Όταν η πλειοψηφία των ηγετών της Μέσης Ανατολής πέφτει σε δυσμένεια, ένας από αυτούς βλέπει τη δημοτικότητά του να ενισχύεται: πρόκειται για τον Τούρκο πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, που βρίσκεται στην εξουσία από το 2003 και που τον Ιούνιο θα διεκδικήσει τρίτη θητεία.

Ads

Μέσα σε ένα τοπίο αυταρχικών και υπό διάλυση καθεστώτων, η Τουρκία φανερώνει ένα σύγχρονο πρόσωπο, που μπορεί να γοητεύσει τους αραβικούς λαούς, οι οποίοι βρίσκονται στην αναζήτηση μοντέλου. Η Άγκυρα προωθείται στην περιοχή επιδεικνύοντας μια όρεξη που δεν κρύβεται, ξαναγινόμενη, μέσα σε διάστημα λίγων ετών, κυρίαρχη οικονομική, πολιτιστική και πολιτική δύναμη, που προωθεί τα τηλεοπτικά της σήριαλ όπως και το όραμά της για τον κόσμο.

Τη στιγμή που η πλατεία Ταχρίρ στο Κάιρο ζητούσε την αποχώρηση του Χόσνι Μουμπάρακ, ένας έγκριτος τουρκικός κύκλος διανόησης, ο Τεσέβ, δημοσιοποιούσε μια έρευνα σχετικά με την περιφερειακή ακτινοβολία της Τουρκίας. Για τα δύο τρίτα των ερωτηθέντων, στις αραβικές χώρες και το Ιράν, η Τουρκία “αντιπροσωπεύει ένα παράδειγμα επιτυχημένου γάμου μεταξύ ισλάμ και δημοκρατίας” και το 78% θεωρούν ότι “θα μπορούσε να παίξει έναν πιο σημαντικό ρόλο στην περιοχή”.

Σύμφωνα με αυτή τη μελέτη, τα τρία δυναμικά στοιχεία του τουρκικού μοντέλου είναι, κατά σειρά, “η μουσουλμανική του παράδοση”, η “δυναμική της οικονομία” και η “δημοκρατική της διακυβέρνηση”. Το κεμαλικό κοσμικό μοντέλο, που έχει οικοδομηθεί γύρω από τον στρατό, που επηρέασε τα αυταρχικά καθεστώτα της Μέσης Ανατολής, είναι πλέον πεπαλαιωμένο. Το ίδιο και η προοπτική ενός ισλαμικού κράτους.

Το μοντέλο είναι η Τουρκία με τη σφραγίδα του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, που επιβλήθηκε, μέσα σε μια δεκαετία, ως σταθερή χώρα, ικανή να συνδυάσει τις συντηρητικές διαθέσεις του εκλογικού σώματος με τη δημοκρατία και την οικονομία της αγοράς. Πραγματιστής, ο Ερντογάν ξόδεψε περισσότερη ενέργεια στην φιλελευθεροποίηση της οικονομίας από ό,τι για τον εξισλαμισμό της τουρκικής κοινωνίας. (…)

Από το Ραμπάτ ώς το Αμμάν, είναι πλέον της μόδας, μεταξύ των ισλαμιστικών κινημάτων, να αναφέρονται στο Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. “Πολλοί ισλαμιστές το βλέπουν ως μοντέλο για να ενταχθούν στο δημοκρατικό σύστημα και να γίνουν πολιτικοί παράγοντες” αναλύει ο Τζόναθαν Λέβακ, διευθυντής στον Τεσέβ. (…)

“Η δημοκρατική Τουρκία είναι παράδειγμα προς μίμηση” εκτιμά ο Ταρίκ Ραμαντάν, εγγονός του ιδρυτή της αδελφότητας. Σε ό,τι αφορά στον Τυνήσιο ισλαμιστή ηγέτη Ρασέντ Γκανουτσί, που επέστρεψε από την εξορία, συνέκρινε το κόμμα του, το Εναχντά, με το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, εγκρίνοντας μάλιστα τον τυνήσιο κώδικα συμπεριφοράς και τη δυνατότητα μια γυναίκα να εκλεγεί πρόεδρος. Είναι το είδος της παραχώρησης προς την κοσμικότητα του κράτους που το τουρκικό ισλαμο-συντηρητικό κόμμα έκανε προκειμένου να αναρριχηθεί στην εξουσία.

Μοντέλο το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης; “Κάτι τέτοιο είναι υπερβολικά φιλόδοξο, παράδειγμα ίσως”, διευκρινίζει ο Τούρκος πρόεδρος, Αμπντουλάχ Γκιούλ. Από την πλευρά του ο Ερντογάν βλέπει την Τουρκία ως “πολικό αστέρι της Μέσης Ανατολής”. Ωστόσο για να πιάσει το τουρκικό μόσχευμα, θα πρέπει ο αραβικός κόσμος να γνωρίσει την ίδια πολιτική πορεία με εκείνη της Τουρκίας, που μέσα σε τριάντα χρόνια πέρασε από μια ματοβαμμένη στρατιωτική δικτατορία σε μια, ατελή ακόμη αλλά με ισχυρά θεμέλια, δημοκρατία. Απόρροια του πολιτικού ισλάμ, το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης ιδρύθηκε το 2002 στα πρότυπα της γερμανικής χριστιανοδημοκρατίας. Οι ρίζες του βρίσκονται σε έναν κλασικό ισλαμισμό, εκείνο του Μιλί Γκιορούς (του “εθνικού οράματος”), το δόγμα του Νετζμετίν Ερμπακάν. Αλλά ο τουρκικός ισλαμισμός μετείχε σε πολλές κυβερνήσεις συνασπισμού από το 1974. Και το μοντέλο δεν θα υπήρχε χωρίς την κοσμική και φιλοδυτική κληρονομιά της Δημοκρατίας, που εγκαθιδρύθηκε το 1923 από τον Ατατούρκ, ένα πλαίσιο που αποδέχθηκε το τελευταίο τέκνο της ισλαμιστικής οικογένειας.

“Έβαλαν νερό στο κρασί τους” λέει χαμογελώντας ο διανοούμενος Μεχμέτ Αλτάν. Το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης, που συσπειρώνει διάφορα θέματα, δημιουργήθηκε για να κυβερνήσει. Στηρίζεται στην ευημερία του εκλογικού του σώματος και όχι στην απογοήτευσή του. Η πρακτική της εξουσίας σε μια εκκοσμικευμένη δημοκρατία και οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις για την Ε.Ε., που ξεκίνησαν το 2004, μεταμόρφωσαν το κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης. (…) Αυτός ο χαρακτηριστικός πραγματισμός του κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης μπορεί να του επιτρέψει να παραμείνει στην εξουσία, στις εκλογές του Ιουνίου. (…) Εκείνο όμως που γοητεύει είναι επίσης η εικόνα μιας σύγχρονης και ανοικτής στη Δύση χώρας, που δεν παραμελεί τα δικαιώματα των γυναικών και τις ατομικές ελευθερίες. Για να γίνει το “πολικό αστέρι” του αραβικού κόσμου ο Ερντογάν θα πρέπει λοιπόν να αποφύγει να πέσει στην παγίδα του αυταρχισμού και της υπερσυγκέντρωσης εξουσιών.

Αναδημοσίευση του άρθρου από την Αυγή της 19/02/2011