Η ιδέα της αποχής αν και βεβαρυμένη μ’ένα παρελθόν ψευδοθρησκευτικό, βασισμένη στην ενοχή, την τιμωρία και την στέρηση, έρχεται πάλι αναγεννημένη να μας θυμίσει ότι αποτελεί ίσως την μόνη εξισορροπιστική δύναμη σε μια ζωή γεμάτη εθισμούς και καταχρήσεις.

Έχουμε ασχοληθεί ιδιαίτερα με το τι ακριβώς σημαίνει “ζωή γεμάτη εθισμούς”, τόσο για ουσίες (αλκοόλ, ναρκωτικά, φαγητό) όσο και για συμπεριφορές (τζόγος, καταναλωτισμός, internet, σεξ, συνεξάρτηση, extreme sports κλπ). Δυστυχώς είναι πλέον πολύ σπάνιο να μην ανήκουμε σε μια από τις παραπάνω κατηγορίες και ο λόγος είναι προφανής. Όλα προσφέρονται “στα πόδια μας” έτοιμα προς άμεση κατανάλωση, αρκεί να θέσουμε τον εαυτό μας στην διάθεση τους κι “αυτά” είναι πρόθυμα να μας εισάγουν σ’έναν κόσμο όπου η επιθυμία μας γίνεται διαταγή.

Τα πάντα σχεδόν μπορούν να γίνουν αντικείμενα του εθισμού μας.

Κάποιος π.χ. πίνει κάθε πρωί 250γρ. σοκολατούχου γάλακτος. Δεν περνούν αρκετοί μήνες όταν συνειδητοποιεί ότι η κατανάλωση έχει φτάσει τα 5 λίτρα ημερησίως. Για τον συγκεκριμένο άνθρωπο το αθώο αυτό σοκολατούχο, ζαχαρούχο γάλα, μεταμορφώθηκε σε ναρκωτικό. Έχει ανάγκη να το πίνει γιατί έτσι “ηρεμεί κάτι μέσα του” και τον καθησυχάζει.

Το “γάλα” αυτό ξαφνικά απέκτησε ιδιότητες μεταβατικού αντικειμένου, ένα είδος μαγικού τοτέμ που σε επαφή μαζί του “αλλάζει” όλη η πραγματικότητα. Ο κόσμος από εχθρικός και απόμακρος γίνεται φιλικός. Τα συναισθήματα μαλακώνουν και η αντοχή στις δυσκολίες της ζωής αποκαθίσταται. Ναί! Τώρα μπορεί να συνεχίσει απρόσκοπτα ό,τι πρίν έκανε με άρνηση. Αρκεί να πιεί ακόμα ένα λίτρο γάλακτος και όλα θα πάνε καλά!

Φυσικά τίποτα δεν θα πάει καλά εφόσον οτιδήποτε ξεπερνά το μέτρο αγκαλιάζει τελικά την αυτοκαταστροφή.

Ο εθισμός μπαίνει ύπουλα στην καθημερινότητά μας και μας υπόσχεται την θαλπωρή, την αναπλήρωση, την επούλωση και την λήθη.

Όποιο ψυχικό κενό δεν αντιμετωπίσαμε έως τώρα, όποιο τραύμα δεν φροντίσαμε, όποια απώλεια δεν κλάψαμε γίνεται εν δυνάμει τροφή στις εξαρτήσεις μας.
Το μέτρο χάνεται πολύ εύκολα γιατί είναι δύσκολο να είναι κάποιος συνέχεια σε εγρήγορση και σε επαφή με τα πραγματικά του συναισθήματα.

Η ενασχόληση με το μέσα μας δεν αποτελεί την εύκολη επιλογή, σε αντίθεση με τους εθισμούς μας, αλλά είναι η μόνη επιλογή που μας εξελίσσει και μας χαρίζει εκείνη την βαθειά γαλήνη που χρειαζόμαστε να απολαύσουμε την υπόλοιπη ζωή μας χωρίς εξαρτητικά δεκανίκια.

Πρώτη επιλογή εξισορρόπισης λοιπόν είναι η ΑΠΟΧΗ. Η αποχή προϋποθέτει συναίσθηση της εκτροπής μας στην κατάχρηση. Πρώτα δηλαδή χρειάζεται να έχουμε επίγνωση του πού έχουμε φτάσει, επίγνωση του πάτου μας.

Ο πάτος είναι διαφορετικός για κάθε είδος εθισμού, πχ ο πάτος ενός αλκοολικού έρχεται πιο αργά από τον πάτο ενός ηρωινομανή. Ο πάτος μιας τζογαδόρου ίσως έρθει πιό γρήγορα από αυτόν ενός υπερφάγου που καταναλώνει 5 λίτρα σοκολατούχου γαλακτος και φτάνει σταδιακά στα 150 κιλά. Κι εφόσον σε πολλούς πάτους δεν επέρχεται υλική ή σωματική κατάρρευση μπορεί το άτομο να μην καταφέρει ποτέ να αποκτήσει την αναγκαία επίγνωσή του, ή μπορεί απλά ο θάνατος να έρθει πριν την επίγνωση.

Σε όσους όμως έρθει και με οποιοδήποτε τρόπο έρθει αυτή η συνειδητοποίηση του πάτου, του “δεν πάει άλλο”, το πρώτο βήμα, φέρνει στον δρόμο μας την ΑΠΟΧΗ. Ως αποχή ορίζεται η άμεση και απόλυτη απομάκρυνση από την χρήση ουσιών ή συμπεριφορών που μας κατέστησε ανεξέλεγκτους και ανίκανους να αντισταθούμε σε οποιαδήποτε ψυχαναγκαστική παρόρμησή μας.

Η αποχή είναι ένα σκληρό φρένο που αναχαιτίζει την διαγεγραμμένη πορεία προς την καταστροφή. Είναι όμως και ένας τρόπος ζωής. Είναι το πνευματικό αντίβαρο στην τραμπάλα της εξάρτησης που μας επαναφέρει στα λογικά μας. Είναι η μέγιστη εξισορροπιστική δύναμη που αποκαθιστά αργά αργά το χαμένο μέτρο στη ζωή μας. Γιατί όλα σχετίζονται με το χάσιμο αυτού του μέτρου.

Η αποχή σε ορισμένες περιπτώσεις μπορεί μετά από καιρό να επιτρέψει σε κάποιον που έχει κατανοήσει την έννοια του μέτρου, να μπορεί πχ να καταναλώσει λίγο σοκολατούχο γάλα ή να χρησιμοποιήσει μία πιστωτική κάρτα για να κάνει μία αγορά, όμως σε άλλες περιπτώσεις, όταν πρόκειται πχ για αλκοόλ, ναρκωτικά ή τζόγο μπορεί να εγκατασταθεί ως μια μόνιμη πλέον στάση ζωής.

Μία επανάληψη παρορμητικής χρήσης θα οδηγήσει σίγουρα πάλι στην αυτοκαταστροφή. Ή αλλιώς λέγοντάς το, δεν μπορεί να υπάρξει η έννοια του μέτρου στους σκληρούς εθισμούς.
Πέραν βέβαια της αποχής από “τρανταχτές” συμπεριφορές και χρήσεις, μπορούμε να την εισάγουμε και σε πολλές άλλες καθημερινές παρορμητικές-ψυχαναγκαστικές στιγμές μας, που κύριο χαρακτηριστικό τους έχουν την εμμονική σκέψη.

1. Συνειδητοποιώ, ας πούμε, ότι για 20η φορά ψάχνω ειδήσεις στο internet και αποφασίζω να απέχω για κάποιο χρονικό διάστημα και παρατηρώ τί δημιουργεί αυτή η στέρηση στον εαυτό μου.
2. Συνειδητοποιώ την εμμονική μου σκέψη που μεταμορφώνει τους ανθρώπους γύρω μου σε υποψήφια ερωτικά υποκείμενα και αποσύρομαι αμέσως από αυτήν.
3. Συνειδητοποιώ ότι επανέρχονται στο μυαλό μου σενάρια εκδίκησης και μνησικακίας από συμβάντα του παρελθόντος και αποσύρομαι αμέσως από αυτά.
4. Απέχω, αμέσως μόλις συνειδητοποιήσω ότι πάλι συγκρίνω, μαλώνω ή υποβιβάζω τον εαυτό μου, από παρόμοιες επαναλαμβανόμενες καθημερινές σκέψεις.
5. Αντιλαμβάνομαι ότι πάλι είναι έτοιμη να εκδηλωθεί η συνηθισμένη οργή μου σε κάποιον άλλον άνθρωπο και αποσύρομαι αυτόματα από αυτήν την κατάσταση.

Γενικότερα, απέχω και αποσύρομαι απ’ό,τι έχω δεί ότι για μένα είναι ένα επαναλαμβανόμενο καταστροφικό μοτίβο στην πράξη τελικά. Φυσικά, όταν ο σκληρός δίσκος του εθισμού μας έχει εγκατασταθεί για τα καλά μέσα στο μυαλό μας κάθε προσπάθεια αποχής από την χρήση της ουσίας ή της συμπεριφοράς θα συναντήσει τρομερές αντιστάσεις.

Υπάρχουν πολλά πλαίσια υποστηρικτικά σ’αυτήν την ιερή προσπάθειά μας να ξεφύγουμε από τον φαύλο κύκλο της ψυχαναγκαστικής-παρορμητικής σκέψης και πράξης μας. Υπάρχουν, διάφορα ψυχοθεραπευτικά και πνευματικά μονοπάτια, τα οποία ο καθένας οφείλει να ψάξει για να υποστηριχτεί. Επίσης και όλες οι ομάδες των Ανωνύμων (Ανώνυμοι Αλκοολικοί, Ναρκομανείς Ανώνυμοι, Ανώνυμοι Υπερφάγοι, Ανώνυμοι Τζογαδόροι, Ανώνυμοι Συνεξαρτημένοι, Εθισμένοι στο Σεξ κλπ), δουλεύουν δωρεάν τα 12 βήματα ανάρρωσης από τους εθισμούς και έχουν ως μία από τις θεμελιώδεις αρχές τους την ΑΠΟΧΗ.

Ας ξεκινήσουμε όμως πειραματικά μόνοι μας αρχίζοντας να απέχουμε από “μικρές συμπεριφορές” που μας τρώνε ζωή. Ας βάλουμε τον εαυτό μας σε μία στάση παρατήρησης και επίγνωσης. Ας στρέψουμε τον φακό προς τα μέσα και ας είμαστε σίγουροι για ένα πράγμα, πως τα μάτια μας θα αποκτήσουν ξανά την πρωταρχική καθαρότητα και διάυγεια με την οποία ήρθαμε σ’αυτόν τον πλανήτη.

Δεν ήρθαμε για να υποφέρουμε ούτε για να μαρτυρήσουμε. Ήρθαμε να μπορέσουμε να αντικρύσουμε αυτόν τον υπέροχο κόσμο με τα μάτια της ψυχής μας . 

* Ο Δημήτρης Μπέγιογλου, Κλινικός Ψυχολόγος-Ψυχοθεραπευτής και Συντονιστής του Θεάτρου Playback Ψ