Η ιστορία των παθών και της ανάστασης δεν είναι μια θριαμβική εξιστόρηση όπως εύκολα την προσλαμβάνουμε οι περισσότεροι. Είναι γεμάτη αμφιβολία, πόνο, ταπείνωση, αίμα, προδοσία, και θάνατο. Η δικαίωση, η ανάσταση έρχονται βεβαίως αλλά όλα τα άλλα προηγούνται με τέτοια ένταση, ώστε αν κανείς τα εντάξει στη ζωή του θα δει ότι ίσως η τελική κατάληξη δε φαντάζει καθόλου δεδομένη εκ των προτέρων. Του Θέμη Τζήμα

Ads

Ίσως οι πιο συγκλονιστικές στιγμές από φιλοσοφικής και ψυχολογικής άποψης είναι οι αμφιβολίες του Ιησού πριν το Γολγοθά και η μη απάντησή του στην ερώτηση του Πιλάτου τί είναι αλήθεια. Το «Πατέρα γιατί με εγκατέλειψες;» λίγο πριν το τέλος. Και το κεντρικότερο πρόσωπο μετά τον ίδιο το Χριστό, ο Ιούδας, ως αναγκαίο συμπλήρωμα του πρώτου και καταλύτης για την ιστορική εξέλιξη. Πεθαίνει ατιμασμένος ενώ είναι τόσο απαραίτητος για την ολοκλήρωση.

Είτε αντιλαμβάνεται κανείς την ιστορία της Στάυρωσης ως αναπαραγωγή προγενεστέρων εξιστορήσεων, είτε ως πραγματικότητα που εμπλέκεται η ιστορία και η μεταφυσική αποτελεί αναμφίβολα πια μια αρχετυπική αφήγηση, με αναφορές σε διαφορετικές πτυχές του δημοσίου και ιδιωτικού βίου.

Είναι αλήθεια ότι σπάνια χαλυβδώνεται κανείς, είτε πρόκειται για ένα πρόσωπο, είτε για ένα λαό χωρίς να διαβεί την έρημο και χωρίς να δοκιμαστεί. Αν αντέξει μπορεί να επανέλθει δυνατότερος και ωριμότερος, αν όχι συντρίβεται. Για την επίτευξη ωστόσο κάθε ιδιαίτερου σκοπού που υπερβαίνει τα συνήθη, η διάβαση της ερήμου συνιστά απαραίτητη προϋπόθεση.
Οι εναλλαγές ως προς τη στάση των άλλων απέναντί σου αποτελούν επίσης σταθερά επαναλαμβανόμενο μοτίβο. Όποτε κανείς αψηφά τα ειωθότα, τα κοινώς παραδεδεγμένα ήθη θα συναντήσει και το θαυμασμό και την απόρριψη. Το πλήθος ακόμα και όταν γίνεται λαός, σε περιόδους έντασης και μετάβασης ακολουθεί την κίνηση του εκκρεμούς, από τον παροξυσμό υπέρ σου προς την κούραση, την απογοήτευση ίσως και την απόρριψη.

Κυρίως όμως η αμφιβολία και η ήττα είναι πανταχού παρούσες. Κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος για την επιτυχία του εγχειρίματός του. Κανείς δεν ξεφεύγει του φόβου, και της επιθυμίας μπροστά στον κίνδυνο να γυρίσει στο ασφαλές παρελθόν του.

Η ανάσταση δεν είναι εγγυημένη για κανέναν. Και κανείς δεν μπορεί να είναι βέβαιος ότι η αλήθεια του θα δικαιωθεί.

Η ανάσταση των λαών είναι η επανάσταση. Η επανάσταση με το πλήρες νόημά της, ως μια εναλλακτική στρατηγική δόμηση όχι μόνο των σχέσεων παραγωγής αλλά και των ηθών, των αντιλήψεων, των συμπεριφορών, η εσωτερική επαναστατικοποίηση του ανθρώπου.

Αναμφίβολα όλα αυτά ακούγονται τόσο μακρινά σήμερα. Κι όμως σήμερα το κυρίαρχο καπιταλιστικό μοντέλο δοκιμάζεται υπό την επίδραση μιας σειράς κρίσεων που το ίδιο παρήγαγε, ενώ ταυτόχρονα γίνεται τυρρανικό για την πλειοψηφία της ανθρωπότητας μέσα από την αλλοτριωτική του επιρροή. Η κρίση που ξεκίνησε το ’07 ως παγκόσμια μετατρέπεται σε κρίση όχι μόνο του χρηματοπιστωτικού συστήματος αλλά σε γενικευμένη κρίση που απαξιώνει κεφάλαιο, εργατικό δυναμικό, εντείνει τις διεθνείς ανισορροοπίες και τους διακρατικούς- ενδοϊμπεριαλιστικούς- ανταγωνισμούς. Τροφοδοτεί το φασισμό και τις κοινωνίες του φόβου.

Γίνεται κρίση πολιτιστική και φυσικά κρίση του κυρίαρχου προτύπου ανθρωπίνων σχέσεων. Στο παράδειγμα της ελληνικής κοινωνίας ζωγραφίζονται ανάγλυφα οι συνέπειες αυτές: ο φόβος και η παραίτηση δείχνουν να έχουν επικρατήσει, ο πνευματικός κόσμος έχει σχεδόν ολοκληρωτικά εξαφανιστεί, οι θεσμοί λαϊκής συμμετοχής και δράσης στέκουν απαξιωμένοι και οι πλέον αποκρουστικές συμπεριφορές απέναντι σε ό,τι ιστορικά υπήρξε ο ελληνισμός κερδίζουν έδαφος μέσα από το ναζιστικό φαινόμενο της Χρυσής Αυγής και την προσπάθεια εκφασισμού της ελληνικής κοινωνίας.

Η κρίση πια μας διαλύει ως κοινωνία. Η αποτυχία του καπιταλισμού στην Ελλάδα -διότι ναι καπιταλισμό είχαμε και έχουμε, όχι σοβιετικό μοντέλο όπως ψευδώς και συσκοτιστικά υποστηρίζουν ορισμένοι- είναι προφανής. Και τώρα τι;

Ας συνδυάσουμε δύο καταστάσεις ψηλαφώντας μιαν απάντηση. Από τη μια, διασχίζουμε την έρημο. Μοναξιά και δοκιμασία.

Από την άλλη, ας πούμε ότι βρισκόμαστε στο όρος των ελαιών. Οι όποιες πρωτοπόρες δυνάμεις δηλαδή. Αμφιβολία, δισταγμός, τάση φυγής και φόβος. Μπροστά Γολγοθάς και μαρτύριο. Η προώθηση δηλαδή μιας στρατηγικής που θα αποπειραθεί να βγάλει το λαό από την κρίση και που αν γνήσια επιδιώξει αυτό το σκοπό δεν μπορεί παρά να είναι στον πυρήνα της επαναστατική. Θα θέσει όχι μόνο το ζήτημα του νομίσματος αλλά εν τέλει την ίδια τη δομή της εθνικής οικονομίας, τον προσανατολισμό των διεθνών σχέσεων, την κοινωνική οργάνωση, το κυρίαρχο μοντέλο συμπεριφοράς.  Δεν υπάρχει κανένας ευνοϊκός όρος για την προώθηση τέτοιων τομών. Υπάρχει όμως η αναγκαιότητα. Η ανάσταση του λαού όμως, δηλαδή το άνοιγμα μιας επαναστατικής προοπτικής είναι απολύτως αμφίβολο. Ακόμα και η πίστη είναι κλονισμένη ή και ανύπαρκτη.

Από την άλλη υπάρχει η επιλογή του πισωγυρίσματος. Η προσπάθεια να επανακάμψουμε σε ένα παρελθόν τεχνητής ευμάρειας και αλλοτρίωσης που έχει χαθεί ανεπιστρεπτί. Ο Ιησούς βέβαια ακόμα και αν δραπέτευε πιθανότατα δε θα μπορούσε να ξαναγίνει ο ξυλουργός με την ήσυχη ζωή που ήταν πριν. Οι ψευδαισθήσεις όμως είναι ισχυρές. Το ίδιο ισχύει και για τους λαούς. Μπορούμε να εγκλωβιστούμε κι άλλο στην αυταπάτη ότι ο μνημονιακός δρόμος θα μας γλυτώσει από το “μεγαλύτερο κακό” και ότι κάποια στιγμή μπορεί και να επιστρέψουμε στην “ισχυρή” προολυμπιακή Ελλάδα. Θα διασφαλίσουμε απλά τον ήσυχο πνιγμό μας και διάλυσή μας ως κοινωνία. Μπορούμε να εμπιστευθούμε το ναζισμό και τις γεμάτες μίσος φαντασιώσεις του. Απλά θα οδηγηθούμε στον όλεθρο εσωτερικό και διεθνή.

Την ανάστασή μας δε μας την εγγυάται κανείς. Μόνο ο Γολγοθάς είναι εγγυημένος. Αν βγούμε αρκετά δυνατοί από την έρημο, με ζωντανές τις πρωτοπόρες δυνάμεις ίσως να δικαιωθούμε. Αλλιώς είτε μέσα στην έρημο, είτε τρέχοντας να το σκάσουμε από το όρος των ελαιών θα συντριβούμε, χωρίς κανείς να δείξει συμπόνοια σε μια ηττημένη και φοβισμένη κοινωνία, που απαρνήθηκε το σίγουρα επικίνδυνο αλλά και εν δυνάμει σπουδαίο ιστορικό της ρόλο. Στις πιο σκοτεινές ώρες χρειαζόμαστε πίστη σε ένα σκοπό και αντοχή. Η ανάστασή μας μπορεί να μην έρθει ποτέ. Αλλά η διεκδίκησή της είναι η μόνη επιλογή αξιοπρέπειας και ίσως σωτηρίας που έχουμε.