Πόσο διαφορετική είναι η Ευρώπη σήμερα από αυτήν πριν είκοσι χρόνια. Το 2001 οι μεγάλοι  Γερμανοί διανοούμενοι Γιούργκεν Χάμπερμας και Ούλριχ Μπεκ υμνούσαν την ανατολή ενός «νέου ευρωπαϊκού αιώνα». Εθνικισμοί και ξενοφοβίες είχαν εγκαταλειφθεί, παλιοί εχθροί συνεργάζονταν, γρήγορα η Ευρωπαϊκή Ένωση θα γινόταν η ισχυρότερη οικονομική δύναμη στον κόσμο. Οι αρχές της δημοκρατίας, της ευημερίας, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της πολυπολιτισμικότητας, που ενέπνεαν την ΕΕ, αποτελούσαν παγκόσμιο φάρο ελπίδας. Η Ευρώπη ήταν το πρότυπο του μέλλοντος για την ανθρωπότητα.

Ads

Σήμερα η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν είναι πλέον πρότυπο αλλά ένας δυσλειτουργικός οργανισμός που έχει προδώσει τις θεμελιώδεις αρχές του: οικονομική σταθερότητα και ευημερία βασισμένη στην κοινωνική αλληλεγγύη και τον σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της κοινωνικής συνοχής και δικαιοσύνης. Οι μνημονιακές πολιτικές έδειξαν την πλήρη αδιαφορία της ΕΕ για την κοινωνική συνοχή και τις δημοκρατικές αποφάσεις των πολιτών των νοτίων κρατών-μελών.

Τώρα ο προβληματικός χαρακτήρας της Ένωσης επεκτείνεται. Καθώς συνεχίζονται οι συνέπειες από την ταπεινωτική αποχώρηση των ΗΠΑ από το Αφγανιστάν, το μόνο που φαίνεται να απασχολεί τους ηγέτες της είναι ο «κίνδυνος» επανάληψης της προσφυγικής κρίσης του 2015. Ο Armin Laschet, προσωρινός απ’ ότι φαίνεται,διάδοχος της Άνγκελα Μέρκελ, δήλωσε πρόσφατα ότι «δεν πρέπει να στείλουμε το μήνυμα ότι η Γερμανία μπορεί να υποδεχτεί όλους όσους έχουν ανάγκη. Το επίκεντρο πρέπει να είναι η ανθρωπιστική βοήθεια επί τόπου, σε αντίθεση με το 2015».

Ο Εμμανουέλ Μακρόν, αναγνώρισε την ευθύνη της Ευρώπης να υποδεχτεί μερικούς από τους «υπερασπιστές των δικαιωμάτων, τους καλλιτέχνες, τους δημοσιογράφους και τους ακτιβιστές που απειλούνται». Αλλά προειδοποίησε ότι «η Ευρώπη δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μόνη της τις συνέπειες της κατάστασης. Πρέπει να προβλέψουμε και να προστατευτούμε από μεγάλες ροές παράτυπης μετανάστευσης.» Η Γαλλία των αποικιών και της συνεχούς εκμετάλλευσης της Μέσης Ανατολής δεν θα προστατεύσει τους πρόσφυγες αλλά τα σύνορα της.

Ads

Οι δηλώσεις αυτές αποκρύπτουν όμως την αλήθεια.  Η Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη της, με πρώτη την Ελλάδα, έχουν υιοθετήσει σκληρά μέτρα για να μειώσουν τις ροές προσφύγων και μεταναστών. Το 2015, η Γερμανία και άλλες Βόρειες χώρες δέχτηκαν 1,2 εκατομμύρια προσφύγων κυρίως από τη Συρία, μόλις το 0,16% του συνολικού πληθυσμού της Ένωσης. Αλλά η ανοικτή πόρτα γρήγορα έκλεισε.

Το κλείσιμο των βορείων συνόρων της Ελλάδας το 2016 και η συμφωνία μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας έχει περιορίσει σημαντικά τον αριθμό των αιτούντων άσυλο. Το 2019  600.000 ζήτησαν άσυλο, το μισό από ότι πριν τέσσερα χρόνια. H Frontex, ο οργανισμός της ΕΕ για τα σύνορα και την ακτοφυλακή, έχει στρατικοποιηθεί και ενισχυθεί. Προηγουμένως στηριζόταν σε εθελοντικές συνεισφορές από τις χώρες της Ένωσης. Δεν είχε ούτε επιχειρησιακό προσωπικό ούτε τη δυνατότητα να διεξάγει επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης. Τώρα έχει αποκτήσει μεγάλο σώμα συνοριοφυλάκων, εξοπλισμένο με πλοία και οχήματα και μπορεί να επιχειρεί ανεξάρτητα από τα κράτη-μέλη.

Η παγκοσμιοποίηση, οι αυξανόμενες ανισότητες, οι πόλεμοι και η κλιματική κρίση αύξησαν τις πληθυσμιακές ροές προς την Ευρώπη. Αυτό σε συνδυασμό με την οικονομική κρίση και την ανεργία βοήθησε την άνοδο του ακροδεξιού λαϊκισμού. Οι ρατσιστές και οι ξενόφοβοι ξεκίνησαν μεγάλη προπαγανδιστική εκστρατεία για την υποτιθέμενη απειλή που αντιπροσωπεύουν οι πρόσφυγες.

Τρία είδη επιχειρημάτων χρησιμοποιούνται συνήθως:

  1. Aνοιχτός ρατσισμός: οι πρόσφυγες είναι κατώτεροι από τον περιούσιο λαό μας. 
  2. Ωφελιμιστικές ή Μπογδάνιες ανοησίες: «είμαστε γεμάτοι, δεν υπάρχει χώρος για άλλους, μας παίρνουν θέσεις εργασίας, κρεβάτια στα νοσοκομεία και θρανία στα σχολεία». Το επιχείρημα παραβλέπει τη δημογραφική υποχώρηση της Ευρώπης και της Ελλάδας και την οικονομική συνεισφορά της εργασίας των μεταναστών. Ο έωλος χαρακτήρας του έγινε σαφής στη Βρετανία του Brexit με τις τεράστιες ελλείψεις σε χαμηλόμισθες θέσεις  εργασίας και κατά συνέπεια σε βασικά αγαθά.
  3. Τέλος, πολιτισμικές ιδεοληψίες: «οι μουσουλμάνοι θέτουν σε κίνδυνο τον χριστιανικό ή κοσμικό χαρακτήρα του κράτους». Έτσι γυρίζουμε στη βάρβαρη ιδεολογία του «αίματος και γης» που οδήγησε στους καταστροφικούς πολέμους του 20ου αιώνα.

Κυβερνητικές σκληρότητες

Πολλές κυβερνήσεις, δυστυχώς και αυτή του κ. Μητσοτάκη, δεν απέφυγαν τον πειρασμό της ξενοφοβίας και του ρατσισμού. Μεγάλη έρευνα του Γερμανικού Spiegel και δέκα άλλων διεθνών δημοσιογραφικών οργανισμών στα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ για περισσότερο από οκτώ μήνες αποκάλυψε τη σκληρότητα των κρυφών επιχειρήσεων των αρχών. «Μυστηριώδεις άντρες με μάσκες χτυπούν πρόσφυγες ή τους ρίχνουν στη θάλασσα» τιτλοφορεί τα αποτελέσματα της έρευνας το Γερμανικό περιοδικό. 1

Ο Τζούνιορ Άμπα πρόσφυγας από το Κονγκό που μίλησε στους δημοσιογράφους καταγγέλλει ότι «τους τελευταίους μήνες το Αιγαίο έγινε πεδίο μάχης». Δεκαπέντε βίντεο από αιτούντες άσυλο και την τουρκική ακτοφυλακή δείχνουν πόσο κλιμακώνεται η βία. Μασκοφόροι καρφώνουν τις βάρκες των προσφύγων με άγκιστρα και ρίχνουν προειδοποιητικούς πυροβολισμούς στο νερό. «Η ακτοφυλακή τραβάει πρόσφυγες που βρίσκονται σε πορτοκαλί σωστικές λέμβους προς την Τουρκία και τους αφήνει στη θάλασσα» όπως περιγράφει ο Άμπα. Είναι μια ιδιαίτερα επικίνδυνη και παράνομη μορφή pushback. Μια νέα κατάντια της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής πολιτικής.»

Οι συχνές καταγγελίες από ΜΚΟ που βρίσκονται στο πεδίο επιβεβαιώνονται πια από πηγές που δεν διαψεύδονται. Πρώην λιμενοφύλακας δηλώνει ότι η κυβέρνηση Μητσοτάκη δημιούργησε «ειδικές μονάδες επιφορτισμένες να πετούν στη θάλασσα όσους αναζητούν προστασία. Μπορεί αναμφίβολα να εντοπίσει κανείς τις ειδικές δυνάμεις στα βίντεο που παρουσιάζει το Spiegel». Οι Ευρωπαϊκή ηγεσία για μια ακόμη φορά θα δηλώσει ότι η Ελλάδα πρέπει να ερευνήσει τις καταγγελίες και σε λίγο η υπόθεση θα ξεχαστεί. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη κάνει την βρώμικη δουλειά της Ευρωπαϊκής ελίτ και δεν φοβάται κυρώσεις από τους ομοϊδεάτες της. Την ίδια στιγμή η Ουγγαρία, η Πολωνία, η Ελλάδα και η Κύπρος μεταξύ άλλων ζητούν ακόμη μεγαλύτερη αστυνόμευση για την αποτροπή των προσφύγων και Ευρωπαϊκή χρηματοδότηση των συνοριακών φραχτών.

Θυμάμαι πόσο περήφανος αισθανόμουνα όταν επισκεπτόμουνα Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες και πανεπιστήμια το 2016 ως Πρόεδρος της Επιτροπής Εξωτερικών και Άμυνας της Βουλής. «Οι Έλληνες έσωσαν την τιμή της Ευρώπης» άκουγα παντού για την αλληλεγγύη που έδειξαν οι νησιώτες, οι Πειραιώτες και όλος ο λαός τις δύσκολες εκείνες ημέρες. Η μικρή Ελλάδα αντιπροσώπευε τις μεγάλες αρετές του Ευρωπαϊκού Διαφωτισμού. Αλλά η διαλεκτική του διαφωτισμού περιλαμβάνει και το αντίθετο της αλληλεγγύης: τη δουλεία, την αποικιοκρατία, το ολοκαύτωμα.

Βρισκόμαστε δυστυχώς στα πρόθυρα της δημιουργίας ενός πανευρωπαϊκού ρατσιστικού κόμματος κατά της μετανάστευσης με τις ευλογίες ή την ανοχή των κυβερνουσών ελίτ. Το αντίθετο, αυτό που εκφράζει την παράδοση των Ευρωπαϊκών αξιών, ακούγεται ψιθυριστά μόνο. Η ΕΕ έφτιαξε χαρτοφυλάκιο για την «προστασία» αρχικά και μετά την κατακραυγή για την προώθηση του Ευρωπαϊκού τρόπου ζωής. Αλλά όλα τα σημάδια είναι ότι αυτός ο «τρόπος ζωής» δεν περιλαμβάνει τις θετικές αξίες του διαφωτισμού. Ενώ επιβιώνει ακόμη στους λαούς η έγνοια για τους κατατρεγμένους και βασανισμένους, δεν έχει προκύψει ούτε φαίνεται στον ορίζοντα ένα μεγάλο κόμμα αλληλεγγύης στους πρόσφυγες.

Πρέπει να δημιουργήσουμε λοιπόν ένα μεγάλο δημοκρατικό κίνημα, να προσφέρουμε στους πρόσφυγες ένα ασφαλές και αξιοπρεπές επίπεδο ζωής, να σχεδιάσουμε τη μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη ένταξή τους και να υποστηρίξουμε τις κοινωνίες που τους υποδέχονται. Οι επόμενοι μήνες θα δείξουν σε ποια κατεύθυνση προχωράει η Ευρώπη. Η αντιπαράθεση για τις αξίες και την υπεράσπιση τους θα αποφασίσει και το μέλλον της χώρας μας.