Καθώς το άτομο διαμορφώνει άποψη από την εμπειρική, την προφορική και την γραπτή μάθηση, η διαφοροποίηση της τελευταίας ,τουλάχιστον, μπορεί να οδηγήσει στην αλλαγή των απόψεων και εν τέλει στη στάση ζωής τού απέναντι σε όλους τους τομείς. Η γραπτή μάθηση και ως ένα βαθμό η γνώση που αποκτούμε για το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον, έχει εξελιχθεί από το παραδοσιακό  τρόπο σε ένα μοντέρνο, τεχνολογικό. Τα βιβλία, οι εφημερίδες, τα περιοδικά, μέσα μαζικής ενημέρωσης και ψυχαγωγίας δίνουν την θέση τους βαθμιαία στο κινητό.

Μπορεί από την παρουσίαση του πρώτου έξυπνου κινητού, του iPhone, να έχουν περάσει 15 μόνο χρόνια, χρόνος ασήμαντος για την ανθρωπότητα. Οι αλλαγές που έχουν επιφέρει όμως στον τρόπο ζωής μας υπολογίζουν σε εκατοντάδες χρόνια ανθρώπινης εξέλιξης. Οι νέοι σήμερα ίσως δεν γνωρίζουν ότι 20 χρόνια πιο πριν ο κόσμος ήταν αλλιώς. Η πηγή ενημέρωσης και διαμόρφωσης άποψης προέκυπτε από τον κόσμο που έπλαθε ο κάθε πολίτης ενός έθνους κάτω από τους ηθικούς και πνευματικούς κώδικες της εκάστοτε κοινωνίας, συνεπικουρούμενος από τα γραπτά. Ήταν η εποχή όπου λίγες εφημερίδες, ένας περιορισμένος αριθμός ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών διαμόρφωναν την εικόνα της ενημέρωσης. Η ενημέρωση κινούταν σε σταθερές συνιστώσες. Υπήρχε ένας σαφής διαχωρισμός μεταξύ αριστερού, κεντρώου και δεξιού χώρου.

Οι μεσήλικες και υπερήλικες θα είχαν πολλά να διηγηθούν για το κοντινό-μακρινό παρελθόν, παρόλο που και αυτοί χρησιμοποιούν το νέο εργαλείο της εποχής και έχουν μπει σε ένα είδος λήθαργου του ψηφιακού κόσμου. Παραχωρούμε όλο και περισσότερο ποσοστό του ελεύθερου μας χρόνο στα κινητά, τα οποία τυχαίνουν να γίνονται ένας δεύτερος σκληρός δίσκος του εγκεφάλου μας. Για την ακρίβεια ένας δεύτερος εγκέφαλος, με συνεργατική αλλά και ανταγωνιστική πολλές φορές σχέση με τον οργανικό μας εγκέφαλο. Έχει εμφανιστεί  τα τελευταία 15 χρόνια  και είναι συνέπεια της τεχνολογικής επανάστασης. Τα τελευταία αυτά χρόνια αναπτύχθηκε ραγδαία το ίντερνετ, η τεχνίτη νοημοσύνη και οι έξυπνες συσκευές. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση καλπάζει. Όλα γύρο μας μετασχηματίζονται, το χρηματοοικονομικό σύστημα, η παιδεία, η εργασία, η ενημέρωση και εν κατακλείδι η πολιτική μας στάση στην νέα αυτή πραγματικότητα. Όσο περισσότερο ελεύθερο χρόνο αφιερώνουμε σε έξυπνες συσκευές, τόσο περισσότερο χώρο εκχωρούμε στον εξωσωματικό ακόμα εγκέφαλο, τον ανόργανο εγκέφαλο.

Ας πάρουμε για παράδειγμα την ενημέρωση. Αυτή γίνεται ως επί το πλείστον από το κινητό. Οι πλατφόρμες όπως το Tik Tok, Twitter, Facebook, Google και άλλα έχουν νικήσει κατά κράτος τα βιβλία, τα ‘’εξαντλητικά’’ και αναλυτικά ενημερωτικά άρθρα σε περιοδικά και εφημερίδες. Ήταν τότε που για να γίνεις δημοσιογράφος ή αναλυτής θα έπρεπε και να είσαι, να το έχεις δηλαδή σπουδάσει και να υπόκεισαι στη δημοσιογραφική δεοντολογία. Τώρα τα πτυχία δεν έχουν και τόση σημασία. Για να γίνεις Tik-Toker, Youtuber, Influencer, δημοσιογράφος- σχολιαστής στα αμέτρητα sites, δεν χρειάζονται  πτυχία. Γιατί άλλωστε; Ο χρήστης εξάλλου χάνει πια ή δεν την είχε αποκτήσει ποτέ για τους νεότερους, τη δυνατότητα να συγκεντρωθεί και να αναλύσει ένα θέμα διεξοδικά. Να διαβάσει ένα πολυσέλιδο άρθρο. Το κινητό βέβαια, δεν προσφέρεται για αυτό το σκοπό. Στον κόσμο του ίντερνετ εξάλλου αυτό που μετράει είναι το γρήγορο και το εντυπωσιακό. Το οπτικοακουστικό υλικό κερδίζει την κούρσα της ενημέρωσης και της ψυχαγωγίας. Το γραπτό κουράζει για αυτό πρέπει να είναι σύντομο, σχεδόν συνθηματικό.

Τη θέση των αναλυτικών δημοσιογραφικών άρθρων εφημερίδων της εποχής, την έχουν πάρει τα σύντομα άρθρα, άγνωστης πατρότητας και εγκυρότητας και πολλές φορές δημοσιογραφικά μη τεκμηριωμένων. Όταν ο πλανητάρχης γράφει από την πολυθρόνα του πολυτελούς διαμερίσματος, που στεγάζεται στον ομώνυμο ουρανοξύστη, εκατοντάδες ψευδείς ειδήσεις ή καλύτερα εναλλακτικές αλήθειες, τα λόγια περισσεύουν. Για να ολοκληρωθεί το χάος, ιδρύει δικιά του πλατφόρμα, με την οποία υπόσχεται να σπάσει αυτό το απόστημα της δημοκρατίας, την παραπληροφόρηση.

Είναι πολλές οι εταιρείες που ερίζουν στην διεκδίκηση ενός κομματιού του δεύτερου μας εγκεφάλου, του ανόργανου. Ο ανταγωνισμός αυτός είναι ανελέητος. Είναι ίσως δέκα οι εταιρίες που μοιράζονται τα περισσότερα κέρδη. Σχεδόν όλες βρίσκονται στην κορυφή της λίστας με τις μεγαλύτερες σε αξία εταιρείες παγκοσμίως. Η πλειοψηφία αυτών των εταιρειών έχουν κοινά χαρακτηριστικά, είναι νεοφυείς, απασχολούν λίγους εργαζομένους, έχουν μικρή φορολόγηση και εδρεύουν στην Αμερική.

Ότι κάνουμε στον ψηφιακό αυτό κόσμο, είτε καταναλώνουμε, εργαζόμαστε, επικοινωνούμε, ενημερωνόμαστε, πολιτικοποιούμαστε, ψυχαγωγούμαστε, περνάει από τα χέρια  λίγων δεκάδων εταιρειών, που καταλαμβάνουν εδάφια του δεύτερου μας εγκεφάλου. Αυτός είναι σε άμεση επαφή με τον οργανικό μας και αρχίζει να τον παρακολουθεί, επηρεάζει και χειραγωγεί. Σε αυτό έχουν συνεπικουρήσει, εξάλλου, όλες οι σχετικές επιστήμες. Σκοπός τους είναι στην πιο αθώα εκδοχή, η μεγιστοποίηση του κέρδους των μετόχων των εταιριών. Είμαστε οι ψηφιακοί υπνοβάτες της νέας τεχνολογικής εποχής. Γνωρίζουμε ότι ήδη η πρώτη βιομηχανική επανάσταση επέφερε μεγάλες αλλαγές,  στην οικονομία, την πολιτική και κοινωνική οργάνωση. Η τέταρτη βιομηχανική επανάσταση φαίνεται ότι έχει μια όμοια ανατρεπτική ορμή ίσως και μεγαλύτερη.

Οι κοινωνικό-οικονομικές και πολιτικές αλλαγές που έπονται της εξέλιξης αυτής δεν αποτελούν θέμα συζήτησης. Είμαστε άθελά μας επαναστατικοί πυρήνες της συντελούμενης τέταρτης βιομηχανικής επανάστασης. Αυτό το τεράστιο πείραμα γίνεται απουσία μιας διαβούλευσης με τους λαούς αυτού του κόσμου. Κάτω από αυτήν την πολύπλοκη πραγματικότητα οι άνθρωποι αυτού του κόσμου επηρεαζόμενοι σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό από την τεχνική νοημοσύνη, προσπαθούν να ανταπεξέλθουν στη νέα αυτή κατάσταση. Η παρακολούθηση και η χειραγώγηση του οργανικού μας εγκεφάλου είναι πλέον εφικτός. Η σύνδεση αυτού με το ανόργανο το κάνει πια εφικτό.

H είδηση, ο σχολιασμός και η ανάλυση επηρεάζονται από την τεχνική νοημοσύνη και τα bots. Οι ψευδείς ειδήσεις, οι θεωρίες συνωμοσίας στο διαδίκτυο έχουν οδηγήσει τον άνθρωπο στο να  στέκεται πια μόνο στα συνθήματα και τα πιστεύω του, αγνοώντας και απαξιώνοντας πολλές φορές τα τεκμήρια της επιστήμης. Κινούμαστε σε μια φούσκα ενημέρωσης, οπού δεν ψάχνεις εσύ πια την είδηση αλλά σε βρίσκει αυτή.  Τα πιστεύω συνδιαμορφώνονται στις λεγόμενες ψηφιακές νομάδες. Ο αρχηγός της νομάδας θα μπορούσε ίσως να είναι ένας πνευματικός πατέρας, κάποιος ηγέτης χώρας, ένας νάρκισσος μεγαλομέτοχος πλατφόρμας  ή και όλα αυτά μαζί.  Λίγοι οι αυτοκράτορες και οι αυλικοί που θα κατέχουν τον πλούτο και την ισχύ του εγκεφάλου μας.

Μέσω του ανόργανου εγκεφάλου , μπορούν να μας χρησιμοποιήσουν ως πολιτικό και οικονομικό τους εργαλείο, για τη μεγιστοποίηση της ισχύος τους. Την οικονομική αλλά και την γεωπολιτική ισχύ των κρατών όπου εδρεύουν οι εταιρίες αλλά και των ίδιων των νεοστευθέντων ψηφιακών αυτοκρατόρων. Όσο περισσότερο χρησιμοποιούμε τα τεχνολογικά εργαλεία τους, τόσο περισσότερο αποκτούμε μια σχέση εξάρτησης και χειραγώγησης του οργανικού μας εγκεφάλου. Για πολλούς το τεράστιο πείραμα της εξέλιξης του Homo Sapiens έχει ξεκινήσει. Το δίλημμα μεγάλο. Για τις μεσοπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες συνέπειες που θα έχει αυτό σε όλους τους τομείς της ζωής δεν μιλάει κανείς ή για την ακρίβεια δεν θα μπορούσε να τις μαντέψει. Ίσως διότι είναι πολύ σύνθετες, ραγδαία εξελισσόμενες και απρόβλεπτες. Για την κατανόηση του φαινομένου, χρειάζεται μια σε βάθος χρόνου επιστημονική μελέτη καθώς και πολιτική βούληση. Οι ομάδες εργασίας ,που ασχολούνται με την θεσμοθέτηση της τεχνολογίας, αδυνατούν στην καλύτερη των περιπτώσεων να ακολουθήσουν τις εξελίξεις. Δεν υπήρξε κάποιος διάλογος για τις σε βάθος χρόνου επιστημονικές προβλέψεις. Δεν υπάρχει φυσικά καμιά συναπόφαση των λαών. Το πρόβλημα επιτείνεται όσο οι πολίτες αυτού του κόσμου, πέφτουμε όλο και πιο βαθιά σε μια κατάσταση που θα χαρακτηριζόταν ως ψηφιακή υπνοβασία.

Η γραπτή γνώση βρίσκεται σε ένα μετασχηματισμό, γνωρίζει μια συνεχή υποβάθμιση. Είναι ηλίου φαεινότερο, ότι ένα από τα θεμέλια του σημερινού μας πολιτισμού, η γραπτή μάθηση, βρίσκεται σε κρίση. Μαζί με αυτήν και ο τρόπος που το άτομο συνειδητοποιεί την θέση του, σκέπτεται και πράττει.

Μιλώντας μεταφορικά θα παρομοίαζα την κατάσταση που βιώνουμε ως μια ουτοπία. Όχι πάντως αυτής, μιας πιο ανθρωποκεντρικής αντίληψης για το παρόν και το μέλλον, αλλά μιας άλλης, αυτής που θα οδηγήσει το Homo Sapiens σε απόγνωση.

*Ο Μιχάλης Τζούμπας είναι οδοντίατρος