Την «άποψη» πως η Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση δεν ήταν επανάσταση, «δεν έγινε καμιά επανάσταση αλλά ένα στρατιωτικό πραξικόπημα», την πρωτάκουσα το 1992 στη Γερμανία, στο Wiesbaden, πρωτεύουσα της ομόσπονδης χώρας της Έσσης, σε ένα μεγάλο συνέδριο της Ένωσης Γερμανών Δημοσιογράφων (Deutsche Journalisten Union).

Ήταν μετά την κατάρρευση (ουσιαστικά την ανατροπή από τις κυβερνήσεις τους, δηλαδή από τη σταλινική γραφειοκρατία), των καθεστώτων της διευθυνόμενης οικονομίας των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης αλλά και της ίδιας της ΕΣΣΔ και μετά την προσάρτηση της Ανατολικής Γερμανίας από την καπιταλιστική Δυτική, με κατώτερο βασικό μισθό στην Ανατολική, το ταμείο ανεργίας της Δυτικής και διάλυσης των πάντων. Μετά την προσάρτηση έγινε και κάποια «ενοποίηση» των συνδικαλιστικών οργανώσεων των δύο πρώην αντίθετων κρατών. Έτσι, σ’ αυτό το συνέδριο ήταν και αρκετοί Ανατολικογερμανοί συνάδελφοι, κυρίως νέοι.

Κεντρικός ομιλητής για την κατάσταση στην τότε Ευρώπη και στον Κόσμο, ήταν ο Γάλλος καθηγητής μεσιέ Alfred Grosser, από το γερμανόφωνο τμήμα της Αλσατίας, που μονοπωλιακά σχολίαζε πάντα επί χρόνια τα αποτελέσματα των γερμανικών ομοσπονδιακών εκλογών, με μακρότατες ομιλίες του από τα κρατικά δυτικογερμανικά τηλεοπτικά μέσα.

Στο άκουσμα των περί στρατιωτικού πραξικοπήματος στη Ρωσία τον Οκτώβρη του 1917, δηλώνοντας τ’ όνομά μου τον διέκοψα με τα εξής: «Εάν εσείς βάζετε σε ερώτημα, δηλαδή αμφισβητείτε, την τεράστια παγκόσμια ιστορική και κοινωνική σημασία και επίδραση της Μεγάλης Οκτωβριανής Επανάστασης, τότε θα πρέπει να βάλετε επίσης σε ερώτημα και να αμφισβητήσετε και την τεράστια παγκόσμια ιστορική και κοινωνική σημασία και επίδραση και της Μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης».

Ο προφέσορας δεν απάντησε, συνέχισε την ομιλία του με μερικές λέξεις ακόμα, σαν να μην είχε γίνει η παρέμβασή μου και τελειώνοντας κανείς άλλος δεν μίλησε, ενώ στην αίθουσα επικράτησε για λίγο σιγή.

Αλλά στο διάλειμμα, μεγάλος αριθμός συναδέλφων, κυρίως νέων Ανατολικογερμανών, με περικυκλώσανε με τα λόγια: «Βαγγέλη, τον κόλλησες στον τοίχο»! Αυτό ήταν το πρώτο άκουσμα από εμένα αυτής της «θεωρίας» και αυτή η αντίδρασή μου.

Τέλος του 1992 ξαναήλθα στην Ελλάδα. Πέρασαν κάποια χρόνια ώσπου να την ξανακούσω κι εδώ και να διαβάσω σχετικά άρθρα στον τύπο.

Οι παλιές γνωστές ντεφετιστικές απόψεις περί κρατικού καπιταλισμού στην ΕΣΣΔ, των Μπάρμαν και Σάχτμαν στις ΗΠΑ, Στίνα και της ομάδας του εδώ, συνεπικουρούμενης αργότερα και από τον πολύ Κ. Καστοριάδη, που συνέπειά της ήταν και η ντεφετιστική θέση τους για την ΕΣΣΔ, δηλαδή της μη υπεράσπισής της κατά τον Β΄ παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό πόλεμο, σε αντίθεση με την τροτσκιστική θέση, διατυπωμένη σαφέστατα από τον ίδιο τον Τρότσκι, της άνευ όρων υπεράσπισης της ΕΣΣΔ, παρά το γραφειοκρατικό εκφυλισμό της, απέναντι στον ιμπεριαλιστικό καπιταλισμό, «δημοκρατικό» ή φασιστικό, γιατί, παρά το γραφειοκρατικό της εκφυλισμό, οι βασικές κατακτήσεις του Οκτώβρη δεν είχαν ακόμα ανατραπεί.

Οι «απόψεις» αυτές περί πραξικοπήματος έκαναν την εμφάνισή τους και στην «Εφ.τ.Συντ.», αρχικά από τον Περικλή Κοροβέση, που τις παρουσίασε από τη στήλη του, γράφοντας, αν θυμάμαι καλά, πως τα βρήκανε πάνω σ’ αυτό το θέμα, ότι δηλαδή η Οκτωβριανή Επανάσταση δεν ήταν επανάσταση αλλά πραξικόπημα, με κάποιον καθηγητή του στο Παρίσι.

Τελευταία ο δρ. Γιώργος Οικονόμου, στο φύλλο από 1-2 Ιουνίου 2019, σελίδα 8/44 των «νησίδων» της «Εφημερίδας των Συντακτών», σε άρθρο του με τον τίτλο «Ο μύθος της Οκτωβριανής Επανάστασης», ξεσαλώνει κυριολεκτικά, χρησιμοποιώντας την Λούξεμπουργκ και την κριτική της στους μπολσεβίκους κατά το δοκούν, αποκρύπτοντας και αποσιωπώντας πλήρως, σκόπιμα και συνειδητά, τις θεμελιώδεις θέσεις της για την Οκτωβριανή Επανάσταση, που τη θεωρεί ως ένα από τα μεγαλύτερα και σημαντικότερα γεγονότα της παγκόσμιας ιστορίας.

Αλλά και το μοναδικό, αποτελούμενο μόνο από 21 λέξεις τσιτάτο της Λούξεμπουργκ που παραθέτει, δεν είναι ακριβές όπως το σερβίρει και δεν εκφράζει το νόημα που προκύπτει από τα συμφραζόμενα του κειμένου που υπάρχει πιο πάνω απ’ αυτό.

Ο Γ. Οικονόμου γράφει και παραθέτει: «Τελικά, το καθεστώς που σχηματίζεται μετά τον Οκτώβριο του 1917, όπως επισημαίνει η Ρόζα Λούξεμπουργκ, είναι “μια δικτατορία της κλίκας, μιας χούφτας πολιτικών, δηλαδή μια δικτατορία με την αστική έννοια και με την έννοια της ιακωβίνικης κυριαρχίας”».

Και δεν εκφράζει το νόημα της Λούξεμπουργκ, γιατί αυτή δεν μιλάει εδώ συγκεκριμένα για τους μπολσεβίκους, αλλά υποθετικά, τι μπορεί να συμβεί χωρίς γενικές εκλογές, χωρίς απεριόριστη ελευθερία του τύπου και των συγκεντρώσεων και χωρίς ελεύθερη πάλη των ιδεών, ιδεώδη υψηλόφρονα και σπουδαία, βασικές επιδιώξεις μιας απελευθερωτικής επανάστασης, αλλά που υπό καθεστώς εμφυλίου πολέμου, με την αφηνιασμένη αντεπανάσταση των λευκών στρατιών στο εσωτερικό, με τις οποίες είχαν ταυτιστεί και τα ρεφορμιστικά εργατικά κόμματα, μενσεβίκοι, εσέροι κ.λπ., και την εξωτερική εισβολή 27 ιμπεριαλιστικών κρατών, προκειμένου –σε συνεργασία εισβολείς και εσωτερικοί αντεπαναστάτες– να πνίξουνε στο αίμα τη νεαρή Σοβιετική πολυεθνική Δημοκρατία, είναι αδύνατη, μέσα σ’ αυτές τις συνθήκες, η εφαρμογή τους. Οι καταστάσεις αυτές είναι έκτακτες, κατεπείγουσες, ζήτημα ζωής και θανάτου για την επανάσταση και προσδιορίζονται από τους νόμους του πολέμου.

Αλλά και το κείμενο της Ρ.Λ. που υποτίθεται πως παραθέτει και είδατε παραπάνω, διαφέρει πολύ από τις μεταφράσεις των ελληνικών του εκδόσεων.

Στις εκδόσεις Κοροντζή, 2007, της «Ρώσικης Επανάστασης» σελίδα 87, της «Διεθνούς Βιβλιοθήκης», χ.χ. σελίδα 119 και της «Νέας Αριστεράς», χ.χ. (τον καιρό της χούντας), σελίδα 57, που στην εισαγωγή της δηλώνεται πως είναι ανατύπωση της έκδοσης του 1958 σε μετάφραση και επιμέλεια Α. Στίνα, υπάρχει και στις τρεις το ακόλουθο παρόμοιο κείμενο: «Υπάρχει λοιπόν στο βάθος μια κυβέρνηση κλίκας, μια δικτατορία είναι αλήθεια, όχι όμως η δικτατορία του προλεταριάτου, όχι: η δικτατορία μιας χούφτας πολιτικών, δηλαδή μια δικτατορία με την αστική έννοια, με την έννοια της γιακωβίνικης κυριαρχίας».

Και ενώ η Λούξεμπουργκ λέει αυτά στο κείμενό της, ο Γ. Οικονόμου, ίσως και χάριν συντομίας, το έκανε «μια δικτατορία κλίκας» κ.λπ.

Ακολουθεί η αναφορά της στην αναβολή των συνεδρίων των Σοβιέτ από τρεις μήνες σε έξι, ενώ κάνει αρνητική χρήση της έννοιας «γιακωβίνικη κυριαρχία», αλλά σε άλλο σημείο του κειμένου της, στην αρχή του τρίτου του μέρους, εκδ. Κοροτζή, σελίδα 55, Δ.Β., σελίδα 96 και Ν.Α., σελίδα 23, γράφει:

«Οι Μπολσεβίκοι είναι οι ιστορικοί κληρονόμοι των Άγγλων Ισοπεδωτών και των Γάλλων Ιακωβίνων. Αλλά το συγκεκριμένο καθήκον που τους επιβλήθηκε στη Ρώσικη Επανάσταση, μετά την κατάκτηση της εξουσίας, είναι ασυγκρίτως πιο δύσκολο απ’ ό,τι ήταν για τους προηγούμενους».

Εδώ έχουμε θετική αναφορά στους Ιακωβίνους. Άλλωστε, και η 9η του Θερμιδώρ του 1794, τους Ιακωβίνους είχε για στόχο της και αυτούς εξόντωσε, κάτι που σήμανε και το τέλος του επαναστατικού κύματος της Μεγάλης Γαλλικής Επανάστασης.

Ο Γ. Οικονόμου αναφέρεται στην αρχή του άρθρου του σε συνέδριο που έγινε προσφάτως στην Αθήνα για τη «ρωσική επανάσταση» στο οποίο ακούστηκε πολλές φορές ο όρος «οκτωβριανή επανάσταση». «Ο όρος αυτός έχει επιβληθεί, γράφει, από την κομμουνιστική ορθοδοξία και τις ποικίλες μορφές της Αριστεράς. Η αλήθεια όμως είναι διαφορετική».

Ο αρθρογράφος αντιπαραθέτει τους όρους «ρωσική» και «οκτωβριανή», θεωρώντας μόνο τη Φεβρουαριανή ως επανάσταση και αμφισβητώντας την Οκτωβριανή. Και διερωτώμενος «τι σημαίνει επανάσταση», συνεχίζει: «Ορίζοντάς την με έναν γενικό τρόπο και στο πλαίσιο που όρισε ο Καστοριάδης(!) επανάσταση είναι ο αγώνας μιας κοινωνίας να δώσει μόνη της στον εαυτό της την ελευθερία, να εγκαθιδρύσει θεσμούς ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών με βάση την ισότητα, να χαράξει μόνη της στόχους και όρια».

Αλλά αυτό το καστοριαδικό θέσφατο – «ορισμός», είναι πολύ απλοϊκό και απόλυτα λαθεμένο, γιατί αγνοεί εκ προοιμίου και όχι τυχαία τον ταξικό διαφορισμό της κοινωνίας και γιατί επανάσταση δεν είναι «ο αγώνας μιας κοινωνίας» κ.λπ., αλλά η εξέγερση μιας ή περισσότερων καταπιεζόμενων κοινωνικών τάξεων στα πλαίσια μιας κοινωνίας, για να ανατρέψει ή να ανατρέψουν την άρχουσα ή τις άρχουσες κοινωνικές τάξεις, στα πλαίσια αυτής της ίδιας της κοινωνίας.

Στην εποχή του Μαρξ, οι βασικές αντίπαλες τάξεις ήταν ο βιομηχανικός καπιταλισμός και το βιομηχανικό προλεταριάτο. Σήμερα είναι ο κάθε μισθωτός εργαζόμενος και η σύγχρονη τάξη των καπιταλιστών, δηλαδή οι κάτοχοι του χρηματοπιστωτικού και βιομηχανικού κεφαλαίου.

Για τις ταξικές κοινωνίες και για τα κοινωνικά τους συστήματα, όλες και όλα μετά τον πρωτόγονο κομμουνισμό, την πρώτη κοινοκτημοσύνη, επανάσταση σήμαινε, σημαίνει, θα σημαίνει και συμβαίνει, όταν οι καταπιεζόμενες τάξεις εμφανίζονται μαζικά ενάντια στους καταπιεστές τους στο προσκήνιο της Ιστορίας, διεκδικώντας την απελευθέρωση και τη χειραφέτησή τους από την ταξική κυριαρχία, μεταβαλλόμενες έτσι από τάξεις καθ’ εαυτές σε τάξεις για τον εαυτό τους, δηλαδή από παθητικά αντικείμενα σε συνειδητά υποκείμενα της Ιστορίας.

Η κοινωνία δεν κάνει επανάσταση κατά του εαυτού της, αλλά, αποτελούμενη από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις, ο ανταγωνισμός τους, η πάλη τους στο εσωτερικό της, κάποτε φτάνουνε στην ανώτερη έκφρασή τους που είναι η Επανάσταση. Και μην ξεχνάμε ότι και η χούντα έλεγε, πως οι αξιωματικοί έχουν αταξική αντίληψη του έθνους.

Ο Γ. Οικονόμου γράφει για την νικηφόρα Επανάσταση του Φλεβάρη, που έγινε «με τη συμμετοχή του κοινωνικού πλήθους, οδήγησε στην πτώση του τσαρικού καθεστώτος και στη διάνοιξη ενός άλλου ορίζοντα με ελευθερίες και δικαιώματα άγνωστα μέχρι τότε στη Ρωσία». 

Και για τον Οκτώβρη του 1917 ο Γ. Οικονόμου γράφει: «Εν τούτοις τον Οκτώβριο του 1917, δεκαοκτώ ημέρες πριν από τις προκηρυχθείσες γενικές εκλογές για τη Συντακτική, οι Μπολσεβίκοι σχεδίασαν με απόφαση της Κεντρικής Επιτροπής μονομερή κίνηση «πραξικόπημα», για την κατάληψη της εξουσίας. Όταν λέω πραξικόπημα (εδώ χωρίς εισαγωγικά. Β.Σ.), δεν εννοώ μόνο μία στιγμή (ιδού και το στιγμιαίο της χούντας, για να μην ξεχνιόμαστε. Β.Σ.), μία κίνηση, αλλά μια διαρκή πραξικοπηματική πράξη με πολλές φάσεις και πολλά συνεχή βήματα».

Και στη συνέχεια αναφέρεται στις εκλογές που έγιναν για τη Συντακτική Συνέλευση στις 12-16 του Νοέμβρη, υπό μπολσεβίκικη και σοσιαλεπαναστατική (της Αριστεράς) κυβέρνηση συνεργασίας, εκλογές στις οποίες οι μπολσεβίκοι ήλθαν δεύτερο κόμμα και στη συνέχεια διαλύσανε τη Σ.Σ.

Το βασικό θέμα που δεν θίγει ο Γ. Οικονόμου, ίσως γιατί δεν το κατέχει, είναι πως ο χαρακτήρας της δεύτερης Ρωσικής Επανάστασης, της Οκτωβριανής, του Οκτώβρη του 1917, της τρίτης από το 1905, ήταν προλεταριακός. Ήταν επανάσταση προλεταριακή με σοσιαλιστικό χαρακτήρα.

Η βασική διαφωνία Λένιν και Τρότσκι από το 1903 ως το 1917 ήταν ο χαρακτήρας της επερχόμενης Ρωσικής Επανάστασης. «Δημοκρατική Δικτατορία Εργατών Χωρικών με αστικοδημοκρατικό χαρακτήρα» έλεγε ο Λένιν, «Προλεταριακή Επανάσταση με σοσιαλιστικό χαρακτήρα» έλεγε ο Τρότσκι, εξηγώντας πως η ρώσικη μπουρζουαζία έχει φθαρεί και έχει συμβιβαστεί πλήρως με τον τσαρισμό, έτσι που να μην μπορεί να παίξει κανένα θετικό ρόλο στην Επανάσταση. Γι’ αυτό, έλεγε, τα αστικοδημοκρατικά προβλήματα, που τα κυριότερα ήταν η ειρήνη και το μοίρασμα της γης, θα τα λύσει στο διάβα της και παρεμπιπτόντως η επερχόμενη επανάσταση, που στη συνέχειά της ως διαρκής, θα εγκαθιδρύσει τη δικτατορία του προλεταριάτου με σοσιαλιστικό χαρακτήρα.

Αυτές τις θέσεις υιοθέτησε τελικά και ο Λένιν με τις «Θέσεις τ’ Απρίλη» το 1917, κάνοντας μεγάλον αγώνα για να πείσει τους συντρόφους του, που του λέγανε πως είναι παλιοί μπολσεβίκοι λενινιστές, και αυτές τις θέσεις τις πολεμάνε από το 1903 ως τροτσκισμό. Και ο Λένιν τους απαντούσε, πως «αυτοί οι παλιοί μπολσεβίκοι λενινιστές είναι πολύ κουραστικοί».

Έτσι εξέλειπαν οι θεμελιώδεις αυτές διαφορές, και ο Τρότσκι που έφτασε καθυστερημένος στην Πετρούπολη του Μάη του 1917, λόγω αιχμαλωσίας του από τους Άγγλους στο καράβι που πήγαινε από τη Νέα Υόρκη για την Ευρώπη, και εγκλεισμού του σε στρατόπεδο Γερμανών αιχμαλώτων στον Καναδά, προσχώρησε με την ομάδα του στο Κόμμα των Μπολσεβίκων, ύστερα από σχετικό ενωτικό συνέδριο.

Η Συντακτική Συνέλευση ήταν όργανο αστικό, του αστικού κοινοβουλευτισμού, κατάλληλο για την αστική εξουσία. Τα Σοβιέτ ήταν τα νέα όργανα της εργατικής εξουσίας, ανταγωνιστικά από τη φύση τους προς την Σ.Σ. Όλοι οι κήνσορες και θαυμαστές της πρώτης επανάστασης του Φλεβάρη του 1917, και καταγγελάτορες του «πραξικοπήματος» του Οκτώβρη, αγνοούνε από πρόθεση, συνειδητά και επιδεικτικά την τότε κατάσταση, όταν ο παγκόσμιος ιμπεριαλιστικός καπιταλισμός, 27 συνολικά αστικά κράτη, μεταξύ τους και η βενιζελική Ελλάδα,(1) σε συνεργασία με τις στρατιές των κοζάκων και των λευκών, του Κορνίλωφ, του Κολτσάκ, του Ντενίκιν, του Καλεντίν και τόσων άλλων στο εσωτερικό, είχαν ριχτεί για να πνίξουνε το νεαρό Σοβιετικό κράτος και καθεστώς, αλλά δεν τα καταφέρανε. Η Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση και το καινούριο καθεστώς που δημιούργησε, συντρίψανε την εισβολή του παγκόσμιου ιμπεριαλισμού, την παγκόσμια και την εσωτερική αντίδραση και εδραιώσανε το νέο καθεστώς.

Η ανατραπείσα από το «πραξικόπημα» κυβέρνηση του σοσιαλεπαναστάτη Κερένσκυ, ετοιμαζότανε να μετάσχει στη νέα επίθεση που ετοίμαζε η Αντάντ κατά των κεντρικών αυτοκρατοριών, δηλαδή στη συνέχιση του παγκόσμιου σφαγείου.

Και ο Τρότσκι σχολιάζει σχετικά στη μνημειώδη Ιστορία του της Ρωσικής Επανάστασης:

«Με τέτοιους όρους μπορούσε να εξασφαλιστεί η επίθεση, που τη ζητούσε ο Σάιλοκ από τις όχθες του Σηκουάνα, ανεμίζοντας μανιασμένα όλες τις συναλλαγματικές του».(2)

Στο ίδιο κείμενό της η Ρ. Λούξεμπουργκ για τη Ρωσική Επανάσταση, που κριτικάρει πλευρές της πολιτικής των Μπολσεβίκων, υπάρχουν και διθύραμβοι για τη Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση και τους Μπολσεβίκους, που κανείς από τους καλοθελητές που χρησιμοποιούνε μόνο τις αρνητικές κρίσεις της από τη δολοφονία της κι ύστερα, δεν αναφερθήκανε ποτέ.

Πρώτος ο Λένιν κατάγγειλε έναν απ’ αυτούς. Τον Πάουλ Λεβί.

Στο κείμενό της αυτό, η Λούξεμπουργκ θεωρεί, όπως ξανα-αναφέραμε, τους Μπολσεβίκους ως τους ιστορικούς κληρονόμους των Άγγλων Ισοπεδωτών και των Γάλλων Γιακωβίνων.

Τους αντιπαραθέτει με την ευρωπαϊκή και ιδιαίτερα τη γερμανική σοσιαλδημοκρατία του «επίσημου φύλακα του ναού του Μαρξισμού Κάουτσκυ» και των Σάιντεμαν, Νόσκε, Έμπερτ και λοιπών, στους γνωστούς ρόλους τους από το 1914 κι ύστερα, με την ψήφιση των πολεμικών πιστώσεων για την παγκόσμια αλληλοσφαγή και το πνίξιμο στο αίμα με το τέλος του πολέμου της Μεγάλης Γερμανικής Επανάστασης 1918-1923 και αναφέρεται στο ρωσικό τους αντίστοιχο, τους Μενσεβίκους με τους ανάλογους σκοπούς: Όχι σοσιαλιστική αλλά αστική δημοκρατία, αναγνωρίζοντας τους Μπολσεβίκους ως το μόνο επαναστατικό κόμμα και την πολιτική τους ως τη μόνη επαναστατική σοσιαλιστική πολιτική, συγκρίνοντας πάντα τη Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση με τις Μεγάλες Ευρωπαϊκές επαναστάσεις που προηγήθηκαν, την Αγγλική και τη Γαλλική.

Παραθέτουμε εδώ κάποια αποσπάσματά της από αυτό το εξαιρετικά σημαντικό βιβλίο της:

«Το γεγονός ότι οι Μπολσεβίκοι εξάρτησαν όλη τους την πολιτική από την παγκόσμια επανάσταση του προλεταριάτου είναι ακριβώς η πιο σαφής απόδειξη της διορατικότητάς τους, της πίστης τους στις αρχές, και της πολιτικής τους τόλμης». Έκδοση Ν.Α. χ.χ. σελίδα 6.

«Οι Μπολσεβίκοι έβαλαν αμέσως για σκοπό αυτής της κατάληψης της εξουσίας την πραγματοποίηση του επαναστατικού τους προγράμματος σ’ όλο του το πλάτος. Όχι στερέωση της αστικής δημοκρατίας, αλλά δικτατορία του προλεταριάτου για την πραγματοποίηση του σοσιαλισμού. Κατάκτησαν έτσι την αιώνια ιστορική τιμή πως για πρώτη φορά διακηρύχθηκε ο τελικός σκοπός του σοσιαλισμού σαν άμεσο πρόγραμμα πρακτικής πολιτικής.

»Όσο μπορεί ένα κόμμα σε μια ιστορική στιγμή να δώσει παράδειγμα θάρρους, δύναμης για δράση, επαναστατικής οξυδέρκειας και λογικής, ο Λένιν, ο Τρότσκι και οι σύντροφοί τους το δώσανε σ’ όλο του το μέγεθος. Όλη η επαναστατική τιμή και η ικανότητα δράσης που έλειπε από τη δυτική σοσιαλδημοκρατία βρέθηκε στους Μπολσεβίκους. Η εξέγερσή τους τον Οκτώβρη, πραγματικά, δεν έσωσε μόνο τη Ρωσική Επανάσταση, αλλά έσωσε και την τιμή του διεθνούς σοσιαλισμού». (ό.π. σελίδες 21-22).

«Η σοσιαλιστική δημοκρατία αρχίζει ταυτοχρόνως με το έργο της κατάλυσης της ταξικής κυριαρχίας και της οικοδόμησης του σοσιαλισμού, από τη στιγμή της κατάληψης της εξουσίας από το σοσιαλιστικό κόμμα. Αυτή δεν είναι τίποτε άλλο από τη δικτατορία του προλεταριάτου.

»Ναι, ναι: δικτατορία! Αλλά αυτή η δικτατορία έγκειται στον τρόπο εφαρμογής της δημοκρατίας και όχι στην κατάλυσή της, στην ενεργητική, αποφασιστική επέμβαση στις νομικές και οικονομικές σχέσεις της αστικής κοινωνίας, που χωρίς αυτήν την επέμβαση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί ο σοσιαλιστικός μετασχηματισμός. Ακόμη αυτή η δικτατορία πρέπει να είναι το έργο της τάξης και όχι μιας μικρής μειοψηφίας, που διευθύνει εν ονόματι της τάξης. Με άλλα λόγια πρέπει να προχωρεί ανάλογα με την ενεργό συμμετοχή των μαζών, να παραμένει κάτω από την άμεσο επίδρασή τους, να υποτάσσεται στον έλεγχο ολοκλήρου του λαού και να είναι προϊόν της αυξανόμενης πολιτικής διαπαιδαγώγησης των λαϊκών μαζών.

»Ασφαλώς έτσι θα έκαναν και οι Μπολσεβίκοι αν δεν βρίσκονταν κάτω από την τρομακτική πίεση του παγκοσμίου πολέμου, της γερμανικής κατοχής και όλων των άλλων εξαιρετικών δυσκολιών, δυσκολιών που θα μπορούσαν να διαφθείρουν κάθε σοσιαλιστική πολιτική, όσο και αν αυτή ήταν γεμάτη από τις καλύτερες προθέσεις και τις πιο μεγαλειώδεις αρχές.

»Ένα δυνατό επιχείρημα με αυτήν την έννοια μας δίνει η πλατιά εφαρμογή της τρομοκρατίας από την κυβέρνηση των Σοβιέτ ιδιαιτέρως στην περίοδο που προηγήθηκε της συντριβής του γερμανικού ιμπεριαλισμού, ύστερα από την απόπειρα εναντίον του γερμανού πρεσβευτού. Αυτή η χυδαία αλήθεια, ότι οι επαναστάσεις δεν είναι ραντισμένες με ροδόνερο, είναι καθ’ εαυτήν πολύ φτωχή σαν εξήγηση.

»Ό,τι συμβαίνει στη Ρωσία είναι ευκολονόητο. Είναι μια αναπόφευκτη αλυσίδα από αιτίες και αποτελέσματα, που αφετηρία και τέρμα τους στέκει: η αδράνεια του γερμανικού προλεταριάτου και η κατοχή της Ρωσίας από τον γερμανικό ιμπεριαλισμό». (ό.π. σελίδες 62-64 και Δ.Β. 122-123).

Και παρακάτω:

«Οι κυβερνητικοί σοσιαλιστές της Γερμανίας μπορούν να φωνάζουν ότι η κυριαρχία των Μπολσεβίκων στη Ρωσία είναι μια γελοιογραφία της δικτατορίας του προλεταριάτου. Αν αυτό υπήρξε ή αν είναι αλήθεια, οφείλεται στη στάση του γερμανικού προλεταριάτου, που ήταν μια γελοιογραφία της σοσιαλιστικής πάλης των τάξεων. Όλοι εμείς βρισκόμαστε κάτω από τον νόμο της ιστορίας και η σοσιαλιστική οργάνωση της κοινωνίας δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί παρά μόνον σε διεθνή κλίμακα. Οι Μπολσεβίκοι έδειξαν ότι στάθηκαν ικανοί για κάθε τι που θα μπορούσε να επιτύχει ένα γνήσιο επαναστατικό κόμμα μέσα στα όρια των ιστορικών δυνατοτήτων. Δεν πρέπει να θέλουμε να κάνουν θαύματα. Γιατί θαύμα θα ήταν μια υποδειγματική και αναμάρτητη προλεταριακή επανάσταση σε μια απομονωμένη χώρα, εξαντλημένη από τον πόλεμο, στραγγαλισμένη από τον ιμπεριαλισμό και προδομένη από το διεθνές προλεταριάτο. Εκείνο που χρειάζεται είναι να γίνεται διάκριση στην πολιτική των Μπολσεβίκων του ουσιώδους από το επουσιώδες, του σταθερού από το συμπτωματικό. Στην τελευταία αυτή περίοδο, την παραμονή των αποφασιστικών μαχών σε όλον τον κόσμο, το σπουδαιότερο πρόβλημα για το σοσιαλισμό, το καυτερό πρόβλημα της στιγμής, δεν είναι τούτη ή εκείνη η λεπτομέρεια τακτικής, αλλά η ικανότητα του προλεταριάτου για δράση, η ενεργητικότητα των μαζών, η θέληση, γενικά, να πάρουν την εξουσία με τη σοσιαλιστική επανάσταση. Από την άποψη αυτή ο Λένιν, ο Τρότσκυ και οι σύντροφοί τους στάθηκαν οι πρώτοι που μπήκαν με το παράδειγμά τους επικεφαλής του παγκόσμιου προλεταριάτου και μέχρι σήμερα ακόμη είναι οι μόνοι που μαζί με τον Ούλριχ ντε Χούπεν μπορούν να φωνάζουν: «Ετόλμησα!». 

»Αυτό είναι το ουσιώδες και εκείνο που παραμένει από την πολιτική των Μπολσεβίκων. Μ’ αυτήν την έννοια θα είναι αιώνια η αξία τους στην ιστορία, γιατί αυτοί ηγήθηκαν του παγκόσμιου προλεταριάτου, κατακτώντας την πολιτική εξουσία και θέτοντας πρακτικά το πρόβλημα της πραγματοποίησης του σοσιαλισμού, όπως και γιατί αυτοί είναι εκείνοι που με δύναμη προώθησαν την εκκαθάριση των λογαριασμών ανάμεσα στο Κεφάλαιο και την Εργασία σ’ όλο τον κόσμο. Στη Ρωσία το πρόβλημα μπορούσε μόνο να τεθεί, δεν μπορούσε να λυθεί. Και είναι μ’ αυτήν την έννοια που το μέλλον ανήκει παντού στον “μπολσεβικισμό”». (Ό.π., σελίδες 65-66 και Δ.Β. 123-124).

Αυτά γράφει η μεγάλη Ρόζα Λούξεμπουργκ μέσα στη φυλακή, για τη Μεγάλη Οκτωβριανή Επανάσταση λίγο πριν δολοφονηθούν μαζί με τον Καρλ Λίμπκνεχτ από κυβέρνηση πρώην συντρόφων τους.

Για να δούμε τώρα τι λέει γι’ αυτήν ο άλλος μεγάλος, ο μοναδικός Βλαδίμηρος Ίλιτς Ουλιάνωφ, ο επιλεγόμενος Λένιν:

«O Πάουλ Λεβί επιδιώκει προπαντός τώρα να κερδίσει την εκτίμηση της αστικής τάξης –και επομένως της II και IΙ½ Διεθνούς πού είναι οι πράκτορές της– επανεκδίδοντας εκείνα ακριβώς τα έργα της Ρόζας Λούξεμπουργκ που είναι λαθεμένα. Θα απαντήσουμε σ’ αυτό με δυο σειρές από έναν καλό ρωσικό μύθο: οι αετοί μπορεί καμιά φορά να πετάξουν και χαμηλότερα από τις κότες, μα οι κότες ποτέ δεν μπορούν να πετάξουν στα ύψη που πετάν οι αετοί.(3) Η Ρόζα Λούξεμπουργκ έπεσε έξω στο ζήτημα της ανεξαρτησίας της Πολωνίας· έπεσε έξω το 1903 στην εκτίμηση του μενσεβικισμού· έπεσε έξω στη θεωρία της συσσώρευσης του Κεφαλαίου· έπεσε έξω όταν τον Ιούλη του 1914, μαζί με τους Πλεχάνοφ, Βαντερβέλντε, Κάουτσκι κ.ά. υπεράσπιζε την ένωση των μπολσεβίκων με τους μενσεβίκους· έπεσε έξω σ’ αυτά που έγραψε στη φυλακή το 1918 (η ίδια μάλιστα, όταν βγήκε από τη φυλακή στα τέλη του 1918 και στις αρχές του 1919, διόρθωσε ένα μεγάλο μέρος λαθών της). Μα παρά τα λάθη της αυτά, ήταν και παραμένει ένας αετός· και όχι μόνο η μνήμη της θα είναι πάντα ιερή για τους κομμουνιστές όλου του κόσμου, μα και η βιογραφία της και η πλήρης συλλογή των έργων της (τα οποία πολύ τα καθυστερούν οι γερμανοί κομμουνιστές και που ως ένα σημείο δικαιολογούνται από τον αφάνταστο αριθμό των θυμάτων που έχουν και από το σκληρό αγώνα που κάνουν) θα είναι ένα διδακτικότατο μάθημα, που θα διαπαιδαγωγεί πολλές γενιές κομμουνιστών σε όλο τον κόσμο. “Η γερμανική σοσιαλδημοκρατία, ύστερα από τις 4 του Αυγούστου 1914, είναι ένα πτώμα που βρωμά” – μ’ αυτό το απόφθεγμα της Ρόζας Λούξεμπουργκ θα συνδεθεί το όνομά της στην ιστορία του παγκόσμιου εργατικού κινήματος. Και στο σκουπιδαριό του εργατικού κινήματος, ανάμεσα σε σωρούς κοπριάς, οι κότες σαν τον Πάουλ Λεβί, τον Σάιντεμαν, τον Κάουτσκι και όλη αυτή την παρέα, θα εκδηλώσουν φυσικά το μεγάλο θαυμασμό τους στα λάθη της μεγάλης κομμουνίστριας. Ο καθένας κάνει ό,τι μπορεί». (Λένιν, «Άπαντα», τόμος 44, σελίδες 421-422, ελληνική έκδοση, «Σύγχρονη Εποχή», Δεκέμβρης 1988).

Και για να επανέλθουμε για λίγο στον Γ. Οικονόμου, που υπενθυμίζω πως το άρθρο του στις «νησίδες» της «Εφ.τ.Συντ.» από 1-2.06.19, σελ. 8/44, μου έδωσε τη βασική αφορμή για τούτο το γραπτό μου και που κατακλείδα του αποτελεί ο ισχυρισμός του πως «ο Λένιν και οι Μπολσεβίκοι εξαφάνισαν κάθε μορφή άμεσης δημοκρατίας και κατήργησαν κάθε μορφή ανθρωπίνων δικαιωμάτων και ελευθεριών που είχαν αρχίσει να κατακτώνται. Αυτό το καθεστώς παρέλαβε ο Στάλιν και το τελειοποίησε».

Μεγαλύτερη αντιστροφή της πραγματικότητας δύσκολα βρίσκει κανείς.

Το Κόμμα των Μπολσεβίκων ήταν πάντα ταυτόσημο με την πάλη των ιδεών. Ο αγώνας του Λένιν για τις Απριλιανές θέσεις το αποδεικνύει.
Ο Λένιν θεωρούσε τη δικτατορία του προλεταριάτου συνώνυμη της Εργατικής Δημοκρατίας, που έπρεπε να είναι χίλιες φορές ανώτερη και από την πιο τέλεια αστική δημοκρατία.

Ο σταλινισμός είναι το αντίθετο του Λενινισμού, στ’ όνομά του. Και η ταύτισή τους αποτελεί ιστορικό ανοσιούργημα.

Και επαναλαμβάνοντας ο αρθρογράφος στην κατακλείδα του άρθρου του τα περί πραξικοπήματος «που ανέτρεψε τη δημοκρατική επαναστατική πορεία η οποία είχε ξεκινήσει το Φεβρουάριο του 1917», καταλήγει ως «ουρά» της με τα εξής: «Αυτό το είχε ήδη γράψει κατηγορηματικά ο Καστοριάδης από τη δεκαετία του 1960».

Πάλι ο Καστοριάδης με τα θέσφατα και τις… κατηγορικές προσταγές του, που εξέδιδε περιοδικό στη Γαλλία με τον τίτλο «Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα», ρήση της Λούξεμπουργκ, με την ιδεολογία της οποίας κατά πόσο είχε σχέση, φαίνεται και από τα αποσπάσματα του κειμένου της για την Οκτωβριανή Επανάσταση, που παραθέσαμε παραπάνω.

Ο Γ. Οικονόμου έλαβε και μια απάντηση με τίτλο «Μύθοι της Οκτωβριανής Επανάστασης», από τον Θ. Βελισσάρη, μεταπτυχιακό Φιλοσοφίας, που δημοσιεύτηκε στην «Ελεύθερη Έκφραση» της «Εφ.τ.Συντ.», στις 22.07.2019, σελίδα 34. Απάντηση ενδιαφέρουσα, με χρονολογικά στοιχεία και ημερομηνίες, τεκμηριωμένη, που αντικρούει τους ανυπόστατους ισχυρισμούς του περί «πραξικοπήματος», χαρακτηρίζοντάς τους ως «πατερναλιστική προαπόφαση» που σερβίρεται στους αναγνώστες, θεωρούμενους από πλευράς αρθρογράφου ως «ασήμαντους».

Διαφωνώ όμως με το χαρακτηρισμό του Θ.Β. «άκαμπτα ταμπού της σκέψης τόσο από λενινιστική όσο και από αντιλενινιστική σκοπιά».

Δεν υπάρχουν τέτοια «λενινιστικά ταμπού». Εκτός και αν ο επιστολογράφος εννοεί τον παλιό επίσημο «λενινισμό – σταλινισμό», που δεν θα πρέπει να συγχέεται με τον λενινισμό.

Σημειώσεις:

1. Μικρή αναφορά στα παλιότερα σχετικά ελληνικά ιστορικά δεδομένα. Οι «φιλελεύθερες» βενιζελικές δικτατορίες μετά το Γουδί του 1909, των Πλαστήρα – Γονατά του 1922, του Θ. Πάγκαλου του 1925 και του Γ. Κονδύλη από τον Αύγουστο του 1926 κι ύστερα, που υπήρξε σκιωδώς και ως το 1935 που έφερε και το βασιλιά, συμπεριλαμβανομένου και του ιδιώνυμου του Βενιζέλου του 1929, όπως και αυτή της δεξιάς του Ι. Μεταξά της 4ης Αυγούστου του 1936, εφάρμοσαν όλες τους, εκτός των άλλων, και πρωτοφανή λογοκρισία στον τύπο, μόνο μέσο πληροφόρησης τότε, έτσι που οι εφημερίδες να κυκλοφορούν πολλές φορές με τεράστιες «τρύπες», δηλαδή με πολλά μέρη των σελίδων τους λευκά, κυρίως οι πρώτες σελίδες τους, που πολλές φορές ήταν σχεδόν ολόκληρες λευκές. Το ίδιο και τον καιρό της χούντας, 1967-1974.

2. Για την «Ιστορία της Ρωσικής Επανάστασης» του Λεόν Τρότσκι, ο Αντρέ Μορουά, της Γαλλικής Ακαδημίας, είχε πει πως «πρόκειται για ένα από τα σημαντικότερα μνημεία λόγου του αιώνα μας, που μόνο με τον «Πόλεμο των χωρικών στη Γερμανία» του Φρίντριχ Ένγκελς και με τον «Πελοποννησιακό πόλεμο» του Θουκυδίδη μπορεί να συγκριθεί. Και ο Έμιλ Λούτβιχ, Γερμανός βιογράφος, μεταξύ άλλων και του Ναπολέοντα, είπε πως: «Απ’ όταν ο Τρότσκι έγραψε την «Αυτοβιογραφία» του, όλοι οι βιογράφοι πρέπει να σπάσουμε τις πένες μας». Και: «Από άποψη συγγραφικού στιλ, ο 20ος αιώνας θα μείνει αιώνας Τρότσκι». Οι όροι στους οποίους αναφέρεται ο Τρότσκι για την επίθεση και τον Σάιλοκ, προϋποθέτανε και την Συντακτική και θα επιβαλλόταν και διά της Συντακτικής.

3. Σε κάποια παλιότερη δημοσίευση στα ελληνικά αυτής της ρήσης του Λένιν, που επικαλείται «αυτόν τον καλό ρωσικό μύθο», για τους αετούς και τις κότες, από τυπογραφικό λάθος το (ε) στη λέξη αετοί είχε γίνει (σ) και έτσι οι αετοί γίνανε αστοί με αποτέλεσμα να ανακατευτούνε αστοί και κότες.

*Ο Βαγγέλης Σακκάτος είναι συγγραφέας – δημοσιογράφος