Η διαπραγμάτευση της ελληνικής κυβέρνησης με τους «θεσμούς», δεν είναι η πρώτη φορά που μια μικρή δύναμη καλείται να υπερασπιστεί το δικαίωμά της να έχει αυτόνομη πολιτική. Τα ιστορικά ανάλογα δεν είναι για να μας συνδέουν με το παρελθόν, είναι περισσότερο διδακτικά. Βοηθούν να καταλάβουμε τις οικουμενικές ιδέες που κρύβονται πίσω από τα γεγονότα.      

Την περίοδο του Πελοποννησιακού πολέμου, η Μήλος ήταν το μοναδικό νησί των Κυκλάδων που είχε μείνει ουδέτερο, παρόλο που ήταν αποικία Λακεδαιμονίων,  ενώ όλα τα υπόλοιπα νησιά των Κυκλάδων, ήταν αποικίες των Αθηναίων. Έφτασαν λοιπόν οι Αθηναίοι στο νησί. Ο διάλογος που ακολούθησε και καταγράφηκε από το Θουκυδίδη, παραμένει ως μνημείο κυνισμού των ισχυρών έναντι των αδύναμων. Οι Μήλιοι αφού εξάντλησαν τα λογικά επιχειρήματα για την ανεξαρτησία τους, χρησιμοποίησαν την έννοια του δίκαιου και επικαλέστηκαν την καταγωγή τους ώστε να στηρίξουν τη σίγουρη δήθεν συμμαχία με τους Σπαρτιάτες. Υποστήριξαν ότι αν οι Αθηναίοι εκστρατεύσουν εναντίον τους, οι θεοί θα είναι με το μέρος τους επειδή έχουν δίκιο. Η απάντηση που έλαβαν ήταν ότι οι θεοί είναι ισχυροί, άρα θα είναι με το μέρος των ισχυρών, όσο για τους Σπαρτιάτες δε θα έμπαιναν σε τέτοιο κίνδυνο. Τελικά οι Αθηναίοι κατέστρεψαν τη Μήλο και έσφαξαν τους κατοίκους. Ήταν ένα από τα πιο απάνθρωπα εγκλήματα που έχουν γίνει σε περίοδο πολέμου.

Σαν τους Μηλίους, η ελληνική κυβέρνηση προσπάθησε να θρέψει το όνειρο οικονομικής στήριξης από τη  Ρωσία. To σχέδιο αποδείχθηκε αδιέξοδο, αφού η παγκοσμιοποιημένη οικονομία επιβάλει στην ισχυρή Ρωσία συμφωνίες με τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες.  Η άλλη ισχυρή οικονομία της ανατολής, η Κίνα, έχει συνδεθεί σε μεγάλο βαθμό με την τύχη του ευρώ.  Ένα ενδεχόμενο grexit θα ήταν καταστροφικότερο για την Κίνα, από όποιο κέρδος μπορεί να είχε η ένταξη της Ελλάδας στο μπλοκ της Ανατολής. Σαν αποτέλεσμα το σχέδιο του αγωγού φυσικού αερίου κατέρρευσε, αφότου η Ρωσία έκλεισε οικονομική συμφωνία για τον αγωγό με τη Γερμανία. Η Κίνα προέτρεπε με δηλώσεις υπουργών της στην παραμονή της Ελλάδας στο ευρώ. Όλα αυτά δείχνουν ότι η ελληνική κυβέρνηση υποτίμησε την ισχύ και τη συνοχή του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος. Ακριβώς όπως οι Μήλιοι δεν υπολόγισαν ότι οι Λακεδαιμόνιοι δε θα σπαταλούσαν δυνάμεις σε μια κρίση στιγμή του πελοποννησιακού πολέμου, ακόμα κι αν επρόκειτο να καταστραφεί μια αποικία τους, έτσι κι οι Έλληνες έμειναν να ελπίζουν για τη σωτηρία που θα ερχόταν από το «ξανθό γένος», χωρίς κανένα ουσιαστικό πρόγραμμα. Ακόμα και  στελέχη της κυβέρνησης «αντιευρωενωσιακής»  ιδεολογικής προέλευσης, δεν συγκρότησαν ένα μέτωπο γύρω από ένα συγκροτημένο εναλλακτικό σχέδιο.  Η οικονομική πολιορκία της Ελλάδας, η διακοπή της ρευστότητας, η έλλειψη κάθε πηγής χρηματοδότησης οδήγησε σε πολιτικό θάνατο την ελληνική κυβέρνηση, ως εκείνο που ήταν μέχρι τότε και σε «φυσικό» θάνατο, την προοπτική για μια εναλλακτική πολιτική εντός του ευρωπαϊκού πλαισίου.

Θα ήταν δραματοποίηση της κατάστασης, αν λέγαμε ότι το τρίτο μνημόνιο είναι μια νέα «σφαγή των Μηλίων». Σίγουρα είναι ένα εξόφθαλμο έγκλημα εναντίον της δημοκρατίας, αλλά και ένα ακόμα οικονομικό έγκλημα, όπως συμβαίνει κάθε φορά που ένας διεθνής οργανισμός αναλαμβάνει να διευθετήσει το δημόσιο χρέος μιας μικρής χώρας. Ο Εντουάρντο Γκαλεάνο στο βιβλίο του «ένας κόσμος ανάποδα», γράφει: «Η μοναδική ελευθερία αυτών των χωρών είναι να συμμορφώνονται στις προσταγές κάποιων κυρίων χωρίς πρόσωπο, που ζουν πολύ μακριά και οι οποίοι εξ αποστάσεως τις εκβιάζουν οικονομικά». 

Σε ότι αφορά την ανθρώπινη ζωή τα πέντε χρόνια μνημονίων μας έχουν προϊδεάσει. Οι «θάνατοι των μνημονίων», δεν μπορούν να μετρηθούν. Είναι η φτώχεια, το υποβαθμισμένο σύστημα υγείας, η αποκοπή από δημόσια κοινωνικά αγαθά, η ψυχική πίεση που απειλούν την ανθρώπινη ζωή. Εξάλλου στην εποχή της κρίσης η ίδια η ανθρώπινη υπόσταση είναι που υποτιμάται. Tα γεγονότα έχουν μια αυτόνομη δυναμική, στην εποχή που πραγματοποιούνται, δεν επαναλαμβάνονται ποτέ με τον ίδιο τρόπο και την ίδια έκβαση. Η ιστορία προσφέρει τις υπηρεσίες της μόνο για να εξάγουμε χρήσιμα συμπεράσματα, η αλλαγή της έκβασης είναι πάντα στο χέρι των ανθρώπων.

Στο σημείο αυτό υπάρχει το οξύμωρο, να επιβάλλεται μια πολιτική σε ένα λαό που επίμονα την καταψηφίζει. Οι μέρες τις διαπραγμάτευσης αποτελούν το σύγχρονο μνημείο κυνισμού των ισχυρών δυνάμεων. Ήδη από το 2011 και το κίνημα των πλατειών, είναι φανερό ότι το δικομματικό σύστημα χρεοκόπησε. Σήμερα γίνεται ακόμα πιο φανερό, ότι η λαϊκή βούληση δεν μπορεί να εκπροσωπηθεί.  Το δημοψήφισμα ήταν η τελευταία πράξη της ελληνικής κυβέρνησης. Από εκεί και πέρα εφαρμόζει μια πολιτική, η οποία είναι αντίθετη με το πρόγραμμα και την ταυτότητά του κόμματος που αποτελεί τον κορμό αυτής της κυβέρνησης. Το αποτέλεσμα ήταν εντυπωσιακό. Υπό κλίμα φόβου, το 62% των Ελλήνων ψηφοφόρων αντιτέθηκε σε αυτό που μέχρι σήμερα θεωρούνταν αυτονόητο. Ωστόσο η έκβαση της διαπραγμάτευσης έδειξε ότι τα διεθνή κέντρα όχι μόνο αδιαφορούν για τη γνώμη των πολιτών, αλλά βάζουν να εφαρμόσει τη ίδια πολιτική η κυβέρνηση που εμπιστεύθηκαν για την απόδραση από αυτή. Τα μέτρα απέτυχαν, αλλά πρέπει να συνεχιστούν για να μην αμφισβητηθεί το κυρίαρχο πολιτικό και οικονομικό σύστημα. Ακριβώς όπως οι αρχαίοι Αθηναίοι έλεγαν: « Γιατί δεν μας βλάφτει τόσο η έχθρα σας όσο η φιλία σας. Η φιλία σας, στα μάτια των υπηκόων μας, θα ήταν απόδειξη αδυναμίας, ενώ το μίσος σας απόδειξη της δύναμής μας».      
 
Ο πελοποννησιακός πόλεμος έληξε με την ήττα της Αθήνας. Η αλαζονεία της την οδήγησε σε σπατάλη των πολεμικών της δυνάμεων. Τι άραγε επιφυλάσσει η ιστορία για τις σύγχρονες δυνάμεις και τη νεοφιλελεύθερη πολιτική; Aν και σε πρώτη φάση φαίνεται να ανακόπτεται η ανοδική πορεία της αριστεράς στην Ευρώπη, ένα ρήγμα έχει δημιουργηθεί στο αντίπαλο στρατόπεδο. Τα πρόσωπα που χρεώθηκαν τη διαπραγμάτευση έχουν να αντιμετωπίσουν την αμφισβήτηση, είτε από την αντιπολίτευση της χώρας τους, είτε στο εσωτερικό της κυβέρνησης που μετέχουν. Στο πεδίο της διαπραγμάτευσης, η αριστερά κέρδισε το ηθικό πλεονέκτημα. Ο συμβιβασμός, ο οποίος για τα νεοφιλελεύθερα κόμματα ήταν το αυτονόητο, για την αριστερά είναι μια ήττα.    

* Η Μαρινίκη Κολιαράκη είναι υποψήφια διδάκτωρ στο ΕΜΠ