«Η λογοτεχνία έχει αναμφισβήτητα τεράστιες δυνατότητες. Μπορεί για παράδειγμα να βοηθήσει έναν φυλακισμένο να “αποδράσει”», έγραψε η Μίν Σογκούτ, μια συγγραφέας που χαιρέτισε την έκδοση ενός μυθιστορήματος γραμμένο από δυο πένες: Αυτές του Σελαχατίν Ντεμιρτάς και του Γιτζίτ Μπενέρ.

Ο πρώτος ήταν ο πρώην συμπρόεδρος του Δημοκρατικού Κόμματος των Λαών (HDP, κουρδικό και αριστερό – πλέον λέγεται DEM και είναι τρίτο κόμμα στο Κοινοβούλιο με 57 στους 593 βουλευτές) και είναι φυλακισμένος εδώ και περίπου 8 χρόνια – δηλαδή από τον Νοέμβριο του 2016. Έχει κατηγορηθεί ότι έκανε «τρομοκρατική και αποσχιστική προπαγάνδα». Έχει δικαστεί και καταδικαστεί σε 42 χρόνια κάθειρξης μετά από δυο μεγάλες δίκες, και ακόμη εκκρεμούν τρεις.

Το Τουρκικό Συνταγματικό Δικαστήριο και το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχουν πολλάκις πάρει αποφάσεις για την απελευθέρωση του Ντεμιρτάς, καθώς εκτιμούν ότι τα τουρκικά δικαστήρια δεν ακολούθησαν τις επιταγές του νόμου και του δικαίου. Φυσικά, η πολύ μεγάλη πλειοψηφία του τουρκικού λαού γνωρίζει καλά ότι η καταδίκη του Ντεμιρτάς δεν είναι παρά η έκφραση της ρεβανσιστικής πολιτικής του Προέδρου Ερντογάν. Ο Ντεμιρτάς ήταν ο πιο θερμός και πιο δημοφιλής πολέμιος του καθεστώτος του Ενός ανδρός.

Ο Ντεμιρτάς, 51 ετών, Κούρδος, δικηγόρος κατ’ επάγγελμα, κατάφερε να αποδείξει αυτά τα οκτώ χρόνια στη φυλακή, ότι ήταν και ένας συγγραφέας με ταλέντο. Εξέδωσε δυο μυθιστορήματα, τρεις συλλογές διηγημάτων, και επιπλέον το κείμενο της πολιτικής του υπεράσπισης, που αναγνώστηκε στους δικαστές: Ένα κείμενο 500 σελίδων που αποτελεί πραγματικό πολιτικό τεκμήριο κόντρα στις πολιτικές και τις δράσεις του τουρκικού κράτους έναντι των Κούρδων και της αντιπολίτευσης. Εκτός αυτών, παίζει σάζι, γράφει ρομαντικά και αγωνιστικά τραγούδια και είναι ερασιτέχνης σκιτσογράφος.

Ο συν-συγγραφέας του «Ντουέτου στο Καθαρτήριο», ο Γιτζίτ Μπενέρ, 66 ετών, Τούρκος συγγραφέας και μεταφραστής, που έχει γράψει περί τα είκοσι βιβλία, μυθιστορήματα, διηγήματα, δοκίμια ακόμη και βιβλία για παιδιά, έχει εκδώσει τρία βιβλία στα γαλλικά. Πρόσφατα του απονεμήθηκε ο βαθμός του Ιππότη στο Τάγμα των Γραμμάτων και των Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας.

Ο Ντεμιρτάς και ο Μπενέρ δεν γνωρίζονταν και δεν είχαν συναντηθεί ποτέ. Ωστόσο, ο Ντεμιρτάς είχε διαβάσει και εκτιμήσει πολύ το «Ταξίδι στο τέλος της Νύχτας» του Σελίν, που έχει μεταφραστεί στα τουρκικά από τον Μπενέρ. Ο, δε, Μπενέρ, ήξερε μόνο το όνομα του πολιτικού ηγέτη Ντεμιρτάς. Οι δυο συν-συγγραφείς ξεκίνησαν αρχικά να στέλνουν ο ένας στον άλλο τα βιβλία τους, και κατόπιν ανέπτυξαν αλληλογραφία. Εν τέλει αποφάσισαν να γράψουν ένα βιβλίο από κοινού δια αλληλογραφίας. Το σύστημα ήταν απλό: Ο ένας έγραφε ένα κεφάλαιο και το έστελνε στον άλλο. Εκείνος με τη σειρά του το συνέχιζε και ούτω καθεξής. «Ήταν κάπως σαν παρτίδα σκάκι», δήλωσε ο Ντεμιρτάς.

Οι δυο συγγραφείς έγραψαν τελικά ένα θρίλερ γεμάτο ένταση αλλά και χιούμορ, με αναφορές στην πολιτική επικαιρότητα και την ιστορία της χώρας. Είναι ένα κείμενο με δυο αφηγητές που είναι και οι πρωταγωνιστές: Έναν απόστρατο στρατηγό, πρώην βασανιστή την περίοδο του πραξικοπήματος του 1980, που ζει σήμερα σε ένα απομονωμένο σπίτι με θέα τη Μεσόγειο, και έναν αριστερό συνταξιούχο δικηγόρο, που ζει στη Σμύρνη. Οι δρόμοι τους συναντώνται κατά τύχη, ύστερα από ένα τροχαίο, όπου εμπλέκονται ορισμένοι μυστήριοι νέοι. Το γεγονός αυτό προκαλεί μια σφοδρή σύγκρουση μεταξύ των δυο αντρών, που και οι δυο είναι γεμάτοι πίκρα και βιώνουν ένα αίσθημα προσωπικής ήττας στις ζωές τους.

Αυτή η επική σύγκρουση μας κάνει να ανακαλύψουμε το προσωπικό σύμπαν των δυο ηρώων, ή περισσότερο αντι-ηρώων, μέσα από την έμμεση παρουσίαση των γεγονότων των τελευταίων 40 ετών στην Τουρκία – από την σκιά του φασισμού στην ήττα της αριστεράς. Αυτό το μικρό θρίλερ (166 σελίδες), που διαβάζεται με μια ανάσα, περιλαμβάνει και δευτεραγωνιστές, όπως μια νεαρή Κούρδισσα και ένας νεαρός Τούρκος ακτιβιστής.

Η έκδοση του βιβλίου αποτέλεσε πολιτικό-λογοτεχνικό γεγονός. Την 7η Ιουλίου, 15 συγγραφείς, ανάμεσα στους οποίους ο Γιτζίτ Μπενέρ, συναντήθηκαν στην Αδριανούπολη, στην συνοριακή περιοχή Τουρκίας-Βουλγαρίας, όπου βρίσκεται φυλακισμένος ο Ντερμιτάς. Ο Μπενέρ κατάφερε να αποσπάσει ειδική άδεια από το Υπουργείο Δικαιοσύνης για να επισκεφθεί τον συν-συγγραφέα του και να του δώσει το βιβλίο, που κυκλοφόρησε στις 5 Ιουλίου.

Αυτή η λογοτεχνική ομάδα συναντήθηκε έπειτα στην αυλή ενός ιστορικού κτιρίου της πόλης, όπου ο Μπενέρ διάβασε ένα ευχαριστήριο μήνυμα του Ντεμιρτάς και διηγήθηκε τη συνάντηση τους, που ήταν ιδιαίτερα συγκινητική. «Διήρκησε περίπου μιάμιση ώρα, πίσω από ένα τζάμι, όπου συναντηθήκαμε για πρώτη φορά πρόσωπο με πρόσωπο».

Κατόπιν, οι υπόλοιποι 14 συγγραφείς πήραν ένας ένας τον λόγο και εξήγησαν την ουσία και τη σημασία αυτής της συνάντησης – τόσο λογοτεχνικής όσο και πολιτικής καθώς αποτελούσε ένα μανιφέστο αλληλεγγύης προς ένα συνάδελφο, πολιτικό κρατούμενο.

Η ιστορία για το πως γράφτηκε αυτό το βιβλίο έχει ήδη απασχολήσει τα ΜΜΕ της χώρας. Η συζήτηση για τις πολιτικές και λογοτεχνικές του διαστάσεις, μόλις ξεκίνησε.