Τον θάνατο της Ντορίν Μάσεϊ, πριν ακόμα τον ανακοινώσουν η οικογένεια και οι κοντινοί της άνθρωποι, τον μάθαμε από τα social media. Μια ειρωνεία της τύχης (η Ντορίν, σημειωτέον, δεν χρησιμοποιούσε social media) ή μια ακόμα υπενθύμιση για τον επαναπροσδιορισμό των κοινωνικών μας σχέσεων σε μια εποχή που η έννοια του χώρου/χρόνου συμπυκνώνεται διαρκώς. Ως γεωγράφος, η Ντ. Μάσεϊ επαναπροσδιόρισε την έννοια του χώρου: του χώρου ως προϊόντος των νέων συσχετισμών που έφερε η παγκοσμιοποίηση, του χώρου που διαμορφώνεται μέσα από δίκτυα κοινωνικών σχέσεων, αισθημάτων και αντιλήψεων, του πολικού και του νομικού χώρου.

Σε ένα από τα βιβλία της, το Κίλμπερν, η γειτονιά του Λονδίνου όπου έμενε εδώ και χρόνια, αποτελούσε ένα γλαφυρό παράδειγμα της σχέσης παγκόσμιου/τοπικού. Ενάντια στην αναζήτηση μιας συνεκτικής ταυτότητας που προσδιορίζει τη «μοναδικότητα» κάθε περιοχής, ο κεντρικός δρόμος γίνεται σημείο συνάντησης πολλαπλών ταυτοτήτων, διαφορετικών ιστορικών στιγμών: το μαγαζί με τα ινδικά σάρι στη βιτρίνα, υπενθύμιση της αποικιοκρατικής βρετανικής ιστορίας, ενώ το τοπικό περίπτερο με εφημερίδες από την «ελεύθερη Ιρλανδία» και η παμπ λίγο πιο κάτω με ιρλανδική επαναστατική μουσική ανακαλούν τους αγώνες για ανεξαρτησία και την αγγλική καταστολή. Από πάνω, ένα αεροπλάνο που ετοιμάζεται να προσγειωθεί στο Χίθροου, με σημείο εκκίνησης ποιος ξέρει πιο σημείο του πλανήτη, και παρακάτω η κεντρική αρτηρία που οδηγεί στον Αγγλικό «Βορρά» — στο Μάντσεστερ ίσως, τον τόπο γέννησης της Ντορίν. Πολλαπλές διαδρομές, ιστορικές και πολιτικές σχέσεις, που δομούν την ιδιαιτερότητα της περιοχής.

Το Κίλμπουρν έμελλε να είναι και το σημείο συνάντησης ενός πολιτικού πρότζεκτ που ξεκίνησε μετά την οικονομική κρίση του 2007-8, δίνοντας το όνομα του (Kilburn Manifesto) στη συλλογική και συνεργατική δουλειά της Ντορίν, του Στιούαρτ Χολ (κάτοικος και αυτός της περιοχής) και του Μίκελ Ράστιν. Έτσι, υπό τη θεωρητική επιρροή τον Αντόνιο Γκράμσι, καρποφόρησαν μια σειρά αναλύσεων του πολιτικού πλαισίου της νεοφιλελεύθερης κρίσης. Το κείμενο της Μάσεϊ στο βιβλίο που ακολούθησε, εξέταζε τη γλώσσα της νεοφιλελεύθερης ηγεμονίας γύρω από την οικονομία. Αυτό ήταν και το θέμα πάνω στο οποίο αναπτύχθηκε η φιλία μας, τον τελευταίο χρόνο: τα κινήματα των Αγανακτισμένων σε Ελλάδα και Ισπανία, ο ΣΥΡΙΖΑ και οι Podemos που επωμίστηκαν τον ρόλο να μεταβάλουν την «κοινή αντίληψη» για την παντοδυναμία των αγορών, η εκλογή του Τζέρεμι Κόρμπιν, οι προσπάθειες να επανέρθει η απρόσωπη και αυτονομημένη οικονομία στην σφαίρα του πολιτικού. Τέλος, η ελπίδα ότι ο μονόδρομος δεν είναι αναπόφευκτος και υπάρχει εναλλακτική πολιτική πρόταση για την Ευρώπη.

Αυτές τις συζητήσεις τις κάναμε πολλές φορές στο Λονδίνο, σε πάνελ συνεδρίων και περιπάτους. Η Ντορίν, έχοντας εύθραυστα οστά και με τον φόβο της ζημιάς που θα προξενούσε ένα νέο γλίστρημα, υποβασταζόμενη από το μπράτσο μου, μου εξηγούσε την μπολιβαριανή επανάσταση, τις ομοιότητες μεταξύ των διαρθρωτικών προσαρμογών που ζητούσε η Τρόικα από την κυβέρνηση του ΣYΡIZA, τα διαρθρωτικά προγράμματα που επέβαλλαν οι ΗΠΑ, η Παγκόσμια Τράπεζα και το ΔΝΤ στην Λατινική Αμερική και την πολιτική του Τσάβες. Αυτό ήταν το θέμα του πάνελ που διοργανώσαμε στο συνέδριο Latin America 2015: Adelante! τον περασμένο Οκτώβρη, η εμπειρία της Λατινικής Αμερικής και της Ευρώπης της κρίσης, εμπλεκόμενες σε έναν κοινό πολιτικό χώρο, με σκοπό να ορίσουν ένα νέο χώρο σχέσεων αλληλεγγύης και ισότητας.

Το εύθραυστο σώμα της ερχόταν σε πλήρη αντίθεση με τον εκρηκτικό και δυναμικό της χαρακτήρα, το ερευνητικό πνεύμα, την αστείρευτη προθυμία και γενναιοδωρία να μοιραστεί και να υποστηρίξει νεότερους ακαδημαϊκούς και ακτιβιστές. Η νέα σχέση με τον χώρο, τον δημόσιο χώρο που είχε γίνει επικίνδυνος καθώς ένα σπρώξιμο ήταν αρκετό για να της προκαλέσει ένα νέο σπάσιμο, άλλο ένα τραύμα, ήταν και αυτή αντικείμενο προβληματισμού: Η γυναίκα, η φεμινίστρια, η πολεμίστρια, τώρα ήταν εύθραυστη: «Η σχέση σου με τον χώρο αλλάζει, η ταυτότητά σου αλλάζει», έλεγε. Γιατί για τη Μάσεϊ ο χώρος και ο τόπος είναι έμφυλες κατασκευές, και το φύλο σημαντικός παράγοντας των γεωγραφικών διαχωρισμών, των συγκρούσεων και της αναδιάρθρωσης νέων κοινωνικοπολιτικών συσχετισμών.

Όταν το σοκ του θανάτου της υποχώρησε, ξαναέπαιξα τα μηνύματα του τηλεφωνητή μου. Συνειδητοποίησα ότι είχα κρατήσει τα μηνύματά της από την αρχή της γνωριμίας μας. Εξάλλου, εκτός από την οικογένειά μου, η Ντορίν ήταν ο μόνος άνθρωπος που με έπαιρνε πια στο σταθερό. Κάθε μήνυμα άρχιζε με έναν ενθαρρυντικό λόγο: «Σε είδα στην τάδε συζήτηση, τα πας περίφημα, συνέχισε!». Ανήκε σε μια γενιά δημόσιων στοχαστών που είχε πάντα χρόνο να ενθαρρύνει, να ακούσει και να καθοδηγήσει τους νεότερους. Μια γενιά γυναικών που αγαπούσε τις νέες γυναίκες και τους άνοιγε τον δημόσιο χώρο και λόγο. Μια γενιά με ξεκάθαρο όραμα.

* Η Μαρίνα Πρεντουλή διδάσκει πολιτική και πολιτικές επικοινωνιών στο University of East Anglia (twitter: @prentoulis)

Πηγή: Ενθέματα