βλ. ανωτέρω) διαπιστώνουμε ότι χρησιμοποίησε χωρίς κανένα δισταγμό τις ίδιες φράσεις που κανονικά αρμόζουν μόνο στην Ολυμπιακή Φλόγα, χωρίς κανείς να διαμαρτυρηθεί, χωρίς κανείς να αντιδράσει σε αυτό που συμβαίνει όχι δυστυχώς για πρώτη φορά, αλλά επανειλημμένως, ιδιαίτερα την τελευταία διετία: στην φαλκίδευση και νόθευση του ιερότερου όλων των συμβόλων του Ολυμπιακού Κινήματος και της ανθρωπότητας, αν σκεφτούμε την απήχηση που έχουν οι Ολυμπιακοί Αγώνες. 

Για όσους δεν γνωρίζουν και αναρωτιούνται τι έχει συμβεί την τελευταία διετία, δεν έχουν παρά να ανατρέξουν στο διαδίκτυο, οπότε και θα πληροφορηθούν ότι τα τελευταία χρόνια η Παναθηναϊκή Φλόγα η οποία ανάβει στο Καλλιμάρμαρο Στάδιο της Αθήνας έχει υποκαταστήσει την Ολυμπιακή Φλόγα σε μεγάλες, ενίοτε παγκοσμίου βεληνεκούς ολυμπιακές διοργανώσεις όπως οι Ολυμπιακοί Αγώνες Νέων και τα Ευρωπαϊκά  Φεστιβάλ Νεότητας. Σε αυτήν την εξωκατασταική / αυθαίρετη (έχει χαρακτηριστεί και ως “ιμιτασιόν”) φλόγα, έχει προστεθεί μια ακόμη που ανάβει με κάθε επισημότητα λίγο πιο πέρα, η φλόγα της Πνύκας, για τις ανάγκες των Special Olympics, για να μην αναφερθούμε στην Φλόγα της Λωζάννης και ποιός ξέρει ακόμα σε πόσες άλλες οι οποίες σφετερίζονται την αίγλη των μηνυμάτων και συμβολισμών της Ολυμπιακής Φλόγας.

Συμβολισμοί οι οποίοι μέχρι πριν λίγα χρόνια ήταν άρρηκτα και αποκλειστικά συνδεδεμένοι με την Ολυμπιακή Φλόγα και μαζί με τα υπόλοιπα Ολυμπιακά σύμβολα δημιουργούν το απαραίτητο ψυχοπνευματικό κλίμα και ατμόσφαιρα που συγκινεί τον κάθε άνθρωπο, όσο κοντά ή μακριά βρίσκεται με τον κόσμο της άθλησης.

Εν τούτοις,  υπάρχουν πολλοί που έχουν πιστέψει το αφήγημα όσων φέρουν την ευθύνη για αυτές τις ατυχείς επιλογές, σύμφωνα με το οποίο η μεταφορά του τελετουργικού της αφής της Ολυμπιακής Φλόγας εκτός Ολυμπίας και η δημιουργία άλλων φλογών προκειμένου να εξυπηρετηθούν οι ανάγκες των πολλών διεθνών αθλητικών διοργανώσεων, προστατεύει την αυθεντικότητα και μοναδικότητά της από την φθορά που προκαλεί η συχνή επανάληψη της Αφής. Υπάρχει πλήθος επιχειρημάτων ενάντια στην απαξιωτική για την Φλόγα εξακτίνωση του Τελετουργικού της Αφής, αλλά δεν είναι της παρούσης η παράθεσή τους.

Στο Μπακού η Ευρώπη γιορτάζει τελώντας τους πρώτους της αγώνες, κατά το πρότυπο άλλων ηπειρωτικών αγώνων της Αμερικανικής,  Αφρικανικής ή της Ασιατικής ηπείρου. Παρόλο που το Αζερμπαϊτζάν, σύμφωνα με δημοσίευμα αθηναϊκής εφημερίδος, ζήτησε τιμής ένεκεν η φλόγα να έρθει από την Ολυμπία, η Διεθνής Ολυμπιακή Επιτροπή απέρριψε το αίτημα αυτό παραβλέποντας ότι μια από τις χώρες που συμμετέχει είναι και η Ελλάδα όπου γεννήθηκε ο Αθλητισμός και ο Δυτικός Πολιτισμός και τελικά μεθόδευσε το άναμμα της φλόγας να γίνει στο αρχαίο ιερό Ατεσγκά. Γιατί να μη το κάνει; Άλλωστε με τις ευλογίες και την συνέργια των Ελληνικών Κυβερνήσεων, η φλόγα για αγώνες που χαρακτηρίζονται επίσημα ως Ολυμπιακοί (βλ. Ολυμπιακοί Αγώνες Νέων), έχει πάψει εδώ και καιρό να ανήκει αποκλειστικά στην Ολυμπία.

Κάποιοι που ζουν και αναπνέουν καθημερινά τον αέρα της Ολυμπίας, όπως ο γράφων, του τόπου που κάθε τι γύρω θυμίζει το αρχαίο πνεύμα του ωραίου, του μεγάλου και του αληθινού, που βεβαίως είναι αθάνατο, του τόπου που γράφτηκαν αναρίθμητες ιστορίες δόξας και τιμής, δυσκολεύεται να κατανοήσει και αισθανθεί ποιά είναι η σχέση που έχει η φλόγα του Μπακού, όσο αρχαία και αν είναι, με τα Ολυμπιακά Ιδεώδη. Προφανώς όσοι ζουν στην Λωζάννη ή στην Αθήνα δεν το αντιλαμβάνονται, αλλά ας σκεφθούν καλύτερα τι λέγουν, την επόμενη φορά που θα χρησιμοποιήσουν τις ίδιες φράσεις σαν να μην υπάρχει καμία διαφορά της μιας φλόγας με την άλλη.

Στο αδιέξοδο στο οποίο έχει περιέλθει η τοπική κοινωνία της Ηλείας, θεώμενη την αλλοτρίωση και απαξίωση του ιερού της συμβόλου, το οποίο μέχρι πρότινος αποκλειστικά χορηγούσε στην Ανθρωπότητα και γινόταν αποδέκτης σεβασμού και τιμής, προβάλλει ως μοναδική ορθή διέξοδος η πρόταση του ινστιτούτου ολυμπισμού Terra Olympia, η οποία έπειτα από εμπεριστατωμένη μελέτη των ιστορικών πηγών, εισηγείται την επαναφορά στο αρχαίο έθιμο της άσβεστης φλόγας: Στον ιστορικά προσδιορισμένο χώρο της, στο Πρυτανείο της Ολυμπίας, η αυθεντική Ολυμπιακή Φλόγα να καίει αέναα, πλήρης συμβολισμών και αυθεντικότητας, σε ειδικά κατασκευασμένη εστία υπό την μέριμνα του Ελληνικού Κράτους, του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου και Κοινοβουλίου, του ΟΗΕ, της UNESCO και της Δ.Ο.Ε. Παράλληλα με το όμορφο τελετουργικό το οποίο έχει καθιερωθεί από το 1936, με μια άλλη προσεκτικά τεκμηριωμένη και καλλιτεχνικά άρτια αλλά λιγότερο επίσημη τελετή, να μεταλαμπαδεύεται  η Ολυμπιακή Φλόγα για την υλοποίηση όλων των εκδηλώσεων σε όλο τον κόσμο οι οποίες έχουν την σφραγίδα του Ολυμπιακού Κινήματος.

Κλείνω την παρούσα απευθύνοντας το εξής ερώτημα κυρίως προς τους αθλητές αλλά και προς τον καθένα: όταν αγωνίζεται ή βλέπει ως θεατής την φλόγα των Αζέρων (ή τη φλόγα των Αθηναίων) στο Ολυμπιακό Στάδιο, νιώθει την ίδια έμπνευση, το ίδιο δέος, την ίδια συγκίνηση με αυτήν που  μεταδίδει η ιερή Φλόγα της Ολυμπίας; Ελπίζω η απάντηση να είναι αποφατική και να μη μείνουμε, δεν πρέπει, μόνο σε αυτήν.

* Ο Κωνσταντίνος Αντωνόπουλος είναι αντιπρόεδρος του Ινστιτούτου Ολυμπισμού “Terra Olympia” και αρχαιολόγος στην Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηλείας  – www.kantonopoulos.gr