Η Ελλάδα και η δημοσιονομική της πολιτική βρέθηκαν στο επίκεντρο του συνεδρίου που διοργάνωσε το Ελληνικό Παρατηρητήριο του London School of Economics and Political Science, την περασμένη Παρασκευή.

ανταπόκριση από το Λονδίνο: Ηλίας Παπαδόπουλος

Με τον μάλλον… βαρύγδουπο τίτλο «Public Financial Management in Times of Crisis: Fiscal Realities and Management Challenges in Greece and the EU» σκοπός της διοργάνωσης ήταν, όπως ανέφερε χαρακτηριστικά στον εναρκτήριο χαιρετισμό του ο διευθυντής του Παρατηρητηρίου, καθηγητής κ. Kevin Featherstone «Να εξετάσουμε τις επιλογές που όλοι μοιραζόμαστε και να δούμε πώς ταιριάζουμε όλοι μαζί». Με το πρόγραμμα περικοπών της βρετανικής κυβέρνησης να έχει μόλις ανακοινωθεί, τη Γαλλία να συγκλονίζεται από απεργιακές κινητοποιήσεις και τις περισσότερες χώρες της Δύσης να αντιμετωπίζουν ολοένα αυξανόμενα δημόσια ελλείμματα, είναι εμφανές ότι η Ελλάδα αποτελεί το πρώτο κρούσμα μια ασθένειας που φαίνεται πως τείνει να πάρει διαστάσεις επιδημίας.

Από ελληνικής πλευράς, οι καλεσμένοι αρκετοί: ο πρώην Έλληνας Υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών και νυν καθηγητής στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, κ. Νίκος Χριστοδουλάκης, ο Πρόεδρος της Εθνικής Τράπεζας κ. Βασίλης Ράπανος, ο σύμβουλος του Διοικητή της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Βασίλης Μανεσιώτης και, εκπροσωπώντας το ελληνικό Υπουργείο Οικονομικών, η σύμβουλος του Γενικού Γραμματέα Οικονομικής Πολιτικής, κα. Αλεξάνδρα Δρόσου.

Η κυρία Δρόσου περιέγραψε τις μεταρρυθμίσεις που έχει κάνει η κυβέρνηση σε θέματα οικονομικής διαχείρισης και προϋπολογισμού, ενώ τόνισε την ανάγκη ενίσχυσης της ελληνικής αξιοπιστίας και την έλλειψη μηχανοργάνωσης, με ό,τι αυτή συνεπάγεται. Η προσπάθεια επικεντρώνεται γύρω από την καλύτερη επίβλεψη του προϋπολογισμού και τον έλεγχο της εφαρμογής του, ενώ βασικό ζήτημα είναι η εγγύηση της διαφάνειας απέναντι στους πολίτες και ο καλύτερος μεσοπρόθεσμος σχεδιασμός. Κλείνοντας, υποστήριξε ότι «Το ζητούμενο είναι να μετατρέψουμε την κρίση σε ευκαιρία».

«Θεσμικές αδυναμίες»

Ο κ. Ράπανος ξεκίνησε τονίζοντας ότι μιλάει με την καθηγητική του ιδιότητα και όχι με αυτήν του τραπεζίτη. Εστίασε στις θεσμικές πλευρές των δημοσιονομικών, και για την ακρίβεια στις αδυναμίες τους, στις ελλείψεις της διαδικασίας εκπόνησης του προϋπολογισμού και την απουσία γενικότερου σχεδιασμού. Υπογράμμισε ότι διαθέσιμα στοιχεία υπάρχουν μόνο για την κεντρική κυβέρνηση και όχι για τις τοπικές αυτοδιοικήσεις και την Πρόνοια, ενώ τα όποια πλεονάσματα ορισμένων ασφαλιστικών ταμείων μπαίνουν στη στήλη των εσόδων, μειώνοντας μ’ αυτόν τον τρόπο τεχνητά τα ελλείμματα. Ανέφερε επίσης ότι από την περίοδο 2001 μέχρι σήμερα η μόνη χρονιά που τα κρατικά έσοδα ήταν περισσότερα από τα έξοδα ήταν το 2007, και αυτό ίσως επειδή τα προηγούμενα χρόνια η χώρα βρισκόταν υπό καθεστώς επιτήρησης. Ο κ. Ράπανος έκλεισε λέγοντας «ότι οι μεταρρυθμίσεις πρέπει να ενθαρρυνθούν και οι καλές προθέσεις να υλοποιηθούν».

«Τέσσερις θανάσιμες καθυστερήσεις»

Ο κ. Χριστοδουλάκης με τη σειρά του επιχείρησε να εντοπίσει τα αίτια της ελληνικής οικονομικής κρίσης, κάνοντας αρχικά τη διάκριση μεταξύ έλλειψης ρευστότητας και αδυναμίας πληρωμής των δανείων, διάκριση που θεωρεί πολύ σημαντική γιατί σε κάθε περίπτωση απαιτούνται διαφορετικά μέτρα και χειρισμοί. Τοποθέτησε ως κύρια αιτία της ελληνικής κατάστασης την αμελή δημοσιονομική πολιτική που οδήγησε στο τεράστιο χρέος, ενώ αναφέρθηκε στις «τέσσερις θανάσιμες καθυστερήσεις: την ικανοποίηση της προηγούμενης κυβέρνησης, την καθυστερημένη αναγνώριση του προβλήματος από την τωρινή, την ολιγωρία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας που συνέχισε να δέχεται ελληνικά ομόλογα ως εγγύηση και την άρνηση της κας. Μέρκελ να εξετάσει το ελληνικό πρόβλημα». Αυτά σε συνδυασμό με τα περιβόητα credit swaps, την φυγή κεφαλαίων από τη χώρα, τις πιέσεις κατά της πολιτικής λιτότητας και των επιθέσεων των ΜΜΕ έφεραν την κατάσταση στα όριά της. Τα μέτρα που πρότεινε πολλά: δανεισμός όταν συμφέρει περισσότερο, διαχείριση χρέους ώστε να ενισχυθεί η αξιοπιστία, βελτίωση του φοροεισπρακτικού μηχανισμού, ενιαία αρχή πληρωμών, ώστε τα υπουργεία να μην δημιουργούν μελλοντικές υποχρεώσεις, κατάργηση της πρακτικής της δημιουργίας φορολογικών γραφείων με σκοπό να ικανοποιηθούν «ημέτεροι» κ.α.

«Χαμηλή αποδοτικότητα φορολογικού μηχανισμού»

Ο κ. Μανεσιώτης επικεντρώθηκε στο φορολογικό και φοροεισπρακτικό σύστημα, το οποίο δήλωσε ότι χαρακτηρίζεται από χαμηλή αποδοτικότητα και διαφθορά, ενώ η συλλογή και επεξεργασία δεδομένων είναι ανεπαρκέστατη. Οι φορολογικοί έλεγχοι ήταν μέχρι πολύ πρόσφατα σπάνιοι, κάτι που ενίσχυσε τη φοροδιαφυγή, οι παρεχόμενες υπηρεσίες στις εφορίες παραμένουν χαμηλού επιπέδου, ενώ ο «φορολογικές αμνηστείες» γίνονται συχνά και ενισχύουν την τάση προς φοδοριαφυγή. Οι αιτίες για όλα αυτά είναι το περίπλοκο φορολογικό σύστημα, η έλλειψη μηχανοργάνωσης, το ακατάλληλο προσωπικό που μετατίθεται στις εφορίες συχνά χωρίς καμία ή ελάχιστη σχετική εμπειρία και η τεράστια καθυστέρηση (7-10 χρόνια) στις υποθέσεις που φτάνουν στη Δικαιοσύνη.

Η Ελλάδα είναι μόνο η αρχή;

Αξιοσημείωτο είναι ότι οι συμμετέχοντες από Γαλλία, Γερμανία και Πολωνία αναφέρθηκαν στα αυξανόμενα ελλείμματα που αντιμετωπίζουν οι χώρες τους και στην ανάγκη λήψης δημοσιονομικών μέτρων, ενώ ο κ. Carsten Zinkan του Τμήματος Δημοσιονομικής Πολιτικής του Υπουργείου Οικονομικών της Γερμανίας ανέφερε ότι «Όλες οι ανεπτυγμένες χώρες έχουν προβλήματα στον προϋπολογισμό τους. Οι πιέσεις προς την Ελλάδα θα έχουν καλύτερο αποτέλεσμα απ’ ότι στη Γερμανία».

Το τελευταίο μέρος του συνεδρίου είχε περισσότερο τεχνικό χαρακτήρα, όντας αφιερωμένο σε θέματα ελεγκτικών μηχανισμών και τις δυνατότητες που έχουν να επηρεάζουν τα θέματα προϋπολογισμού και δημοσιονομικής πειθαρχίας.

Μια απορία πάντως που γεννιέται στον απλό παρατηρητή όσον αφορά το θέμα της Ελλάδας είναι ότι οι συστημικές παθογένειες που εντόπισαν οι ομιλητές είναι, λίγο ή πολύ, οι ίδιες με αυτές που οι πολίτες καθημερινά συζητούν μεταξύ τους. Γιατί είναι λοιπόν τόσο δύσκολο να καταπολεμηθούν; Είναι άραγε η ελληνική περίπτωση το πρώτο κομμάτι σ’ ένα ντόμινο περικοπών και η αφορμή για μέτρα λιτότητας σε όλη την Ευρώπη; Η κατάσταση στη Βρετανία και τη Γαλλία δείχνει μέχρι στιγμής να επιβεβαιώνει κάτι τέτοιο.

Όλο το συνέδριο θα είναι σύντομα διαθέσιμο ως podcast στην σχετική ιστοσελίδα του Ελληνικού Παρατηρητηρίου https://www.lse.ac.uk/collections/hellenicObservatory/podcasts/Podcast%20page/Podcast%20list.htm