Ευτυχώς που, μέσα στην γενική κατάθλιψη της δύσκολης πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας που βιώνουμε καθημερινά σε σχεδόν όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής του τόπου, μας δίνονται και κάτι απρόσμενες ευκαιρίες να δούμε την σύγχρονη Ελλάδα μέσα από τα μάτια – μεταφορικά αλλά και κυριολεκτικά – νέων δημιουργικών ανθρώπων, και να αναθαρρήσουμε έστω και προσωρινά, να μπούμε σε σκέψεις καινούργιες ή να παρακινηθούμε να βγούμε από την δοκιμασμένη και αποτυχημένη πρακτική μας, από αυτό το μεσήλικο τέλμα, που έχει δημιουργήσει η κρίση.

Είχα την τύχη, λοιπόν, να δω τις τελευταίες μέρες 8 από τις ταινίες του 16ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης και, ανεξάρτητα από την καλλιτεχνική αξία της κάθε ταινίας που σε αρκετές περιπτώσεις ήταν πολύ υψηλή, αυτό που τις ξεχώριζε αδιαμφισβήτητα, αυτό που είχαν σχεδόν όλες ως κοινό παρανομαστή, ήταν η ανησυχία και η αγωνία των δημιουργών για την μετα την κρίση Ελλάδα, την Ελλάδα που, σε πείσμα των άγριων μέτρων λιτότητας και της σκληρής και απάνθρωπης διακυβέρνησης της χώρας κάτω από το βάρος των μνημονιακών δεσμεύσεων μας, αντιστέκεται με φαντασία, με αλληλεγγύη, με ανθρωπιά και, πάνω από όλα, με εντονο αίσθημα κοινωνικότητας και ελπίδας. Μέσα από τη τέχνη, μέσα από την προσφορά, μέσα από συνεχιζόμενους αγώνες και προστριβές με τα καθεστημένα συμφέροντα, με φαντασία, με πίστη και ελπίδα, υπάρχουν άνθρωποι εκεί έξω – σε αυτήν την διαλυμένη Ελλάδα – που, κάθε μέρα και με όποιο τρόπο μπορεί ο καθένας, συμβάλλουν έστω και ελάχιστα στην αποκατάσταση του κατακερματισμένου κοινωνικού ιστού, στην αντιστροφή και στην αναχαίτηση της καταστροφής και στην αναβίωση της ελπίδας.

Ανοιχτοι κινηματογράφοι για να βλέπει ο κόσμος καλό σινεμά δωρεάν στήνονται στις πλατείες της πόλης καθώς – δυτυχώς – πολλά θερινά σινεμά που αγαπήσαμε αργοπεθαίνουν, το Εθνικό Θέατρο κάνει παραστάσεις στην Πλατεία Θεάτρου και γύρω στέκεται κόσμος και παρακολουθεί, κόσμος πολύχρωμος, όμορφος και χαμογελαστός, νέοι ηθοποιοί και νέοι δημιουργοί βγαίνουν στους δρόμους, φτιάχνουν θέατρα και σκηνικά με τα χέρια τους και μοιράζονται την τέχνη τους με όλους, περιορισμένοι από την έλλειψη πόρων και επιδοτήσεων από το Υπουργείο Πολιτισμού, ο Κώστας Πολυχρονόπουλος, «ο άλλος άνθρωπος» και οι εθελοντές του – ανεργοι και άποροι οι περισσότεροι  – με ενέργεια, χαρά και ένα χαμόγελο στα χείλη παίρνουν την μεγάλη κατσαρόλα τους και μαγειρεύουν για όλον τον κόσμο, τον καλούνε να φάνε όλοι μαζί εκεί στον δρόμο, να μοιραστούν μια μπουκιά ψωμί και να πουν και δυο κουβέντες, οι κάτοικοι των Οινοφύτων αλλά και πολλοί άλλοι, επιστημόνες, πολίτες, αγρότες αγωνίζονται να σώσουν τον υδροφόρο ορίζοντα, να σταματήσουν την ιδιωτικοποίηση του νερού, να προστατέψουν τα ποτάμια από τα λίμματα των βιομηχανικών μονάδων και την εγκληματική αδιαφορία του κράτους, ελεύθεροι επαγγελματίες, φαρμακοποιοί, με χιούμορ αλλά και ολοένα αυξανόμενη αγωνία αντιμετωπίζουν την πτώχευση και το πιθανό λουκέτο στη δουλειά τους, ένα φαρμακείο που η πορεία του εμπεριέχει συμβολικά την εικόνα και την πορεία της κρίσης.

Ανθρωποι της διπλανής πόρτας, καθημερινοί, που ο φακός των ταλαντούχων σκηνοθετών των ντοκιμαντέρ αποτύπωσαν με ευαισθησία και αμεσότητα δίνοντας τους την ευκαιρία να μοιραστούν μαζί μας τις σημαντικές δράσεις τους, τον αγώνα τους για επιβίωση και για δημιουργία, την ανάγκη για ατομική και συλλογική αντίσταση σε όσα μας συμβαίνουν, με όποιο τρόπο μπορεί ο καθένας καλύτερα.

Για διαφορετικούς αλλά συγγενείς λόγους και γιατί η μνήμη, η ιστορία, η τέχνη και το πνεύμα, είναι σημαντικό κομμάτι κάθε αντίστασης και κάθε αντίδρασης, με συγκίνησε ιδιαίτερα η Λυδία Κονιόρδου στο οδοιπορικό της στους Δελφούς, το ήθος αλλά και ο λόγος της, και με συγκλόνισαν οι μαρτυρίες των επιζόντων από το ολακαύτωμα των Καλαβρύτων που 70 χρόνια μετά προσπαθούν ακόμα να καταλαβουν τι πραγματικά ήταν αυτό που τους συνέβη.

Δεν ξέρω αν τίποτα από όλα αυτά που αποτυπώθηκαν στα ντοκιμαντέρ του φετινού Φεστιβάλ – που εγώ μάλιστα είδα στο όμορφο καλοκαιρινό σινεμά της Αίγινας – είναι ικανό από μόνο του να φέρει την αλλαγή ή να ενεργοποιήσει τις συνειδήσεις ή να βάλει τον κόσμο σε σκέψη και σε διαδικασία συμμετοχής και αντίστασης.  Η απαισιόδοξη και κυνική πλευρά μου αναρωτιέται αν κάτι τέτοιο είναι δυνατό στις μέρες που ζούμε όπου διακυβεύονται τεράστια οικονομικά συμφέροντα και παίζονται πολιτικά παιχνίδια που ούτε τα καλύτερα σενάρια δεν μπορούν να αποτυπώσουν και οι ατομικές και μεμονομένες προσπάθειες φαντάζουν ως σταγόνα στον ωκεανό. Μια άλλη όμως μεριά μου θέλει ακόμα να ελπίζει ότι κάθε μικρή και ταπεινή σταγονίτσα μετράει ώστε να επιδιορθωθεί ο διαλυμένος κοινωνικός ιστός και το κράτος να αναλάβει επιτέλους την ευθύνη που του αναλογεί απέναντι στους ανθρώπους που ζούνε σε τούτη δω τη χώρα χτίζοντας ένα γερό, αξιοπρεπές και ανθρώπινο κράτος πρόνοιας, δημοκρατίας και πολιτισμού.