Στο πρόγραμμα του φιλελεύθερου σοσιαλισμού συνυπάρχουν η ισότητα και η ελευθερία. Ενώ η νεοφιλελεύθερη θεώρηση προτάσσει την ελευθερία αποκλείοντας την ισότητα και η μαρξιστική θεώρηση το αντίστροφο, ο Φιλελεύθερος Σοσιαλισμός θεωρεί ότι αυτές οι δύο έννοιες δεν μπορούν να υπάρξουν ξεχωριστά. Δεν μπορεί να υπάρξει ελευθερία χωρίς ισότητα και το αντίστροφο. Σύμφωνα με τον πολιτικό φιλόσοφο Νορμπέρτο Μπόμπιο η ισότητα είναι μια σχέση ενώ η ελευθερία είναι μια κατάσταση, κάτι που δεν συλλαμβάνουν οι μονοδιάστατες ιδεολογίες του κομμουνισμού και του νεοφιλελευθερισμού.

Η ισότητα προσδιορίζεται και νοηματοδοτείται σε σχέση πάντα με κάποιον άλλο. «Είμαι ίσος προς…» αναφέρουμε. Αντιθέτως, η ελευθερία δεν προσδιορίζεται σε σχέση με κάποιον ή κάτι άλλο. Η ελευθερία αυτοπροσδιορίζεται, δεν ετεροπροσδιορίζεται. Συνιστά μια αυταξία. Για αυτό είναι μια κατάσταση.

Στη φυσική του κατάσταση ο άνθρωπος, δηλαδή στην κατάσταση πριν οργανωθεί σε κοινωνίες και δη πολιτικά οργανωμένες, η ισότητα μεταξύ των ανθρώπων δεν υφίσταται για αυτό η ελευθερία του κάθε ανθρώπου είναι ανέλεγκτη και για αυτό ανεξέλεγκτη. Ο κάθε άνθρωπος είναι φύσει ελεύθερος να κάνει απλά ό,τι θέλει ακόμα και εις βάρος άλλων συνανθρώπων του. Αυτή όμως η ανεξέλεγκτη άνευ όρων ελευθερία χωρίς την προϋπόθεση της αρχής της ισότητας καταλήγει να είναι εν τοις πράγμασι κατάλυση της ίδιας της έννοιας της ελευθερίας. Η ελευθερία καταλήγει να είναι μία προνομιακή κατάσταση την οποία μπορούν να απολαμβάνουν οι λίγοι πιο ισχυροί εις βάρος των πολλών πιο αδύναμων. Στη φυσική κατάσταση του ανθρώπου δηλαδή η ελευθερία δίχως την ασφαλιστική δικλείδα της ισότητας τείνει να εκπέσει στον νόμο του ισχυρού αναιρώντας στο πεδίο της πράξης την ελευθερία για την πλειοψηφία των ανθρώπων.

Αντίθετα όταν ο άνθρωπος εξέρχεται της φυσικής του κατάστασης και οργανώνεται σε πολιτικά δημοκρατικές κοινωνίες δημιουργεί σχέσεις ισότητας οι οποίες λειτουργούν εγγυητικά για ελευθερία σε όλους τους ανθρώπους. Όσο πιο ουσιαστική και πολυεπίπεδη είναι η ισότητα μεταξύ των ανθρώπων σε μια πολιτικά οργανωμένη κοινωνία τόσο μεγαλύτερη ελευθερία υπάρχει για όλους τους ανθρώπους. Επομένως, η ισότητα είναι προϊόν της κοινωνικής οργάνωσης και συνιστά βασική προϋπόθεση για την απόλαυση της κατάστασης της ελευθερίας όλων των μελών της κοινωνίας. Όσο πιο ολοκληρωμένη είναι η ισότητα τόσο πιο ελεύθερη είναι συνολικά η κοινωνία. Συνεπώς η ισότητα και η ελευθερία όχι μόνο δεν είναι έννοιες αντικρουόμενες μεταξύ τους, όπως ισχυρίζονται κάποιοι, αλλά αντιθέτως η πρώτη συνιστά προϋπόθεση για την ύπαρξη της δεύτερης.

Το πρακτικό εφαρμοστικό πλαίσιο του Φιλελεύθερου Σοσιαλισμού

Για πρώτη φορά στην πολιτική θεωρία, αλλά και στην πολιτική εν γένει του 21ου αιώνα, δομείται μια πολιτική φιλοσοφική προσέγγιση ολιστικής θεώρησης με βάση την διαλεκτική. Η πολιτική βούληση είναι το διαλεκτικό στοιχείο που κινείται σε δύο πόλους, ανάμεσα στην πολλότητα (πολίτες) και την ενότητα (πολιτικοί λειτουργοί). Σε όλα τα προτάγματα της σύγχρονης εποχής (από την ίδρυση του ελληνικού κράτους) μέχρι και σήμερα η πολιτική βούληση  απόφασης έχει μια στατικότητα και βρίσκεται κατά κανόνα στους πολιτικούς λειτουργούς. Οι πολίτες δεν καθορίζουν, αλλά νομίζουν ότι καθορίζουν, γιατί όλα τα διακυβεύματα έχουν τεθεί εκ των προτέρων από τους πολιτικούς. Αντίθετα, θεμελιώνεται στον Φιλελεύθερο Σοσιαλισμό, που στηρίζεται στον δημοκρατικό κοινοτισμό, μια αέναη κίνηση αυτής της βούλησης για απόφαση ανάμεσα σε αυτούς τους δύο πόλους (πολίτες-πολιτικούς). Η πολιτική βούληση των πολιτικών λειτουργών αναθεωρείται με βάση την πολιτική βούληση των πολιτών και το αντίστροφο. Η πολιτική απόφαση για κάθε ζήτημα του συνόλου των θεμάτων ολόκληρου του βίου της κοινωνίας είναι δημιούργημα της συνισταμένης  των δύο πολιτικών πόλων της καθολικής βούλησης. Το πρόταγμα του φιλελεύθερου σοσιαλισμού κομίζει στοιχεία της πρόκλειας και εγελιανής διαλεκτικής στον τρόπο που αντιλαμβάνεται την ίδια τη ουσία της πολιτικής.

Πώς θα μπορούσαν να πάρουν οι πολίτες την εξουσία στα χέρια τους, σύμφωνα με τις αρχές και τις αξίες της ιδεολογίας του Φιλελεύθερου Σοσιαλισμού στα πλαίσια της εναρμόνισής του με τον Δημοκρατικό Κοινοτισμό, χωρίς να υποπίπτει το εν λόγω πρόταγμα σε οχλοκρατία:

Το πρώτο ελληνικό δημοκρατικό σύνταγμα ως δημιούργημα των πολιτών

Αρχικά, σε ένα ανθρωποκεντρικό πολίτευμα είναι ανάγκη να δομηθεί ένα νέο σύνταγμα που να συνάδει με τον αμεσοδημοκρατικό ανθρωποκεντρισμό. Οι πολίτες θα συμμετάσχουν στη δημιουργία του νέου συντάγματος και θα θεσμοθετηθούν τα όρια της κοινοτικής ελευθερίας από τους ίδιους με την παράλληλη συμβουλευτική συνδρομή των πολιτικών λειτουργών. Δηλαδή, οι ίδιοι οι πολίτες μετά από χρονοβόρα διαβούλευση στους δήμους, στις περιφέρειές τους και πανελλαδικά, θα συνδιαμορφώσουν με την πολιτεία τους κανόνες σύμφωνα με τους οποίους θα πρέπει να διεξάγονται τα δημοψηφίσματα και ο τρόπος σύνταξης των δημοψηφισματικών ερωτημάτων ακόμα και για τα σχετικά με τα ανθρωπιστικά θέματα και τις προτεραιότητες που δε θα πρέπει να τίθενται στη δοκιμασία των δημοψηφισμάτων (πολιτικές ελευθερίες και ανθρώπινα δικαιώματα).

Η πολιτική θεσμική λειτουργία των κατοχυρωμένων από το Σύνταγμα δημοψηφισμάτων

Το δημοψήφισμα στον δημοκρατικό κοινοτισμό έχει εργαλειακή διάσταση, δεν πραγματοποιείται με ευκαιριακή μονομερή λογική αντιμετώπισης των ζητημάτων. Τα δημοψηφίσματα θα είναι θεσμοθετημένα συνταγματικά για να ενώνουν τους πολίτες και όχι να τους διχάζουν. Μια τέτοια λογική για τα δημοψηφίσματα μετέρχονται τα αντιπροσωπευτικά συστήματα, τα οποία μετακυλίουν την ευθύνη στα καυτά ζητήματα στους πολίτες για να μετέρχονται και το πρόσχημα της δημοκρατικής νομιμότητας και της λαϊκής βούλησης.

Το δημοψήφισμα στον κοινοτισμό δεν πραγματοποιείται για λαϊκή κατανάλωση, αλλά έχει καθολική θεματική ισχύ. Σε ένα δημοψήφισμα κρίνεται το σύνολο των ζητημάτων μιας πολιτικής, ένας ολόκληρος ετήσιος προϋπολογισμός με όλα τα πολιτικά, κοινωνικά και οικονομικά ζητήματα που αφορούν είτε ένα δήμο, είτε μια περιφέρεια, είτε το ίδιο το κράτος. Σε αντίθεση με την νεωτερική άμεση δημοκρατία στην οποία οποιοδήποτε ζήτημα μπορεί να τεθεί σε δημοψήφισμα, στον σύγχρονο δημοκρατικό κοινοτισμό, λόγω της ιδεολογικής πρόσδεσής του με τον Φιλελεύθερο Σοσιαλισμό, ζητήματα δηλαδή που σχετίζονται με τον ανθρωποκεντρισμό, την προστασία των φτωχών κοινωνικών στρωμάτων, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ατομικές, κοινωνικές και πολιτικές ελευθερίες (ανεξιθρησκία, ελευθερία έκφρασης, κοινωνική εργασία, διαφορετικότητα, κλπ) δεν μπορούν να τεθούν σε δημοψηφίσματα. Κανένας πολίτης και καμιά πολιτισμική κοινότητα ή μειονότητα δεν δύναται να απωλέσει τα δικαιώματά του/της, γιατί προέχει η διάχυση της ίσης ελευθερίας σε ολόκληρη την κοινωνία.

Ας κατανοήσουμε με παραδείγματα πώς θα κυβερνάται μια πολιτεία σύμφωνα με τις αρχές και αξίες του Φιλελεύθερου Σοσιαλισμού στο πλαισίωμά του με τον Δημοκρατικό Κοινοτισμό. Τα δημοψηφίσματα είναι τριών κύκλων ή επιπέδων εξουσίας: τα δημοτικά, τα περιφερειακά και τα πανελλαδικά δημοψηφίσματα, τα οποία είναι ετήσια και θα μπορούν να διεξάγονται με μια χρονική απόσταση 4 μηνών μεταξύ τους (αυτό θα είναι ζήτημα που θα κριθεί από την κοινωνία, όπως και όλα τα ζητήματα). Ο πρωθυπουργός και η κυβέρνησή του θα καταστρώνει ένα προσχέδιο ετήσιου προϋπολογισμού και θα δημοσιεύεται. Το ίδιο θα κάνουν και οι περιφερειάρχες και οι δήμαρχοι. Οι πολίτες μέσα από λαϊκές πρωτοβουλίες και κλήρωση (ανάλογα με το θεσμικό δημοψηφισματικό πλαίσιο που θα έχει δομήσει κάθε δήμος ή περιφέρεια) θα αναμορφώνουν όπως αυτοί επιθυμούν με προσθήκες, αφαιρέσεις ή και αλλαγές το προσχέδιο του προϋπολογισμού της κεντρικής (ή της περιφερειακής ή της δημοτικής κυβέρνησης) και θα φτιάχνουν το δικό τους προσχέδιο προϋπολογισμού. Τα δύο διατυπωμένα προσχέδια των προϋπολογισμών (κυβέρνησης-αρχής και πολιτών) θα εντάσσονται στο δημοψήφισμα και θα επικρατεί πλειοψηφικά ο ένας από τους δύο προσχεδιασμένους προϋπολογισμούς. Αυτός θα εφαρμόζεται ως επίσημος προϋπολογισμός του δήμου ή της περιφέρειας ή του κράτους από τους πολιτικούς λειτουργούς (Πρωθυπουργός, περιφερειάρχης, δήμαρχος). Οι μεθοδολογικές αρχές διεξαγωγής των δημοψηφισματικών διαδικασιών θα είναι οι ίδιες και στα τρία επίπεδα εξουσίας (κεντρικό κράτος, περιφέρειες, δήμοι).

Με λίγα λόγια, σύμφωνα με τις αρχές του φιλελεύθερου σοσιαλισμού, στη διαμόρφωση των διαδικασιών και στον καθορισμό της πολιτικής διευθέτησης των δύσκολων οικονομοτεχνικών ή άλλων ζητημάτων συμμετέχουν και οι πολιτικοί λειτουργοί (πρωθυπουργός, περιφερειάρχης, δήμαρχος) και οι πολίτες οι οποίοι θα έχουν τον τελευταίο λόγο. Οι πολιτικοί λειτουργοί θα συνδράμουν στην γνωστοποίηση της πολιτικής και οικονομικής γραφειοκρατίας και των διαδικαστικών λεπτομερειών σε επιμέρους ζητήματα ανά θεματική τμηματική ενότητα και ανά υπουργείο. Κατ΄ αυτόν τον τρόπο καθένας από τους δύο παράγοντες διαμόρφωσης της πολιτικής (πολιτικοί λειτουργοί – πολίτες) θα εμπλέκονται στη βάση της πολιτικής δικαιοδοσίας που τους αρμόζει. Οι πολιτικοί λειτουργοί μπορούν να γνωρίζουν μόνο τα γραφειοκρατικά και νομοτεχνικά ζητήματα της γενικής πολιτικής κατεύθυνσης πραγμάτων. Οι πολίτες είναι μόνο αυτοί που γνωρίζουν τα κοινωνικά και οικονομικά τοπικά προβλήματα και τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας τους. Έτσι, έχουμε ένα συνδυασμό ατομικής (λειτουργοί) και συλλογικής (πολίτες) διευθέτησης της πολιτικής. Ούτε οι πολίτες θα θεωρηθούν ή θα κριθούν ανώριμοι ώστε να πάρουν μόνοι τους αποφάσεις για δικά τους ζητήματα που οι ίδιοι γνωρίζουν καλά,  ούτε οι πολιτικοί λειτουργοί να κατηγορηθούν ότι δεν γνώριζαν τη μεθοδολογική διευθέτηση των γραφειοκρατικών και συνταγματικών διαδικασιών που σχετίζονται με τον τρόπο διεξαγωγής των δημοψηφισμάτων. Γιατί στην ουσία οι πολιτικοί λειτουργοί δε θα κυβερνούν αλλά θα εφαρμόζουν πολιτικές που θα έχουν επιλέξει οι πολίτες κατά πλειοψηφία.

Ο Φιλελεύθερος Σοσιαλισμός με λίγα λόγια: συνδυασμός ατομικής και συλλογικής αυτονομίας με αποτέλεσμα την πολιτική αυτονομία και την αυτοθέσμιση. Η ελευθερία και η ισότητα εναλλάσσονται ως σφαίρες πολιτικής πρόταξης. Ελεύθερο πολίτευμα και δημοκρατική συγκρότηση της κοινωνίας συνάμα.

Η ανωτέρω συνοπτική πολιτική πρακτική φιλοσοφία του Φιλελεύθερου Σοσιαλισμού σε συνδυασμό με τον Δημοκρατικό Κοινοτισμό είναι τόσο ανοιχτή σε ποικίλες εφαρμογές και προσαρμογές που μπορεί υιοθετηθεί και να εφαρμοστεί μέσα στους δήμους σε πρώτο επίπεδο πολύ εύκολα και να μεταμορφώσει τις τοπικές και περιφερειακές κοινωνίες. 

To Tvxs.gr ανοίγει το διάλογο για την επανίδρυση του ΣΥΡΙΖΑ. Στο δρόμο προς το συνέδριο για τον μετασχηματισμό του κόμματος, δίνουμε το βήμα, φιλοξενώντας συνεντεύξεις κι άρθρα στελεχών, μελών και αναγνωστών για το αύριο του προοδευτικού μετώπου. Μπορείτε να στείλετε το δικό σας άρθρο γνώμης στο [email protected].