Τα ΜΜΕ είναι αμείλικτα. Ιδίως όταν καταπιάνονται με πολιτικούς. Με μεγάλη ευκολία θα σε μετατρέψουν από σούπερ σταρ σε αποδιοπομπαίο τράγο. Πόσο μάλλον, όταν  εσύ ο ίδιος τους προσφέρεις τροφή με αντιφάσεις και παλινωδίες. Από τον σκληρό αυτό κανόνα δεν γλίτωσε ούτε ο πρώην υπουργός οικονομικών Γιάνης Βαρουφάκης. 

Ο διεθνούς φήμης οικονομολόγος και sui generis υπουργός μέχρι το πρωί της 6ης Ιουλίου μοιάζει να έχει πέσει θύμα της δικής του δημιουργικής ασάφειας. Η «αποκάλυψή» (;) του μετά την παραίτηση ότι επεξεργαζόταν μαζί με μια μικρή ομάδα στο υπουργείο του ένα Plan B που προέβλεπε, μεταξύ άλλων, επιστροφή στο εθνικό νόμισμα εάν οι διαπραγματεύσεις με τους εταίρους έφταναν στο απόλυτο αδιέξοδο, ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων εντός, αλλά ακόμα περισσότερο εκτός κυβέρνησης.

«Συνωμότης της δραχμής» ή «άγγελος του σκότους» είναι μερικοί μόνο από τους μάλλον αστείους χαρακτηρισμούς που του προσέδωσαν αρκετά από τα ΜΜΕ που διψούν για αίμα. Τις τελευταίες μέρες, διαβάσαμε διάφορα δημοσιεύματα για μυστικούς δείπνους, ψιθύρους, κρυφακούσματα, ύπουλες επαφές με τον μεγαλοχρηματιστή Τζορτζ Σόρος, με στόχο πάντα την επιστροφή της Ελλάδας στη δραχμή. Επειδή όλες αυτές οι ιστορίες μπορεί να αποτελούν πρώτης τάξεως υλικό για κατασκοπικό θρίλερ, αλλά σε στοιχειωδώς σκεπτόμενους ανθρώπους μάλλον θυμηδία προκαλούν, θα προσπαθήσουμε να προσεγγίσουμε τον Γιάνη Βαρουφάκη μέσα από τις δικές του αντιφάσεις. Κυρίως, για να κατανοήσουμε πώς έφτασε – κατά τα δικά του λεγόμενα πάντα – να εξετάζει ως εναλλακτικό σχέδιο κάτι που ο ίδιος μέχρι πρότινος θεωρούσε καταστροφικό.

Ο καθηγητής Γιάνης Βαρουφάκης έγινε γνωστός στο ευρύτερο κοινό από το 2010 και μετά μέσα από την αρθρογραφία του στο protagon και στο δικό του μπλογκ, από τα βιβλία του, από συνεντεύξεις, αλλά και από τις λαϊκές συνελεύσεις στα πλαίσια των διαδηλώσεων των αγανακτισμένων στο Σύνταγμα το 2011. Με τη δριμύτατη κριτική του στα μνημόνια, αλλά και στην οικονομική πολιτική της Ευρωπαϊκής Ένωσης, έγινε ένα από τα πρόσωπα – σύμβολα της κρίσης. Επικριτικός, αλλά και ταυτόχρονα ευρωπαϊστής, υποστήριζε ότι το οικοδόμημα έπρεπε να αλλάξει από μέσα. Όχι να διαλυθεί εις τα εξ ων συνετέθη, ούτε η Ελλάδα να αποχωρήσει από αυτό, αναζητώντας τη σωτηρία της σε μια πορεία προς το άγνωστο.

Ο Γιάνης Βαρουφάκης ασκούσε έντονη κριτική στη δομή της ευρωζώνης. Συγχρόνως όμως, υπερασπιζόταν το ευρώ και επέπληττε όσους υποστήριζαν ότι μόνο με έξοδο από το κοινό νόμισμα θα είχε η ελληνική οικονομία ουσιαστικά περιθώρια ανάκαμψης. Για την ακρίβεια, θεωρούσε αυτή την ιδέα περίπου αυτοκτονική.

«Μπορεί να πει κανείς ότι θα ήταν καλύτερα να μην είχαμε μπει ποτέ στο ευρώ. Από τη στιγμή όμως που είμαστε μέσα, αν επιχειρήσουμε να φύγουμε μόνοι μας θα είναι σαν να πυροβολούμε τα ίδια μας τα πόδια». Αυτή την άποψη επαναλάμβανε σε κείμενά του και σε συνεντεύξεις του σταθερά τα τελευταία χρόνια, αλλά και αφότου έγινε υπουργός.

«Είναι ένα πράγμα να πει κανείς ότι δεν θα έπρεπε να μπούμε στο ευρώ, και είναι εντελώς άλλο να πει κανείς ότι πρέπει να βγούμε από το ευρώ. Αν κάνουμε πίσω, θα πέσουμε στον γκρεμό. Αυτό είναι το επιχείρημά μου σε όλους». Αυτό δήλωνε σε συνέντευξή του στη Guardian στα μέσα Φεβρουαρίου. Στην ίδια συνέντευξη μάλιστα τόνιζε: «Συνεχώς ακούμε ότι αν δεν υπογράψετε θα γίνει Αρμαγεδδών. Η απάντησή μου είναι: Ας γίνει! Δεν υπάρχει πλάνο κωλοτούμπας. Αυτό είναι το δικό μου σχέδιο Β». 

Την πίστη του στο κοινό ευρωπαϊκό νόμισμα διατράνωνε και  σε τηλεοπτική συνέντευξή του στην εκπομπή του Γιώργου Παπαδάκη στον ΑΝΤ1 στα τέλη Φεβρουαρίου: «Δεν θα βγούμε ποτέ από το ευρώ. Ο κόσμος δεν μου είπε βγες από την Ευρώπη. Ο κόσμος ζητά να επανακτήσει την αξιοπρέπειά του». Αυτό, μια εβδομάδα μετά την περίφημη συμφωνία της 20ης Φεβρουαρίου και αφού, σύμφωνα με τα εκ των υστέρων λεγόμενά του, είχε έρθει αντιμέτωπος με την απειλή Σόιμπλε – Ντάισελμπλουμ για «μνημόνιο ή Grexit».

Λίγες μέρες αργότερα μάλιστα, σε συνέντευξή του στην εκπομπή του Νίκου Χατζηνικολάου «Στον Ενικό», δεν παρέλειψε να πετάξει και μερικά «καρφιά» για τον συνάδελφό του και βουλευτή του Σύριζα Κώστα Λαπαβίτσα: «Ο Κώστας Λαπαβίτσας έχει χτίσει καριέρα πάνω στο επιχείρημα για επιστροφή στη δραχμή». 

Παράλληλα, αναφερόμενος στους οικονομολόγους που τάσσονται υπέρ της εξόδου της Ελλάδας από την ευρωζώνη, πρόσθεσε ότι «η μόνη διαφωνία μου με αυτούς του εξαιρετικούς συναδέλφους μου, είναι ότι εγώ θεωρούσα την έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, όσο κι αν ασκώ κριτική στην αρχιτεκτονική δόμηση της Ευρωζώνης, καταστροφική».
  
Καθ’ όλη τη συνέχεια, ο Γιάνης Βαρουφάκης, παρά τη μιντιακή του υπερέκθεση και τις όποιες παλινωδίες του, παρέμεινε σταθερός στις αρχές του σχετικά με το ευρώ. Κάποια στιγμή βέβαια, σε ανεπίσημη φάση (σε επίσκεψή του στην Κρήτη την 25η Μαρτίου), του ξέφυγε η λέξη «ρήξη», χωρίς ωστόσο να εξηγήσει στη συνέχεια πώς ακριβώς τη φανταζόταν. Λίγο νωρίτερα, σε συνέντευξή του στην ιταλική Corriere della Sera, είχε δώσει την εξής απάντηση στην ερώτηση τι θα συμβεί αν οι Βρυξέλλες δεν δεχτούν το σχέδιο της ελληνικής κυβέρνησης: «Θα μπορούσαν να υπάρξουν προβλήματα. Αλλά, όπως μου είπε ο πρωθυπουργός μου, δεν είμαστε κολλημένοι στις καρέκλες. Μπορούμε να προκηρύξουμε και πάλι εκλογές, να προκηρύξουμε δημοψήφισμα». Η ιταλική εφημερίδα το ερμήνευσε ως δημοψήφισμα για το ευρώ, κάτι που ο τότε ΥΠΟΙΚ έσπευσε να διαψεύσει. Ακόμα και την ημέρα του δημοψηφίσματος στις 5 Ιουλίου έγραψε στο λογαριασμό του στο twitter: «Η θέση της Ελλάδας στο ευρώ είναι αδιαπραγμάτευτη. Η ρευστότητα θα επιστρέψει με την συμφωνία. Η Ευρώπη δεν θα αφεθεί σε παράλληλα νομίσματα».

Και όμως, λίγες μέρες αργότερα, ο Βαρουφάκης αναιρούσε για δεύτερη φορά τον εαυτό του σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα (η πρώτη ήταν παραμονές δημοψηφίσματος, όταν σε συνεντεύξεις του σε ξένα ΜΜΕ δήλωνε ότι θα παραιτηθεί αν κερδίσει το ΝΑΙ. Τελικά, παραιτήθηκε μετά την επικράτηση του ΟΧΙ): Μόνο μετά τις ασφυκτικές πιέσεις στις Βρυξέλλες και τη συμφωνία της 15ης Ιουλίου, άρχισε να «ομολογεί» (;) ότι σχεδίαζε plan B που περιελάμβανε παράλληλα νομίσματα και επιστροφή στο εθνικό νόμισμα. Πότε τελικά έλεγε την αλήθεια; Πριν τις 15 Ιουλίου, όταν υπερασπιζόταν το ευρώ ή μετά; Έγινε άραγε κι αυτός ένας μετά Χριστόν προφήτης; Και τέλος πάντων, πώς έφτασε να εξετάζει ως εναλλακτική μια λύση την οποία ο ίδιος απέρριπτε μετά βδελυγμίας γιατί ισχυριζόταν ότι θα έφερνε τεράστια καταστροφή;

Ίσως να μην υπάρξει ποτέ σαφής απάντηση σε όλα αυτά. Εξάλλου, υποτίθεται ότι το Plan B Βαρουφάκη ήταν γνωστό σε μια πολύ κλειστή ομάδα ανθρώπων, ερήμην της υπόλοιπης κυβέρνησης. Ίσως, επίσης, να αργήσουμε πολύ να μάθουμε – αν μάθουμε ποτέ – τι πραγματικά διημείφθη ανάμεσα στον Γιάνη Βαρουφάκη και τους συνομιλητές του πίσω από τις κλειστές πόρτες των Βρυξελλών. Αυτό που ήδη ξέρουμε, σύμφωνα με δικές του δηλώσεις, είναι ότι ήρθε για να μείνει. 

Όπως είπε σε συνέντευξη του στην ιταλική εφημερίδα  Il Fatto Quotidiano το Σαββατοκύριακο, θα παραμείνει βουλευτής με τον ΣΥΡΙΖΑ. Θεωρεί ότι ο ρόλος του ενισχύθηκε από τα γεγονότα και ότι οφείλει να το πράξει και για τους 140.000 ανθρώπους που τον εμπιστεύτηκαν στις εκλογές, αναδεικνύοντάς τον σε «πρώτο – κατά πάσα πιθανότητα – σε σταυρούς βουλευτή της χώρας». 

Προς το παρόν, ο Γιάνης Βαρουφάκης δείχνει να πιστεύει ότι η αγαπημένη του «δημιουργική ασάφεια» τον ευνοεί, ακόμα και τώρα που δεν είναι υπουργός. Μόνο που αποδείχθηκε ότι η ασάφεια έχει ημερομηνία λήξης. Ίσως θα πρέπει κάποτε να επιλέξει τη σαφήνεια. Ενδεχομένως, έτσι να προσφέρει καλύτερη υπηρεσία στη χώρα, αλλά και στον εαυτό του.