Τι κοινό έχουν χώρες όπως η Ελλάδα, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Μεγάλη Βρετανία και οι Η.Π.Α.; Κάτι, που μόνο μέσα από την μυθοπλασία κάποιου ευφάνταστου συγγραφέα θα μπορούσε να προκύψει. Και όμως το τελευταίο χρόνο δείχνει να υπάρχει μια διαδικασία πραγματικής συγκυρίας, στο ότι οι προαναφερθείσες χώρες τείνουν να παρουσιάσουν μια παρόμοια πολιτική ροπή. Άλλες λιγότερο και άλλες περισσότερο. Άλλες επιτυχημένα και άλλες όχι και τόσο. Όπως επίσης και σε εντελώς διαφορετικό βάθος διαφοροποίησης στην εφαρμοζόμενη πολιτική.

Προ μηνός, με αφορμή το άρθρο μου «Η γέννηση, ο θάνατος και η ανάσταση της T.I.N.A (There Is No Alternative)», σε μια ερώτηση φίλου για το αν τελικά ζει η Τ.Ι.Ν.Α., του απάντησα ότι «πολύ φοβάμαι ότι την έχουν καταστήσει αθάνατη», εννοώντας ότι το παρόν status quo της παγκόσμιας πολιτικής οικονομίας δεν μπορεί να δεχθεί καμία αντιπρόταση.

Ωστόσο, ίσως βιάστηκα να απαντήσω. Τα μηνύματα που δεχόμαστε τουλάχιστον τον τελευταίο χρόνο, για μια πιθανή αλλαγή η οποία μπορεί να υπερβεί το φαντασιακό της τρέχουσας πολιτικοοικονομικής συγκυρίας είναι αρκετά έντονα. H εκλογή του ΣΥ.ΡΙΖ.Α στην Ελλάδα, το ευνοϊκό εκλογικό αποτέλεσμα για τους Podemos στην Ισπανία (ακόμα δεν έχει σχηματιστεί κυβέρνηση), η κυβερνητική συμμαχία των Σοσιαλιστών με τις δυνάμεις της αριστεράς στην Πορτογαλία, η εκλογή του Jeremy Corbyn στην ηγεσία των Εργατικών της Μεγ. Βρετανίας και η ανταγωνιστική διεκδίκηση του χρίσματος των Δημοκρατικών από τον Bernie Sanders στις Η.Π.Α είναι μερικά απτά παραδείγματα.

Το φαινόμενο του Ευρωπαϊκού Νότου έχει συζητηθεί και αναλυθεί κατά κόρον. Εκεί που έχει περισσότερο ενδιαφέρον, η φαινομενική αρχικά αυτή στροφή, είναι στις H.Π.Α και τη Μεγάλη Βρετανία. Bernie Sanders και Jeremy Corbyn αντίστοιχα, αποτελούν μια άσπονδη και ετερόκλητη συμμαχία που έχει πολλά να μας πει για την πορεία εξέλιξης του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος.

Δύο νέες φωνές, σε αντίθεση με την πραγματική τους ηλικία, που από την αρχή της παρουσίας τους έχουν δείξει μεγάλες διαφοροποιήσεις από τη ρητορική που έχουμε συνηθίσει στις δύο χώρες τους.
 
“Feel the Bern”

Ο Bernie Sanders, με το ευφάνταστο, σύνθημα “Feel the Bern”, διασχίζει τις Η.Π.Α ανταγωνιζόμενος την Hilary Clinton, διακηρύττοντας τον δικό του δημοκρατικό σοσιαλισμό. Σημαντικό μέρος της πολιτικής που ευαγγελίζεται να φέρει στην πολιτική των Η.Π.Α καταλαμβάνει η πολεμική του ενάντια στην απληστία του τραπεζικού συστήματος και της Wall Street. Μάλιστα ως σημαία έναντι στην προσπάθεια ρύθμισης του τραπεζικού συστήματος έχει αναγάγει την επαναφορά της Glass–Steagall Act. Ένα νομοθέτημα που λειτουργούσε για 82 χρόνια, μέχρι το 1999, ώσπου ο Δημοκρατικός Πρόεδρος Bill Clinton, κατέλυσε, ανοίγοντας την Κερκόπορτα στα μεγάλα τραπεζικά ιδρύματα να κερδοσκοπούν αφειδώς.

Επιπρόσθετα ο δημοκρατικός σοσιαλισμός του Sanders στηρίζει πολλά σε πολιτικές ενάντια στη οικονομική και κοινωνική ανισότητα. Ο ίδιος έχει δηλώσει ότι «Η μεσαία τάξη σε αυτή τη χώρα, τα τελευταία 40 χρόνια, έχει εξαφανιστεί» και γι’ αυτό διακηρύττει εντονότερα πολιτικές ανακούφισης της μεσαίας τάξης. Στοχεύει στην επέκταση και ενδυνάμωση της κοινωνικής ασφάλισης, στην ανάγκη για δημιουργία καλά αμειβόμενων θέσεων εργασίας, στο εγγυημένο σύστημα υγείας, στη δωρεάν πανεπιστημιακή εκπαίδευση και στο ελάχιστο ωρομίσθιο στα 15$.

Ωστόσο ο δημοκρατικός σοσιαλισμός του Sanders συμπυκνώνεται υπέροχα σε ένα άρθρο του J. Betz, The Philadelphia Inquirer, στο οποίο αναφέρει ότι για να γίνει κατανοητός ο δημοκρατικός σοσιαλισμός του Sanders θα πρέπει να τον συσχετίσουμε με την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου του Ο.Η.Ε. το 1948. Στο κείμενο του Ο.Η.Ε. εμπεριέχονται τα αστικά και πολιτικά δικαιώματα του ανθρώπου που εξασφαλίζουν τη δημοκρατικότητα της κοινωνίας (άρθρα 1-21), όπως και τα κοινωνικά και οικονομικά ανθρώπινα δικαιώματα που εξασφαλίζουν την ευημερία (άρθρα 22-30). Το σύνολο του λόγου του Bernie Sanders για τον Δημοκρατικό Σοσιαλισμό συνοψίζεται ακριβώς σε αυτές τις δύο συνισταμένες. Ευαγγελίζεται ότι θα εξασφαλίσει τα αστικά, πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά δικαιώματα των αμερικανών πολιτών. Δηλαδή, πολιτικά εξασφαλίζει την δημοκρατικότητα ενώ οικονομικά θέτει στον πυρήνα της πολιτικής του σοσιαλιστικά ιδεώδη. Κατ’ αυτόν τον τρόπο γίνεται άμεσα αντιληπτό ότι ο πολιτικός λόγος του Bernie Sanders, αποτελεί μια ισχυρή καινοτομία για τα πολιτικά ήθη των Η.Π.Α.
 
Ο γέρο…Corbyn

Στην απέναντι όχθη του Ατλαντικού ο Εργατικός Jeremy Corbyn, ταυτίζεται με τις θέσεις του Bernie Sanders για την εφαρμογή μιας Glass-Steagall Act σε Βρετανική έκδοση. Μια κίνηση που έχει ως στόχο να περιορίσει το αόρατο χέρι της αγοράς το οποίο μετετράπη στο μακρύ χέρι της αγοράς απομυζώντας δισεκατομμύρια από την παραγωγική οικονομία υπέρ της τσέπης των ολίγων.

Ο Corbyn, φημίζεται για του πύρινους λόγους του ενάντια στη λιτότητα και υπέρ της φορολόγησης των υψηλών εισοδημάτων, τονίζοντας μάλιστα ότι καθότι η Μεγάλη Βρετανία είναι μια από τις πλουσιότερες χώρες του κόσμου δε θα έπρεπε κανένας πολίτης να βρίσκεται υπό καθεστώς φτώχειας.

Ωστόσο, το εντυπωσιακότερο στον λόγο του Corbyn, είναι η έκφραση που άφησε άφωνη την Ευρώπη, “people’s quantitative easing”. Ο Corbyn, ορμώμενος από την πολιτική της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, για ποσοτική χαλάρωση (quantitative easing), της οποίας τα οφέλη δείχνουν να μην φτάνουν στους απλούς πολίτες, αλλά να ξανά τροφοδοτούν μόνο τον τραπεζικό τομέα (60 δις € μηνιαία ρευστότητα προς το τραπεζικό σύστημα), είχε μια ιδέα. Στον αντίποδα αυτό της τραπεζικής ποσοτικής χαλάρωσης, ο Corbyn προέταξε ένα ολοκληρωμένο σχέδιο Ανθρώπινης Ποσοτικής Χαλάρωσης (People’s Quantitative Easing – PQE). Το σχέδιο αυτό είναι στα πρότυπα της Ε.Κ.Τ., δηλαδή μέσω της δημιουργίας χρήματος από την Κεντρική Τράπεζα, με μια βασική διαφορά. Η ρευστότητα δε θα προωθείται προς τον τραπεζικό τομέα αλλά μέσω, της Εθνικής Επενδυτικής Τράπεζας που θα ιδρυθεί, θα διοχετεύεται σε έργα υποδομής, σε τοπικά συμβούλια, σε πράσινες επενδύσεις, και γενικότερα σε πρακτικές που θα αναγεννούν την ανάπτυξη στην πραγματική οικονομία.
 
Πορεία όρτσα… αριστερά

Στη ναυσιπλοΐα, η πορεία όρτσα, είναι όταν ένα σκάφος ταξιδεύει όσο ποιο αντίθετα στον άνεμο μπορεί. Είναι η πιο εκπληκτική πλεύση, με το σκάφος να γέρνει πολύ (κουπαστάρει), τα πανιά να τραβούν τα ξάρτια, να πιέζεται το κατάρτι και να βουτάει με αφρούς στο κύμα η πλώρη. Η πορεία λοιπόν των δύο γερόλυκων πολιτικών, σε δύο από τις ισχυρότερες χώρες της υφηλίου θυμίζει την πορεία όρτσα. Μια πορεία, κόντρα στα mainstream economics, ακολουθώντας ετερόδοξες οικονομικές πολιτικές οι οποίες δείχνουν ότι μπορούν να προσφέρουν λύσεις στον βάλτο του παγκόσμιου οικονομικού κατεστημένου.

* Παντελής Κάλλιας, Οικονομολόγος