«Το είχα λοιπόν κρυφό παράπονο τότε να έχουμε τόσο υψηλή πολιτική θεωρία και απλοϊκή ταχτική, αντίθετα με τους αντιδραστικούς που είχαν παιδαριώδη σκέψη και πολιτική πράξη σωστή. (Τούτο σημαίνει πως όποιος κατέχει την εξουσία γίνεται με κάποιο τρόπο σοφός, από την ανάγκη να την κρατήσει)». Το παραπάνω απόσπασμα από το βιβλίο του Ασημάκη Πανσέληνου, «Τότε που ζούσαμε» γράφτηκε το 1974.

Μέσα του εσωκλείει την αντίφαση της Αριστεράς για την θεωρία και την πράξη. Μέχρι σήμερα ήμασταν με τη θεωρία και κριτικοί στην πράξη. Εναντιωνόμασταν, όχι αδίκως, στα πρακτικά μέτρα, στις πολιτικές, που όπως έγραφε ο Πανσέληνος, ήταν «προϊόντα» των αντιδραστικών.

Γιατί εκείνοι, πολύ καλά από τη δική τους μεριά, δεν ήθελαν να χάσουν την εξουσία, μηδέ να υπάρξουν οι συνθήκες ή οι πιθανότητες για κάτι τέτοιο. 

Τα πράγματα όμως δεν ήρθαν κατά πως τα περίμεναν, καθώς οι αντικειμενικές συνθήκες δεν ορίζονται απόλυτα από τους έχοντες την εξουσία. Τους πήγαν στραβά, γιατί με δική τους ευθύνη, τα «κάνανε σαν τα μούτρα τους».

«Φάγανε, φάγανε»… και σταματημό δεν είχαν. Σκάψανε τον δικό τους λάκκο και πέσανε μέσα. Νομίζανε ότι «πέφτοντας με το κεφάλι» στη ρεμούλα, δεν θα βάραινε το στομάχι. Όμως έτσι δεν γίνεται. Η λαιμαργία και η αρπαγή ανέβασε το αίμα ψηλά κι έτσι τουμπάρανε με ορμή στη δική τους λακκούβα. Για καλή τους τύχη όμως, πέφτοντας δεν τους πλάκωσαν οι κοτρόνες και μπόρεσαν να βγάλουν διστακτικά το κεφάλι και αναθάρρησαν. Είναι βέβαια και κείνα τα μέσα που τους τραβάνε από το μανίκι, τους έχουν μπαγλαρωμένους από τον σβέρκο και τους δίνουν ώθηση για να περάσουν μπροστά. Γιατί κατά τα δικά τους συμφέροντα, η πολιτική τους πράξη είναι η σωστή. 

Τα δικά τους και τα δικά μας όμως είναι τα ίδια; Με κείνους που είχαν πάντα το πάνω χέρι, που γινόταν το δικό τους, που ζούσαν, τότε και σήμερα, μέσα στη χλιδή και στην σπατάλη, βρισκόμαστε από την ίδια όχθη του ποταμού; Είμαστε ίσοι και όμοιοι; Τρώμε από το ίδιο πιάτο; Μοιραζόμαστε τα ίδια βάσανα; Τα δικά μας δάνεια είναι δανικά και αγύριστα, όπως εκείνων; 

Επιστρέφοντας στο αρχικό απόσπασμα, οι καιροί απαιτούν να γίνουμε πολιτικά σοφοί. Να μάθουμε την πράξη και καταπώς φαίνεται, με την υψηλή πολιτική θεωρία (αλλιώς δεν θα μας κατάτρεχαν εδώ και πολλές δεκαετίες οι αντίπαλοι), πρέπει να φέρουμε τη θεωρία στην πράξη. Να τις «παντρέψουμε» πολιτικά. Για να κρατήσουμε και να μην τα παρατήσουμε. Όχι από ανάγκη όπως κάνουν εκείνοι, αλλά γιατί έτσι πρέπει. 

Ειδάλλως, τους δίνουμε αυτά που φοβούνται ότι έχουν χάσει. Και τούτη τη φορά, δεν θα λυπηθούν κανέναν. Έχει γυαλίσει το μάτι τους. Αγριέψανε. Η αγωνία ότι η «κουτάλα» έφυγε από τα χέρια τους και γίνεται προσπάθεια να αλλάξει η μοιρασιά, τους έχει εξοργίσει. 

Προϋπόθεση για να κυριαρχήσει η πράξη, είναι να περιβάλλεται από ηθική. Να προστατεύεται από αξίες, από ιδεώδη. Ο Πλάτωνας είχε γράψει ότι «οι μεγάλοι άνθρωποι μιλούν για ιδέες, οι μεσαίοι για γεγονότα, οι μικροί μιλούν για τους άλλους». Για να είσαι όμως καλός στην πράξη, οφείλεις να δεις πως οι ιδέες μετουσιώνονται σε γεγονότα. Οι άλλοι φτιάχνανε μόνο γεγονότα. Και οι πολλοί μιλούσαν γι’ αυτούς, μέσα από τα πρωινάδικα και τα βραδινά δελτία, σαν να ήταν αλλιώτικα πλάσματα. 

Είναι η ώρα να αντιστρέψουμε όλα αυτά. Να μιλάνε οι λίγοι, οι χαμένοι που μέχρι σήμερα ζουν σε βάρος των πολλών. Να έρθει η στιγμή που θα αναπολούνε τα περασμένα τους μεγαλεία, κλεισμένοι στο καβούκι τους. Να έρθει η στιγμή που θα δημιουργούνται γεγονότα από ιδέες που έχουν δοκιμαστεί και η πράξη θα είναι το απαύγασμα της θεωρίας. 

Τότε το «κρυφό παράπονο» του Ασημάκη Πανσέληνου θα έχει βρει τη λύση του και το «στοίχημα» θα έχει κερδηθεί. Οι ευκαιρίες που απαντώνται στο δρόμο μας είναι μετρημένες και αν τις προσπεράσουμε πισωγύρισμα δεν έχει για να τις βρούμε ξανά. Κι αν δουλεύουμε χωρίς να μιλάμε, τότε πιότερο το καλό. Για όλους και όχι για τους λίγους.