Τα τελευταία χρόνια έχει αναδειχθεί ένα ιδιότυπο εμπορικό παιχνίδι του τύπου και αρθρογράφων, σχετικά με την ιστορία (της κάθε επετείου) και το σχολείο. Έτσι, ακόμα χρονιά η 25η Μαρτίου δε θα μπορούσε να προχωρήσει χωρίς μομφές στην Ιστορία και την ιστορία.  Σε μία λογική διάλογο θα σταθούμε σε δύο παρεμβάσεις που δημοσιεύθηκαν στην ιστοσελίδα.
 
Η μία παρέμβαση προσπαθώντας να εισέλθει και να ορίσει τα προγράμματα σπουδών των πανεπιστημίων, ζητά  ειδικό αντικείμενο για την Επανάσταση του 1821. Αν και δεν πέρασαν πολλά χρόνια από τη διαμάχη για το βιβλίο ιστορίας της ΣΤ’  Δημοτικού, βλέπουμε ακόμα τα απόνερα της πλημμυρίδας του εθνοκεντρισμού και του λαϊκισμού να αγκαλιάζουν την επιστήμη της Ιστορίας. Γιατί τελικά όλοι φαίνεται να ξεχνούν ότι μιλάμε για μία επιστήμη. Δε φτάνει που τόσα χρόνια έχουν βαλθεί όλοι να κρίνουν τι ιστορία και πώς θα πρέπει να διδάσκεται στο δημοτικό και στη μέση εκπαίδευση… τώρα έβαλαν θέλουν να διαμορφώσουν και τα προγράμματα σπουδών στα πανεπιστήμια…

Δεν είδαμε όσους μιλούν για την Ιστορία, το σκοπό και τη θεματική της να παίρνουν θέση για τη διδασκαλία αντικειμένων Αστροφυσικής…  Γιατί; Πολύ απλά επειδή κανείς δεν ασχολείται με την αστροφυσική, αντίθετα με την Ιστορία, που έχει καταντήσει λαϊκό ανάγνωσμα στο πλαίσιο του παραδοσιακού μας εθνικισμού. Ουδείς ενδιαφέρεται για τη Φιλοσοφία της Ιστορίας, ούτε τις μεθόδους της.

Η διδασκαλία όμως ενός ακαδημαϊκού αντικειμένου δεν μπορεί να ορίζεται από την εθνικιστική ή -στην καλύτερη- την εθνοκεντρική αντιμετώπιση του παρελθόντος. Η ιστορία δεν αποτελεί μέσο διαμόρφωσης πατριωτικής συνείδησης. Κι όποτε αξιοποιήθηκε έτσι, είδαμε πού οδήγησε , μέσα από τις πολιτικές κι εκκλησιαστικές παρεμβάσεις στην ύλη και τη γλώσσα.

Αντίθετα, η Ιστορία είναι επιστήμη κι έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται. Πέραν τούτων, επί της ουσίας, στο πανεπιστήμιο δεν είναι ανάγκη να διδάσκεται η “Επανάσταση” ως αντικείμενο. Τα γεγονότα αυτά μπορούν να τα βρουν οι φοιτητές μέσα από εργασίες, παρουσιάσεις κλπ παράλληλα με άλλα αντικείμενα. Η “Επανάσταση” όχι μόνο είναι άχρηστη χωρίς την Οικονομική Ιστορία του αιώνα και την Πολιτική ανάλυση των δεδομένων, αλλά και λειτουργεί ανατρεπτικά προς την κριτική σκέψη που οφείλει να έχει ένας ιστορικός…

Εξάλλου, στόχος του πανεπιστημίου δεν είναι να μεταδώσει μία στείρα γνώση (ειδικά την υπονοούμενη γεγονοτολογία), αλλά να καταδείξει ερευνητικούς τρόπους και να αναδειχθεί η κριτική και συνδετική ικανότητα του επιστήμονα (άλλωστε όταν διδάσκεται διαφωτισμός, τέχνη, οικονομική και πολιτική ιστορία, τι χρειάζεται η “επανάσταση”).

Στην πανεπιστημιακή διδασκαλία δεν είναι δυνατόν να επεκταθεί σε κάθε ένα αποσπασματικό αντικείμενο. Αν κάθε σημαντικός (εθνικά ή με άλλο στόχο) ιστορικός σταθμός διδάσκονταν, δε θα τελείωνε ποτέ το πρόγραμμα σπουδών. Αντίθετα, το πανεπιστήμιο οφείλει να διδάσκει τρόπους επέκτασης της έρευνας. Ιστορικός δεν είναι κάποιος που γνωρίζει απλά ιστορία, αλλά εκείνος που αντιλαμβάνεται τα εργαλεία της Ιστορίας, τη Φιλοσοφία της και τις ερευνητικές μεθόδους της.
 
Από την άλλη, ο Χρήστος Κάτσικας ανέδειξε ένα σοβαρότατο πρόβλημα σε επίπεδο πολιτών όχι μόνο ιστορικής αδιαφορίας, αλλά και σύγχυσης ακόμα σε υψηλά μορφωτικά επίπεδα, δίνοντας την ευκαιρία να μιλήσουμε ακόμα μία φορά για το σχολικό αυτό αντικείμενο.
 
Επί της αρχής ας σημειώσουμε ότι η κριτική του Κάτσικα οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια όχι σε ένα νέου τύπου μάθημα, αλλά σε αύξηση της ύλης και εξετασιοκεντρική έξαρση (ακόμα κι αν δεν είναι αυτόν ο σκοπός του)… Παράλληλα, επιμένει να κρίνει την ιστορική γνώση και εκπαίδευση σε ένα πλαίσιο εθνοκεντρικό.

Η ιστορία όμως δεν μπορεί να εξετάζεται ως διδακτικό αντικείμενο στο πλαίσιο της αλληλουχίας γεγονότων. Αντίθετα, αποδείχθηκε ότι η “θεματική ιστορία” αναδεικνύει τα εξεταζόμενα ζητήματα πολύπλευρα και με βαθύτερες αναφορές (πηγές, συγχρονισμούς γεγονότων ξεπερνώντας την στείρα γεγονοτολογία, αναλυτική και κριτική σκέψη, στηρίζοντας την αφαιρετική ικανότητα του μαθητή και υποστηρίζοντας την εμβάθυνση μέσω μικρότερης ύλης για αποστήθιση).

Η θεματική ιστορία ευνοεί την αναλυτική προσέγγιση σύνθετων προβλημάτων (και η Ιστορία είναι από μόνη της μία σύνθετη επιστήμη) με άλματα στο χρόνο, εμβαθύνοντας κι επιμένοντας σε σημαντικά ζητήματα (κοινωνικά, πολιτικά κλπ). Επερνά τον μόνιμο εθνοκεντρισμό αφού τα θέματα θα συνδεθούν με άλλα παράλληλα παγκόσμια φαινόμενα (πχ οι Σταυροφορίες με ό,τι σημασία κρύβουν ακόμα και για την ISIS δε διδάσκονται, όπως δε διδάσκεται τίποτα για τους πολιτισμούς της Ρωσίας ή της γείτονος Ασίας κι Αφρικής, πόσο μάλλον για την Ασία ή την Αμερική).

Παλαιότερα εγχειρίδια θεματικής ιστορίας αναδείχθηκε ότι έχουν καλύτερα αποτελέσματα στη μνήμη των μαθητών. Πόσο μάλλον αν τούτο το βλέπαμε να προχωρά μακριά από τη γραμμική αντίληψη της γεγονοτολογίας και της διαδοχής των “ιστορικών φάσεων του Έθνους” (sic) από το δημοτικό ακόμα…

Και σε τούτα φυσικά δεν προσθέτουμε ιδέες (χιλιοπροτεινόμενες) για μαθητοκεντρισμό, κατάργηση εξετάσεων και αξιολόγηση μέσα από διάλογο και συζητήσεις, για εργασίες μηνιαίες και παρουσιάσεις τους στο μάθημα, διαθετική σύνδεση της ιστορίας με άλλα αντικείμενα (από τέχνη μέχρι οικονομία και γεωπολιτική)… Ούτε φυσικά θα θυμίσουμε το μίσος του μαθητή για την ιστορία, που την έχει ταυτίσει με ένα αντικείμενο προς αποστήθιση. Δε λειτουργεί (όπως κανένα μάθημα τελικά) θετικά στη σκέψη του μαθητή κι ούτε κανένας μαθητής αντιλαμβάνεται γιατί του χρειάζεται τόση αποστήθιση και τόση ιστορία.
 
Σε μία χώρα που ακόμα κινείται εθνοκεντρικά και δε διδασκόμαστε τίποτε άλλο (ακόμα και σε ακαδημαϊκά προγράμματα σπουδών και μελετών), έχουμε ανάγκη να διδάσκουμε την ιστορία  και την Ιστορία μέσα από μία διαφορετική προσέγγιση. Η ελληνική δε διαφέρει από την παράλληλη παγκόσμια ιστορική εξέλιξη (ή έστω θα αναδειχθεί σε τι και γιατί διαφέρει). Μάθαμε επί δεκαετίες σε μία εθνοκεντρική αντίληψη που επέστρεψε μέσα στην κρίση (φασισμός, εθνολαϊκισμός, αναζήτηση ταυτότητας ως ψυχική τάση λόγω κρίσης) και βλέπουμε παντού να μας “υποβιβάζουν”.

* Κατεβάστε την ποιητική συλλογή του Δήμου Χλωπτσιούδη, «κατάστιχα» από την cosmotebooks ή από το myebooks.gr