Ο υπουργός Παιδείας Νίκος Φίλης σωστά επισημαίνει σε εγκύκλιό του τη σημασία της εορτής των 3 Ιεραρχών, του Μεγάλου Βασιλείου, του Ιωάννη Χρσυσοστόμου και του Γρηγορίου Θεολόγου, οι οποίοι μαζί με τον Γρηγόριο Νύσσης, αδελφό του Βασιλείου, συγκρότησαν το σώμα της ελληνικής πατερικής γραμματείας.

Το έργο τους είναι παγκόσμιας σημασίας, καθώς ενώνει δυο μεγάλες πνευματικές παραδόσεις, την ελληνική μεταφυσική, το έργο του Αριστοτέλη και του Πλάτωνα, με την χριστιανική θεολογία. Ουσιαστικά οι Καππαδόκες Πατέρες εξελληνίζουν τον χριστιανισμό και του δίνουν το φιλοσοφικό του υπόβαθρο, καθώς εντάσσουν κυρίως την αριστοτελική φιλοσοφία περί πρώτης και δευτέρας ουσίας στη προσέγγιση περί προσώπου, στη διάκριση μεταξύ ουσίας και ενεργειών, αλλά και στη διάκριση μεταξύ κτιστού και ακτίστου κόσμου.

Πέραν αυτών, οι 3 Ιεράρχες, είχαν και πρωτοποριακό κοινωνικό και πολιτικό έργο, καθώς, ειδικά ο Μέγας Βασίλειος εισήγαγε για πρώτη φορά ιδέες και πρακτικές κοινοκτημοσύνης, ιδρύοντας την Βασιλειάδα, (ορφανοτροφείο, γηροκομείο και νοσοκομείο), ένα ίδρυμα προσφοράς σε κάθε άνθρωπο που έχει ανάγκη, ανεξαρτήτως φυλής και θρησκείας.

Ο Βασίλειος, που είναι ασφαλώς η μεγαλύτερη πνευματική μορφή του ελληνισμού, μετά την κλασική αρχαιότητα, αλλά και ένας από τους κορυφαίους στοχαστές γενικά, έχει και έντονη πολιτική δράση, καθώς καταδικάζει τη διαφθορά, την κοινωνική αδικία, τις αυθαιρεσίες του πολιτικού συστήματος και στρέφεται σε βάρος του διεφθαρμένου κλήρου και της εξουσίας του χρήματος. Με το έργο του Προς τους νέους, όπως αν εξ ελληνικών ωφελοίντο λόγων”, άφησε στην νεολαία και την εκπαίδευση την τεράστιας σημασίας πνευματική του παρακαταθήκη, καθώς εκεί αποκαθιστά την ενότητα μεταξύ του αρχαίου ειδωλολατρικού και χριστιανικού ελληνισμού, μια ενότητα που απετέλεσε και το θεμέλιο του δυτικού πολιτισμού. “Εις πάσαν την γήν εξήλθεν ο φθόγγος σου, την φύσιν των όντων ετράνωσας, τα των ανθρώπων ήθη κατεκόσμησας”, αναφέρει το απολυτίκιο της εκκλησίας προς τιμήν του.

Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος, με αντίστοιχο θεολογικό, φιλοσοφικό και ποιητικό έργο, ο μεγαλύτερος ρήτορας της βυζαντινής περιόδου, πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, εκτός του πνευματικού του έργου, παρέδωσε και παράδειγμα αντίστασης στην αυτοκρατορική εξουσία, εκπροσωπώντας τον απλό λαό απέναντι στην αυθαιρεσία. Διώχθηκε, βασανίστηκε και εξορίστηκε από την αυτοκράτειρα Ευδοξία και πέθανε κυνηγημένος. Η τάξη των πλουσίων εμπόρων και χρηματιστών, οι οποίες θίγονταν από το κήρυγμά του, έψαχναν διαρκώς αφορμές για να συκοφαντήσουν τον επίσκοπο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του γεγονότος αυτού ήταν η ανέγερση ενός λεπροκομείου και η επίθεση που δέχτηκε από τη νομενκλατούρα της Κωνσταντινούπολης, εξαιτίας της οικονομικής ζημίας που θα προκαλούσε.

Ο Γρηγόριος ο Θεολόγος έχει αντίστοιχο έργο θεολογικό, ποιμαντικό και φιλοσοφικό, ενώ ο Γρηγόριος Νύσσης, ο φιλοσοφότερος των Ελλήνων Πατέρων, είναι αυτός που ανέπτυξε συστηματικά τη διδασκαλία περί προσώπου, η οποία πέρασε στον Ιωάννη Δαμασκηνό και εν συνεχεία στον Θωμά Ακινάτη και σε ολόκληρη της δυτική σχολαστική, που συνιστά το πνευματικό θεμέλιο του δυτικού πολιτισμού γενικά.

Η γιορτή των 3 Ιεραρχών, που καθιέρωσε ο αυτοκράτορας Ιωάννης Μαυρόπους το 1081, στη μνήμη των μεγάλων αυτών ανδρών της βυζαντινής περιόδου, είναι συνυφασμένη με την αξία των ελληνικών γραμμάτων, με την παγκόσμια επίδραση που άσκησε ο ελληνικός πολιτισμός και ορθά το νέο ελληνικό κράτος από τη σύστασή του καθιέρωσε αυτή τη γιορτή για όλα τα σχολεία της επικράτειας.

Και σωστά ο Νίκος Φίλης στην εγκύκλιό του τονίζει την ανάγκη μελέτης ουσιαστικής της πατερικής γραμματείας. Πρέπει να τονίσουμε πως ενώ σε όλο το δυτικό κόσμο οι πατερικές σπουδές είναι πολύ σοβαρές, στην Ελλάδα δυστυχώς περιορίζονται μόνον στην Θεολογική Σχολή και δεν είναι ενταγμένες σε κανένα άλλο πρόγραμμα σπουδών, όπως θάπρεπε, καθώς συνιστούν όχι μόνον θεολογικό, αλλά και λογοτεχνικό και φιλοσοφικό κυρίως έργο.

Επίσης, στα παλαιότερα σχολικά βιβλία υπήρχαν αποσπάσματα πατερικών κειμένων, αλλά δεν είμαι καθόλου βέβαιος ότι υπάρχουν και στα σημερινά σχολικά βιβλία, που παραγνωρίζουν έτσι τη μεγάλη ποίηση του Χρυσοστόμου ή του Γρηγορίου.

Τέλος, η μεγάλη αυτή γιορτή για τα ελληνικά γράμματα και την πνευματική μας παράδοση, θα πρέπει να γιορτάζεται με τον τρόπο που της αρμόζει και να μην περιορίζεται σε μια προεραιτική τυπική σχολική γιορτή, μιας ώρας, αλλά να είναι κανονική αργία, όπως επιβάλλει εξάλλου και το Σύνταγμα της χώρας.