Η δημοκρατία είναι το πολίτευμα όπου η εξουσία πηγάζει από τον λαό, ασκείται από τον λαό και υπηρετεί τα συμφέροντα του λαού. Η ετυμολογία της λέξεως βρίσκεται στα συνθετικά «δήμος» (το σύνολο ή η συνέλευση των ανθρώπων που έχουν πολιτικά δικαιώματα) και «κράτος» (δύναμη, εξουσία, κυριαρχία). Ο όρος επινοήθηκε κατά τον πέμπτο αιώνα π.Χ., στην κλασική Ελλάδα, και χρησιμοποιήθηκε κατ’ αντιδιαστολή με τη μοναρχία, την αριστοκρατία και την ολιγαρχία. Σήμερα, στην καθομιλουμένη, χρησιμοποιείται συνήθως κατ’ αντιδιαστολή με τον όρο δικτατορία

Ο Κορνήλιος  Καστοριάδης, σε ομιλία του το 1989   στον Βόλο, τόνιζε: «Θα ήθελα να σας μιλήσω για τα σημερινά προβλήματα της δημοκρατίας, λέω σημερινά προβλήματα της δημοκρατίας και όχι προβλήματα της σημερινής δημοκρατίας γιατί δημοκρατία σήμερα πραγματικά δεν υπάρχει πουθενά -υπάρχουν το πολύ φιλελεύθερες ολιγαρχίες σε ορισμένες χώρες, σχετικά προνομιούχες, προνομιούχες από πολλές απόψεις. Πρέπει να είμαστε τώρα πάνω από πέντε δισεκατομμύρια άνθρωποι πάνω στη γη, είναι ζήτημα αν υπάρχουν το πολύ 700 εκατομμύρια ανθρώπων που ζουν σε χώρες όπου η πείνα δεν είναι καθημερινό πρόβλημα, όπου η καταδίωξη, η φυλάκιση, η ανελευθερία δεν είναι η καθημερινή πραγματικότητα».

Εμείς σήμερα ζούμε στην Ελλάδα, ζούμε στην Ενωμένη Ευρώπη που ανήκει στο πιο προνομιούχο κομμάτι του σύγχρονου κόσμου. Αυτό πρέπει να το κατανοήσουμε. Ζούμε σε μια περιοχή που συγκριτικά με άλλες, βρίσκεται σε πολύ καλύτερη θέση. Πριν από ενάμιση μήνα ψηφίσαμε για να αναδείξουμε τους εκλεκτούς του Ελληνικού λαού στο Κοινοβούλιο μας, πριν από εννέα μήνες ψηφίσαμε σε ολόκληρη την Ευρώπη για να αναδείξουμε το Ευρωκοινοβούλιο. 

Ναι λοιπόν, έχουμε Κοινοβουλευτισμό, εμείς εκλέξαμε τους εκπροσώπους μας, όπως κάνουμε  στην Ελλάδα τα τελευταία 41 χρόνια. Έχουμε όμως τη  δημοκρατία  όπως την έχουμε φανταστεί, όπως την κατανοούμε; Για παράδειγμα θέλω να ρωτήσω: Μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατία στην Ελλάδα αν για να προσλάβουμε καθαρίστριες χρειαζόμαστε την έγκριση κάποιων εκτός της χώρας; Μπορούμε να μιλάμε για δημοκρατία αν για να συνδέσουμε το ρεύμα σε όσους δεν έχουν να πληρώσουν χρειαζόμαστε την έγκριση κάποιων τραπεζιτών;  Έχουμε δημοκρατία όταν ο Δήμος, οι πολλοί, υποφέρουν και οι λίγοι γίνονται όλο και πλουσιότεροι;

Τι θέλω να πω με αυτά; Απλά ότι ο κοινοβουλευτισμός και η δημοκρατία αποκτούν ουσία όταν μια χώρα είναι ισχυρή, όταν αποδίδει δικαιοσύνη, όταν στηρίζεται στα δικά της πόδια, στις δικές της πλουτοπαραγωγικές πηγές, στη δική της οικονομία. 

Ναι δημοκρατία έχουμε. Για να είμαστε όμως ικανοποιημένοι με τη δημοκρατία που έχουμε πρέπει ο καθένας να συνεισφέρει στα κοινά ανάλογα με τις δυνατότητες του. Όσο κάποιοι φοροδιαφεύγουν και κάποιοι είναι τα μόνιμα υποζύγια του προϋπολογισμού, όταν κάποιοι πλουτίζουν μέσα στη κρίση και κάποιοι δυστυχούν,  η δημοκρατία υπηρετεί τα συμφέροντα του λαού;

Υπάρχει το Κοινοβούλιο, ο ναός της δημοκρατίας. Δυστυχώς το προηγούμενο χρονικό διάστημα το Κοινοβούλιο είχε υποβαθμιστεί. Ήταν κάτι σαν εργοστάσιο παραγωγής νόμων και έγκρισης αποφάσεων που μας έρχονταν από το εξωτερικό. Αναφέρομαι στα γνωστά μνημόνια και άλλα νομοθετήματα που ορισμένοι μάλιστα τα ψήφιζαν χωρίς να τα διαβάσουν. Ο πρωθυπουργός δεν ερχόταν στο Κοινοβούλιο, δεν απαντούσε στις ερωτήσεις των αρχηγών κομμάτων, ούτε βεβαίως των απλών βουλευτών.  Οι συζητήσεις στο Κοινοβούλιο σε μεγάλο βαθμό ήταν ανούσιες και φανατισμένες, κάτι σαν διάλογος κωφών. Ότι και να έλεγε η αντιπολίτευση, όσα επιχειρήματα και να παρουσίαζε, η πλειοψηφία θα ψήφιζε σύμφωνα με την κομματική γραμμή. Αυτό προξένησε την αντίδραση των πολιτών που σε μεγάλο βαθμό άρχισαν να αμφισβητούν τη λειτουργία του.

Ας  είμαστε σαφείς. Η Βουλή, ο κοινοβουλευτισμός και κατ’ επέκταση η δημοκρατία, πρέπει να αναβαθμιστούν. Εμείς, η νέα κυβέρνηση, οι νέοι βουλευτές, το νέο προεδρείο της Βουλής έχουμε ήδη ξεκινήσει προσπάθειες για να αναβαθμίσουμε τη λειτουργία του Κοινοβουλίου. Μπορώ να σας απαριθμήσω τις σχετικές αποφάσεις που έχουμε λάβει και είναι πολλές και ουσιαστικές.

Προτιμώ όμως να επανέλθω στο ότι η  δημοκρατία είναι το πολίτευμα όπου η εξουσία πηγάζει από τον λαό, ασκείται από τον λαό και υπηρετεί τα συμφέροντα του λαού. Εσείς λοιπόν, οι πολίτες και ιδιαίτερα οι νέοι πολίτες πρέπει να είσαστε οι εγγυητές της λειτουργίας της δημοκρατίας και του κοινοβουλευτισμού. Πρέπει να ενημερώνεστε, να ελέγχετε τη Βουλή, να παρακολουθείτε το τι κάνουμε, να μαθαίνετε τι αποφασίζουμε, να αντιδράτε όταν κάτι δεν σας βρίσκει σύμφωνους (πάντα βέβαια χωρίς βία και στο πλαίσιο της δημοκρατικής λειτουργία του πολιτεύματος).

Ολοκληρώνω με τα αποφθέγματα δύο εκ των σημαντικότερων πολιτικών προσωπικοτήτων του 20ου αιώνα. Του Ουίνστον Τσώρτσιλ και του Αντόνιο Γκράμσι. Τα αποφθέγματα αυτά θεωρώ ότι ταιριάζουν στο θέμα: Κοινοβουλευτισμός και τη Δημοκρατία.

Για τον Κοινοβουλευτισμό ο Τσώρτσιλ είπε:  «Το θάρρος είναι αυτό που χρειάζεται για να σηκωθείς επάνω και να μιλήσεις. Το θάρρος είναι επίσης αυτό που χρειάζεται για να κάτσεις κάτω και να ακούσεις».
Για τη δημοκρατία ο Τσώρτσιλ υποστήριξε: « Η Δημοκρατία είναι το χειρότερο πολίτευμα, με εξαίρεση όλα τα άλλα».

Από τη πλευρά του ο Γκράμσι σημείωνε: «Η δημοκρατία είναι στενά δεμένη με την πρόοδο, και η πρόοδος συνίσταται στην ποσοτική και ποιοτική άθροιση των «περισσοτέρων και καλυτέρων αποτελεσμάτων» της δράσης όλων των μελών της κοινωνίας. Όταν καλλιεργείται το έδαφος για να λειτουργεί η άμεση δημοκρατία σε όλες τις σφαίρες της κοινωνικής δράσης, η πορεία της κοινωνίας δεν μπορεί παρά να είναι προοδευτική».

* Ο Γιάννης Μπαλάφας είναι Βουλευτής Β Αθηνών του ΣΥΡΙΖΑ, Β΄ αντιπρόεδρος της Βουλής
*Κείμενο από την ομιλία του Γιάννη Μπαλάφα στο Συνέδριο-Προσομοίωση “Μοντέλο Βουλής των Ελλήνων 2015”, στην τελετή έναρξης, στο Ιστορικό Κτήριο της Παλαιάς Βουλής.