Η Παγκόσμια Ημέρα Περιβάλλοντος που γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 5 Ιουνίου, βρήκε και φέτος τον φυσικό πλούτο της χώρας μας φτωχότερο. Και συγχρόνως, βρήκε την πορεία μας προς τη Βιώσιμη Ανάπτυξη, μια ανάπτυξη, δηλαδή, ισόρροπη όσον αφορά στην Οικονομία, την Κοινωνία και το Περιβάλλον, εκτός τροχιάς.

Οι συχνές καταδίκες της Ελλάδας από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, όπως για τη ρύπανση της ατμόσφαιρας στη Θεσσαλονίκη το 2023 και για τη μη αναθεώρηση και τη μη επικαιροποίηση των σχεδίων κινδύνου πλημμύρας στα 14 υδατικά διαμερίσματα πριν λίγες, μόλις, μέρες, όπως και η χαμηλή κατάταξη της χώρας ως προς τις επιδόσεις της στην επίτευξη των Στόχων της Βιώσιμης Ανάπτυξης, επιβεβαιώνουν τη σημαντική υστέρηση της Ελλάδας.

Βασική αιτία είναι η επιθετική, κερδοσκοπική, πελατειακή και συγχρόνως ολιγοπωλιακή Ανάπτυξη που προωθείται στη χώρα τα τελευταία χρόνια. Μια Ανάπτυξη που ωφελεί λίγους και ζημιώνει τους περισσότερους, αφού έχει αποκλειστικό σκοπό το κέρδος μιας μικρής ομάδας μεγάλων επιχειρηματικών ομίλων.

Η νεοφιλελεύθερη, κερδοσκοπική και ολιγοπωλιακή Ανάπτυξη που εμπεδώνεται τα τελευταία χρόνια είναι καταστροφική για την Ελλάδα, γιατί φτωχαίνει τη μεγάλη πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας, αφήνοντας δισεκατομμύρια κέρδη σε μια ολιγαρχία του πλούτου. Επιπλέον ερημοποιεί την ελληνική ύπαιθρο και υποβαθμίζει το φυσικό Περιβάλλον, απομακρύνοντας σταθερά από την πορεία για μια Ισόρροπη και γι’ αυτό Βιώσιμη Ανάπτυξη.

Πιο συγκεκριμένα, οι βασικοί εχθροί, οι κίνδυνοι και οι απειλές της Βιώσιμης Ανάπτυξης για το Περιβάλλον σήμερα είναι οι εξής:

1. Η πολιτική των ιδιωτικοποιήσεων των Κοινών Αγαθών.

Οι ιδιωτικοποιήσεις συνιστούν μια πολιτική που αντίκειται στην βασική προϋπόθεση της Βιώσιμης Ανάπτυξης, που είναι η ύπαρξη Κοινών Αγαθών.

Τα δάση, τα σπάνια οικοσυστήματα, τα νερά, οι παραλίες, αλλά και η δημόσια γη και ο δημόσιος χώρος (Ελληνικό, ΔΕΘ) ιδιωτικοποιούνται συστηματικά τα τελευταία χρόνια και παραδίδονται στην κερδοσκοπική λαίλαπα μεγάλων επιχειρηματικών συμφερόντων.

Η δήλωση του πρωθυπουργού πριν λίγα χρόνια στην Κέρκυρα με αφορμή την ιδιωτικοποίηση δάσους, προκειμένου να ανεγερθεί στη θέση του μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα, δήλωση με την οποία δικαιολόγησε την περιβαλλοντική καταστροφή ότι δήθεν ήταν μοιραία, επειδή το δάσος θα καίγονταν κάποτε από πυρκαγιά, έδωσε το σύνθημα για το μεγάλο… πάρτι των ιδιωτικοποιήσεων των Κοινών Αγαθών που ακολούθησε.

Μεγάλες ξενοδοχειακές μονάδες και γιγαντιαία ιδιόκτητα συγκροτήματα καταλαμβάνουν όλο και συχνότερα εκτεταμένα οικοσυστήματα που μέχρι χτες ήταν δημόσια και προστατεύονταν από ευρωπαϊκές οδηγίες.

2. Η ολιγοπωλιακή Ανάπτυξη και τα καρτέλ της «πράσινης» ενέργειας.

Η ύπαιθρος φτωχοποιείται αναπτυξιακά, εγκαταλείπεται κοινωνικά και ερημοποιείται περιβαλλοντικά, κάτω από την ασφυκτική πίεση της εγκατάστασης βιομηχανικής έκτασης θηριωδών συστημάτων Ανανεώσιμων Πηγών Ενέργειας από πλευράς ενός ενεργειακού μονοπωλίου που ελέγχει κατά αποκλειστικότητα την «πράσινη» ενέργεια.

Αντί για αναδάσωση των καμένων δασών, έχουμε τη συστηματική καταπάτησή τους από γιγαντιαία συστήματα ανεμογεννητριών.

Και αντί για την παραγωγική ανασυγκρότηση της υπαίθρου, έχουμε την εγκατάσταση σε εύφορες και καλλιεργήσιμες περιοχές φαραωνικών συστημάτων φωτοβολταϊκών πάρκων.

Στο όνομα μιας «πράσινης» ανάπτυξης τα ενεργειακά καρτέλ καταστρέφουν το πραγματικό πράσινο της φύσης, υποβαθμίζουν την αγροτική ανάπτυξη και διώχνουν τους κατοίκους από την ύπαιθρο.

Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι ούτε η «πράσινη» ενέργεια είναι ένοχη, μια και αποτελεί σήμερα τη μόνη διέξοδο για τη μετάβαση σε μια εποχή κλιματικής ουδετερότητας.

Ούτε, όμως, και όλα τα αιολικά και όλα τα ηλιακά πάρκα είναι επικίνδυνα και απειλητικά για το Περιβάλλον. Υπάρχουν και «πράσινα» ενεργειακά συστήματα που σέβονται το Περιβάλλον και εγκαθίστανται μετά από ειδικό χωροταξικό σχεδιασμό και διαβούλευση με τους κατοίκους σε περιοχές όπου η όχληση είναι η ελάχιστη δυνατή. Μεγιστοποιώντας τα οφέλη και ελαχιστοποιώντας τις ζημιές.

Το παράδειγμα της Ευρώπης, η οποία έχει ξεπεράσει τις καταστροφικές συνέπειες που προκαλούν στην ανάπτυξη, στις τοπικές κοινωνίες και στο Περιβάλλον της υπαίθρου οι βιομηχανικής έκτασης εγκαταστάσεις των ενεργειακών ολιγοπωλίων, με την απόδοση της ευθύνης για τις επενδύσεις των ΑΠΕ σε ενεργειακές κοινότητες κατά πλειοψηφία, αξίζει να ακολουθηθεί.

Στη Γερμανία ειδικότερα, η κατανομή των «πράσινων» επενδύσεων είναι αντίστροφη από ό,τι στην Ελλάδα. Συγκεκριμένα, το 85% των «πράσινων» ενεργειακών επενδύσεων ανήκει σε ενεργειακές κοινότητες και μόλις το 15% σε ιδιώτες. Με τον τρόπο αυτόν, το 52% της παραγόμενης «πράσινης» ενέργειας σήμερα προέρχεται εκεί από συστήματα που ελέγχονται από ενεργειακές κοινότητες.

Στη χώρα μας αντίθετα, αντί οι ΑΠΕ και τα «πράσινα» ενεργειακά συστήματα να αποδίδονται, κατά κύριο λόγο, στην Τοπική Αυτοδιοίκηση και στις τοπικές κοινωνίες, οι οποίες θα προστάτευαν προς όφελός τους το Περιβάλλον, θα διατηρούσαν τις αγροτικές δραστηριότητες και θα απέδιδαν φτηνό ρεύμα στους κατοίκους της υπαίθρου, το «πράσινο» εγχείρημα εξελίσσεται σαν άλλος καταστροφικός καπιταλισμός με «πράσινο», αυτή τη φορά, μανδύα.

Με αποτέλεσμα το Περιβάλλον, η Ανάπτυξη της υπαίθρου και οι τοπικές Κοινωνίες να υποχωρούν προς όφελος των τεράστιων κερδών μια μικρής επιχειρηματικής ελίτ.

3. Η επιθετική Ανάπτυξη. Η περίπτωση της μονοκαλλιέργειας του Τουρισμού

Η επιθετική Ανάπτυξη της μονοκαλλιέργειας του Τουρισμού στις παραλίες και στα νησιά σε βάρος του τομέα της πρωτογενούς παραγωγής, είναι το αποτέλεσμα μιας κερδοσκοπικής αντίληψης για τον Τουρισμό. Η μονοκαλλιέργεια της ανισόρροπης ανάπτυξης του Τουρισμού και η υπερσυγκέντρωση του πληθυσμού στα νησιά και τις ακτές, με τη ραγδαία αστικοποίηση που προκαλούν σε κάποτε σπάνιας ομορφιάς περιοχές, έχουν συμβάλει στην υπέρβαση της Φέρουσας Ικανότητας των περιβαλλοντικών συστημάτων και στην καταστροφή αυτών που προσέλκυαν κάποτε τον Τουρισμό.

Η κατακόρυφη αύξηση του πληθυσμού τους καλοκαιρινούς μήνες στις τουριστικές περιοχές, ως αποτέλεσμα των τουριστικών επιχειρηματικών καρτέλ, υπονομεύει τον ποιοτικό τουρισμό, μειώνει τα οφέλη στις τοπικές κοινωνίες μεταφέροντάς τα σε διεθνή πρακτορεία και συγχρόνως υποβαθμίζει και καταστρέφει το φυσικό περιβάλλον σε μέχρι πρότινος υψηλής αξίας ευαίσθητα οικοσυστήματα.

4. Η απουσία βιώσιμης υδατικής πολιτικής και σύγχρονων υδραυλικών έργων, δικτύων και υποδομών για την αποθήκευση και την εξοικονόμηση του Νερού σε ευαίσθητες περιοχές, προκαλεί τη μεγάλη απειλή της Λειψυδρίας.

Η απουσία σύγχρονων έργων αποθήκευσης και μεταφοράς νερού και οι εκτεταμένες απώλειες νερού λόγω κατάρρευσης των πεπαλαιωμένων υποδομών και των δικτύων ύδρευσης και άρδευσης, έχουν προκαλέσει την υπέρβαση της φέρουσας ικανότητας των υδατικών συστημάτων σε εκτεταμένες τουριστικές και σε αγροτικές περιοχές.

Η Λειψυδρία, όμως, δεν είναι… θεομηνία. Είναι απολύτως ανθρωπογενής.

Και οφείλεται στην απουσία πολιτικής εξοικονόμησης νερού, όσο και πολιτικής επενδύσεων σε σύγχρονα υδραυλικά έργα και σε δίκτυα άρδευσης στην ύπαιθρο και στις αγροτικές περιοχές.

5. Η απουσία πολιτικών και έργων προσαρμογής στην Κλιματική Αλλαγή και μετριασμού των συνεπειών των ακραίων φαινομένων πολλαπλασιάζει τους κινδύνους από φυσικές καταστροφές.

Η Κλιματική Αλλαγή και τα ακραία φαινόμενα των πυρκαγιών, της ξηρασίας και των πλημμυρών που αυτή προκαλεί, χρησιμοποιούνται σαν άλλοθι για τις τεράστιες φυσικές καταστροφές και όχι σαν αιτία και αφορμή για την πρόληψη και τον μετριασμό τους.

Οι δασικές πυρκαγιές αντιμετωπίζονται κυρίως κατασταλτικά και πυροσβεστικά και όχι προληπτικά. Οι πολιτικές έγκαιρης πρόληψης των πυρκαγιών έχουν δώσει τη θέση τους στην ευκολία του 112 και στην εκ των υστέρων εγκατάλειψη των περιοχών που καίγονται, προκειμένου να σωθούν ζωές. Έτσι όμως χάνεται χωρίς επιστροφή το φυσικό Περιβάλλον.

Όσο για τις πλημμύρες, δεν υπάρχει καμία πολιτική ολοκληρωμένης αντιπλημμυρικής προστασίας σε επίπεδο Λεκάνης Απορροής, που είναι η μόνη αποτελεσματική μέθοδος ανάσχεσης των πλημμυρικών απορροών. Κι ακόμη, δεν γίνεται καμία προσπάθεια προσαρμογής της αντιπλημμυρικής προστασίας στα δυσμενή δεδομένα της Κλιματικής Κρίσης, καθώς ακόμη ο αντιπλημμυρικός σχεδιασμός υλοποιείται με τις παλιές, προ Κλιματικής Κρίσης, πλημμυρικές αιχμές.

Η πρόσφατη καταδίκη της Ελλάδας από το Ευρωδικαστήριο για τη μη επικαιροποίηση του αντιπλημμυρικού της σχεδιασμού ήταν ηχηρή και επιβεβαιώνει τη μεγάλη υστέρηση της χώρας.

Η ισχνή κατανομή των ευρωπαϊκών κονδυλίων και των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης στην πρόληψη και στον μετριασμό των φυσικών καταστροφών και η χαμηλή απορροφητικότητα αυτών των ελάχιστων ποσών που διατέθηκαν για τον σκοπό αυτόν, ειδικά μετά τις καταστροφές που προκάλεσε η κακοκαιρία Daniel το 2023 στη Θεσσαλία, μαρτυρούν την εγκατάλειψη της προσπάθειας για πολιτικές πρόληψης και μετριασμού των φυσικών καταστροφών που προκαλούν τα ακραία φαινόμενα της Κλιματικής Αλλαγής.

6. Ανταγωνιστικά οικονομικά συμφέροντα εμποδίζουν τον εκσυγχρονισμό και την επέκταση των Μέσων Σταθερής Τροχιάς

Τα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς μειώνουν δραστικά την κυκλοφορία των ΙΧ αυτοκινήτων και συμβάλλουν καθοριστικά στη μείωση της ρύπανσης της ατμόσφαιρας. Από αυτά, τα Μέσα Σταθερής Τροχιάς, δηλαδή ο Σιδηρόδρομος, το Μετρό, ο Προαστιακός και το Τραμ, θεωρούνται διεθνώς τα πιο οικονομικά, τα πιο ασφαλή και συγχρόνως και τα πιο φιλικά ως προς το Περιβάλλον και την Ενέργεια Μέσα Μαζικής Μεταφοράς.

Δεν είναι τυχαίο ότι στην Ελλάδα τα Μέσα Σταθερής Τροχιάς ούτε αναπτύχθηκαν όσο στην υπόλοιπη Ευρώπη, ούτε όμως και αποδείχθηκαν ασφαλή, ιδίως μετά το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη.

Η ύπαρξη μιας μόνο σιδηροδρομικής γραμμής στη διαδρομή Αθήνας – Θεσσαλονίκης και αυτής ημιτελούς και χωρίς ασφάλεια και η σιδηροδρομική απομόνωση της υπόλοιπης Ελλάδας τόσο από τα δυο μεγάλα αστικά κέντρα, όσο όμως και από την υπόλοιπη Ευρώπη, δεν συνέβησαν τυχαία.

Ούτε η ολοκλήρωση σε 18,5 χρόνια μιας γραμμής Μετρό στη Θεσσαλονίκη και η μη έναρξη, ακόμη, επεκτάσεων δυτικά και ανατολικά είναι άμοιρη ευθυνών.

Αιτία τα ανταγωνιστικά οικονομικά συμφέροντα, όπως τα λόμπυ της βενζίνης, των αερομεταφορών, των λεωφορείων και των ΙΧ αυτοκινήτων, τα οποία αντιμάχονται τον Σιδηρόδρομο και τα λοιπά Μέσα Σταθερής Τροχιάς.

Η Ελλάδα υστερεί σημαντικά στα Μέσα Σταθερής Τροχιάς, τη στιγμή που η Ενωμένη Ευρώπη τα εγκρίνει και τα χρηματοδοτεί κατά προτεραιότητα.

Συνοψίζοντας, η επιθετική, κερδοσκοπική και ολιγοπωλιακή Ανάπτυξη που προωθείται στη χώρα μας από τη Νεοφιλελεύθερη κυβέρνηση και τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα που αυτή εκπροσωπεί, είναι η κεντρική αιτία για την καταστροφή του Περιβάλλοντος και για την απόκλιση από τους στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης.

Μιας ήπιας και ισόρροπης Ανάπτυξης που θα ήταν ικανή να διατηρήσει ακέραιο τον φυσικό πλούτο της χώρας και που συγχρόνως θα έδινε πρόσβαση στα αγαθά της σε όλους, αδιακρίτως, τους Έλληνες.