Η αρχή των πανελλαδικών εξετάσεων για περίπου 90 χιλιάδες μαθητές, μου δίνει την αφορμή να μοιραστώ κάτι που ήθελα εδώ και πάρα πολύ καιρό.

Πριν 24 χρόνια είχα δώσει κι εγώ πανελλήνιες εξετάσεις· κι “απέτυχα”. Ξανάδωσα την επόμενη χρονιά· ξανά-“απέτυχα”. Με λίγα λόγια δεν πέρασα στην σχολή της επιλογής μου. Μετά από 2 χρόνια κατάθλιψης, άγχους και καταρράκωσης κάθε αυταξίας, είχα καταλήξει κι εγώ πλέον να είμαι ένας από τους δεκάδες χιλιάδες “αποτυχημένους” μαθητές του ελλαδικού σχολείου εκείνης της χρονιάς, που δεν άξιζαν να σπουδάσουν. Αισθανόμουν άχρηστος και ντροπιασμένος. Είμαι βέβαιος ότι πολλοί από εσάς που διαβάζετε αυτό το κείμενο καταλαβαίνετε ακριβώς το συναίσθημα…

Επειδή οι γονείς μου είχαν την οικονομική δυνατότητα και πίστευαν ότι το να σπουδάσω ήταν σημαντικό, με έστειλαν στη Σκωτία όπου πέρασα 4 βροχερά χρόνια στα θρανία ενός “πολύ καλού” πανεπιστημίου τελειώνοντας σχεδόν με άριστα τη σχολή. Από εκεί συνέχισα κάνοντας με υποτροφία μεταπτυχιακό και διδακτορικό σε ένα από τα “κορυφαία” πανεπιστήμια του κόσμου στην άλλη όχθη του Ατλαντικού και ύστερα δίδαξα για 7 χρόνια και στην πρωτοβάθμια και στην δευτεροβάθμια αλλά κυρίως στην τριτοβάθμια εκπαίδευση.

Εδώ και 4 χρόνια έχω εγκαταλείψει τις αίθουσες, τα αμφιθέατρα, τις έδρες και τα θρανία και κάνω κάτι φαινομενικά άσχετο με ό,τι σπούδασα και δίδαξα. Τώρα πια αισθάνομαι πιο ευτυχισμένος και ζωντανός από ποτέ.

Πέρασα πάνω από 32 χρόνια της ζωής μου στα θρανία και στις έδρες σε 3 διαφορετικές χώρες κι αν κάτι έμαθα απ’όλη αυτή την πορεία είναι πως η απόδοση ενός μαθητή στις εξετάσεις, σε κάθε είδους εξετάσεις, όχι απλώς δε σημαίνει κάτι για την ευφυΐα, την ποιότητα, την πραγματική κατανόηση του πεδίου από τον μαθητή, αλλά κατά τη γνώμη μου αποτελούν αποτρεπτικό παράγοντα για την καλλιέργεια των παραπάνω χαρακτηριστικών.

Αν κάτι μας μένει από το σχολείο και το πανεπιστήμιο, αυτό συνήθως δεν οφείλεται στις ολοένα κι αυξανόμενες εξετάσεις που υποχρεωνόμαστε να υποστούμε, αλλά σε κάποιους λίγους εμπνευσμένους δασκάλους και καθηγητές που τολμούν να αψηφήσουν τον ομογενοποιητικό οδοστρωτήρα του συστήματος και να καλλιεργήσουν πραγματικές σχέσεις με ενσυναίσθηση και στοργή με τους μαθητές τους.

Μπορεί το δείγμα να χαρακτηριστεί μικρό (μερικές χιλιάδες συμμαθητές/συμφοιτητές και μερικές χιλιάδες μαθητών/φοιτητών όλων των βαθμίδων από δεκάδες χώρες του κόσμου) αλλά μπορώ να διαβεβαιώσω όλους τους συν-αποτυχημένους των πανελλαδικών εξετάσεων ότι δεν έχω παρατηρήσει ουδένα συσχετισμό μεταξύ της απόδοσης κάποιου στις εξετάσεις ή την βαθμολογία του απολυτηρίου του και την προσωπική του ευτυχία ή ολοκλήρωση αργότερα στη ζωή του.

Στα 18 μας είναι εξαιρετικά απίθανο να γνωρίζουμε βαθειά τι πραγματικά μας κάνει και νιώθουμε ζωντανούς, τι διεγείρει την φαντασία μας, μας εμπνέει και μας ερεθίζει τη δίψα για μάθηση και δημιουργία. Ο μονόδρομος των εξετάσεων και των σπουδών με την παράλληλη εκπαίδευση (κάτι αντίστοιχο με την εκπαίδευση των σκύλων) σε μαθηματικοποιημένα προβλήματα, αποστήθιση, επίλυση προβλημάτων με την μέθοδο “τυφλοσούρτης”, την πειθαρχία, το συμπεριφοριακό καλούπωμα των παιδιών, την προπαγάνδα για το τι είναι σημαντικό στη ζωή και τον προσηλυτισμό του συστήματος, πιστεύω πως το μόνο που κάνουν είναι να συνθλίβουν την δημιουργικότητα, την φαντασία και την προσωπικότητα πολλών ανθρώπων.

Έχω πολλά να πω και να γράψω για την αξία της αυτοαξιολόγησης, της γνωσιακής ανακάλυψης, το μοίρασμα της γνώσης, το τεράστιο εύρος της ανθρώπινης ευφυίας και τους τρόπους με τους οποίους το κάθε μυαλό μαθαίνει, επικοινωνεί κι εμπνέεται· όμως μάλλον δεν είναι της ώρας, και προφανώς δεν ενδιαφέρει κανέναν από τους πιστούς του εκπαιδευτικού συστήματος.

Αυτό που θέλω να πω με όλη αυτή τη φλυαρία, είναι ότι εάν “αποτύχετε” σε αυτό το βασανιστήριο στο οποίο μαζί σας υπόκεινται κι εκατομμύρια άλλα παιδιά σε όλον τον κόσμο, να μην το αφήσετε με κανένα τρόπο να καθορίσει την αυταξία σας. Η ζωή είναι απείρως πιο σύνθετη, συναρπαστική, απρόβλεπτη και δημιουργική απ’ό,τι προσπαθούν να μας πείσουν με το μοντέλο σχολείο, πανελλαδικές εξετάσεις, σπουδές, απολυτήριο, δουλειά, σύνταξη, θάνατος.

Εξ’άλλου, πλέον, στο στάδιο που βρίσκεται το καπιταλιστικό σύστημα, η ταξική θέση αποτελεί πολύ σημαντικότερο παράγοντα για το εάν κάποιος θα “πετύχει” (με τους όρους του συστήματος) στη ζωή, από το εάν θα περάσει τις εξετάσεις και αν θα σπουδάσει σε ένα ΑΕΙ. Ίσως αυτό το τελευταίο, είναι κι η πιο σημαντική πηγή έμπνευσης για να αλλάξουμε τις ζωές μας και την κοινωνία μας.