Με αφορμή τη μεγάλη απώλεια του Γιάννη Μπουτάρη ο οποίος, εκτός των άλλων, πρωτοστάτησε στον αγώνα για τη διάσωση του σπουδαίου μνημείου που βρέθηκε κατά τις ανασκαφές του Μετρό της Θεσσαλονίκης στο σταθμό Βενιζέλου και μαζί με αυτό και της ιστορίας και του πολιτισμού της Θεσσαλονίκης και ενόψει της παρουσίασης του «εγκλήματος της Βενιζέλου» σε λίγες μέρες, για το οποίο επαίρεται η κυβέρνηση Μητσοτάκη η οποία, αντί για τα μοναδικά, ως ακέραια και αυθεντικά, ευρήματα του πολεοδομικού συγκροτήματος της πόλης από τη Ρωμαϊκή και Βυζαντινή εποχή, τα οποία κατάστρεψε τεμαχίζοντας και μεταφέροντάς τα αλλού, αναδεικνύει σήμερα μια αναπαράσταση του αυθεντικού μνημείου, αξίζει να θυμηθούμε κάποια γεγονότα στα οποία ο Γιάννης Μπουτάρης πρωτοστάτησε και τα οποία άφησαν ανεξίτηλο ίχνος στην πόλη και στην ιστορία της.

Από την πρώτη κιόλας στιγμή που αποκαλύφθηκε στον σταθμό Βενιζέλου, στο τέλος του 2011, κατά τις ανασκαφές της βασικής γραμμής του Μετρό, το κεντρικό πολεοδομικό σύμπλεγμα της Ρωμαϊκής και μετέπειτα Βυζαντινής Θεσσαλονίκης, ο τότε δήμαρχος Γιάννης Μπουτάρης αντιλήφθηκε τη μεγάλη αξία του για την ιστορία και τον πολιτισμό της πόλης.

Πρώτα από όλα γιατί ένα ολόκληρο πολεοδομικό συγκρότημα της πόλης της Θεσσαλονίκης του 3^ου και 4^ου μ.Χ. αιώνα ανέπαφο, ολοκληρωμένο και έκτασης κοντά στα δύο στρέμματα, ήταν πρώτη φορά στην ιστορία που αποκαλύπτονταν. Αφού πρώτη φορά έγινε μια τόσο μεγάλη ανασκαφή σε τέτοιο βάθος στο κέντρο της πόλης, με αφορμή τα έργα για την κατασκευή του Μετρό.

Δεύτερον, γιατί ένα τέτοιας εξαιρετικής αυθεντικότητας και ακεραιότητας μνημείο της ιστορίας και του πολιτισμού μιας πόλης είναι ιδιαίτερα σπάνιο και συγχρόνως είναι και πολύ δύσκολο να υπάρξει ξανά.

Τρίτον, γιατί ο Decumanus Maximus της Θεσσαλονίκης, ο κεντρικός δρόμος δηλαδή της πόλης, από κοινού με τα πεζοδρόμια, τα κτίρια, τα καταστήματα, τα μνημεία και τα υδραυλικά έργα που αποκαλύφθηκαν εκεί ανέπαφα μετά από 18 αιώνες ζωής, είναι η καλύτερη απόδειξη της ιστορικής συνέχειας και του πολιτισμού μιας πόλης με αδιατάρακτη ιστορία.

Και τέλος γιατί, εκτός από τη μεγάλη πολιτιστική συμβολή, η διατήρηση του Decumanus Maximus ανέπαφου, όπως ακριβώς βρέθηκε, θα προσείλκυε το ενδιαφέρον της παγκόσμιας κοινότητας, τονώνοντας την εξωστρέφεια, τον τουρισμό, την ανάπτυξη και την οικονομία της πόλης και προσφέροντάς της ένα μοναδικό διεθνές τοπόσημο.

Ο Γιάννης Μπουτάρης τα αντιλήφθηκε όλα αυτά εξ αρχής και ήταν ο πρώτος που στάθηκε απέναντι στα ανιστόρητα σχέδια που ήθελαν να ξηλώσουν τα Αρχαία για να περάσει το Μετρό.

Οι κυβερνητικοί, τότε, διέδιδαν κατά απόλυτα αβάσιμο, αναληθή και αντιεπιστημονικό τρόπο ότι δήθεν δεν υπάρχει τεχνική λύση συνύπαρξης Αρχαίων και Μετρό στη Βενιζέλου.

Μαζί με τον δήμαρχο Γιάννη Μπουτάρη, συντάχθηκε από την πρώτη στιγμή ένα μεγάλο μέρος των κατοίκων της Θεσσαλονίκης, από κοινού με την αρχαιολογική, την πανεπιστημιακή και τη διεθνή επιστημονική κοινότητα.

Ο αφηγητής του κειμένου, ως Πρύτανης του ΑΠΘ τότε, ήταν από τους πρώτους που επισκέφτηκαν το μνημείο στη Βενιζέλου, από κοινού με επιστημονική ομάδα καθηγητών από τα Τμήματα Αρχαιολογίας, Ιστορίας, Αρχιτεκτόνων και Πολιτικών Μηχανικών του ΑΠΘ.

Την επίσκεψη εκείνη ακολούθησε η σύνταξη από την επιστημονική ομάδα των πρώτων τεχνικών προτάσεων συνύπαρξης των Αρχαίων και του Μετρό στη Βενιζέλου. Οι οποίες κατατέθηκαν από το ΑΠΘ στην Αττικό Μετρό, τότε. Αλλά όπως αργότερα αποδείχθηκε, αγνοήθηκαν παντελώς.

Η αντιπαράθεση δημάρχου, κοινωνίας των πολιτών και επιστημονικής κοινότητας αφενός και κυβέρνησης αφετέρου, που πεισματικά επέμενε να καταστρέψει το μνημείο για να προχωρήσει το Μετρό, κράτησε από το 2012 μέχρι το 2015.

Με μεγάλο θύμα την πρόοδο του έργου.

Για να φτάσουμε στον Ιούνιο 2016, από όπου και η σχετική φωτογραφία. Στην οποία φαίνονται η τότε γενική γραμματέας του Υπουργείου Πολιτισμού, η  Μαρία Βλαζάκη, ο τότε δήμαρχος Θεσνίκης, ο Γιάννης Μπουτάρης, με το νομικό του σύμβουλο, τον Απόστολο Σοφιαλίδη και ο αφηγητής της ιστορίας, ως πρόεδρος τότε της Αττικό Μετρό ΑΕ. Είμαστε στην Αθήνα, στο υπουργείο Πολιτισμού και συνεργαζόμαστε για να βρεθεί λύση στο σταθμό Βενιζέλου με τα αρχαία να παραμένουν εκεί αμετακίνητα.

Είχε προηγηθεί η απόφαση του τότε υπουργού Πολιτισμού της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ Νίκου Ξυδάκη, που έβαζε τέλος στη διένεξη και άνοιγε τον δρόμο για τη διάσωση του σπουδαίου αρχαιολογικού συμπλέγματος της Βενιζέλου.

Την ημέρα εκείνη, τον Ιούνιο του 2016, υπογράφηκε Μνημόνιο Συνεργασίας μεταξύ των τριών πλευρών, Υπουργείου Πολιτισμού, Δήμου Θεσσαλονίκης και Αττικό Μετρό ΑΕ. Σύμφωνα με το οποίο μπόρεσαν να προχωρήσουν, για πρώτη φορά, τα έργα του Μετρό από το 30% που είχαν φτάσει τότε, μετά από 10 χρόνια κατασκευής, στο 75% της ολοκλήρωσής τους το 2019, οπότε ανέλαβε η κυβέρνηση Μητσοτάκη που τα σταμάτησε και πάλι.

Η τεχνική λύση ταυτόχρονης παραμονής των αρχαίων στη θέση τους και κατασκευής του σταθμού, για την οποία οι μέχρι τότε κυβερνήσεις επέμεναν ότι δεν υπάρχει τελικά βρέθηκε, μελετήθηκε και τεκμηριώθηκε.

Επρόκειτο για την ίδια λύση που εφαρμόστηκε το 2000 για τη διατήρηση των αρχαίων στο σταθμό Μοναστηράκι, στο Μετρό της Αθήνας.

Σε 7 μήνες, η τεχνική λύση που επέτρεπε την κατασκευή του Μετρό με παραμονή των Αρχαίων στη θέση τους στη Βενιζέλου κατατέθηκε από την Αττικό Μετρό ΑΕ και εγκρίθηκε από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο του υπουργείου Πολιτισμού.

Και τον Φεβρουάριο του 2017 ξεκίνησαν, για πρώτη φορά από το 2011 που είχε σταματήσει η ανασκαφή, τα έργα στη Βενιζέλου.

Σύμφωνα με το νέο, τότε, σχεδιασμό του έργου, αυτό θα παραδίνονταν σε εμπορική λειτουργία στο τέλος του 2020, χωρίς το σταθμό Βενιζέλου. Ο οποίος θα εντάσσονταν αργότερα, το 2023.

Αυτή τη λύση για τη Βενιζέλου, που είχε εφαρμοστεί το 2000 – 2004 στο Μετρό της Αθήνας, αμφισβήτησε και ανέτρεψε η κυβέρνηση Μητσοτάκη, μόλις ανέλαβε το 2019. Επιμένοντας στην αντιεπιστημονική εμμονή, ότι τεχνική λύση συνύπαρξης Αρχαίων και Μετρό δεν είναι εφικτή, αποδόμησαν με επικοινωνιακά τεχνάσματα την τεχνική λύση που δεκάδες έμπειροι και εξειδικευμένοι μηχανικοί, σύμβουλοι της Αττικό Μετρό και του αναδόχου του έργου, είχαν μελετήσει και εφάρμοζαν μέχρι τότε.

Στο πλαίσιο αυτής της εμμονής αποξήλωσαν και αποδόμησαν τα έργα που είχαν κατασκευαστεί μέχρι τότε στη Βενιζέλου, για να ξανακάνουν τις μελέτες από την αρχή, να τεμαχίσουν, να αποσπάσουν και να μεταφέρουν σε αποθήκες τα αρχαία και να κατασκευάσουν εκ νέου τον σταθμό σαν να μην είχε βρεθεί ποτέ το μνημείο της Ρωμαϊκής και μετέπειτα Βυζαντινής Θεσσαλονίκης.

Με συνέπεια:

• την καθυστέρηση του ήδη καθυστερημένου έργου για άλλα τέσσερα χρόνια,
• την καταστροφή της αυθεντικότητας και της ακεραιότητας του αρχαιολογικού μνημείουκαι
• την κατασπατάληση τουλάχιστον 100 εκατομμυρίων ευρώ πλέον του αρχικού προϋπολογισμού σε αποζημιώσεις στους εργολάβους, εξ αιτίας της καθυστέρησης που το ίδιο το δημόσιο προκάλεσε στο έργο.

Σήμερα καμαρώνουν για το καταστροφικό τους έργο και επιδεικνύουν στη Βενιζέλου κομμάτια και αποσπάσματα, ένα αντίγραφο, δηλαδή, του αυθεντικού μνημείου που οι ίδιοι διέλυσαν, απέσπασαν από τον ιστορικό κορμό του και μετέφεραν αλλού.

Είναι μια μοναδικής βαρβαρότητας στιγμή στη διεθνή ιστορία όπου οι κυβερνώντες, σε πείσμα της κοινωνίας των πολιτών και της επιστημονικής κοινότητας, κατέστρεψαν ένα αυθεντικό και ακέραιο μνημείο πολιτισμού, ενώ υπήρχε επιστημονικά αποδεκτή λύση, που ήδη εφαρμόζονταν, για την παραμονή του στη θέση του.

Ο αγώνας που έδωσε η φωτισμένη πλευρά της πόλης της Θεσσαλονίκης για τη διάσωση της ιστορικής μνήμης και του πολιτισμού της πόλης, με εμπνευστή, καθοδηγητή και ηγέτη τον μεγάλο Γιάννη Μπουτάρη, δυστυχώς, δεν ευοδώθηκε.

Την ιστορία, λένε, την γράφουν οι νικητές.

Στην προκειμένη περίπτωση, όμως, την ιστορία της πόλης την γράφουν οι νικημένοι. Γιατί σε λίγες μέρες όλοι θα δουν την αλήθεια στη Βενιζέλου.

Ο Μπουτάρης επέλεξε να μην είναι εκεί σε μια τέτοια, όχι κολακευτική για την πόλη και για τον πολιτισμό της, στιγμή.

Όταν οι Βούλγαροι στη Σόφια επέλεξαν να μετακινήσουν τη γραμμή του Μετρό για να διατηρήσουν ανέπαφο το αντίστοιχο εύρημα του δικού τους Decumanus και όταν οι Τούρκοι στην Κωνσταντινούπολη μετέφεραν και εκείνοι τη χάραξη του δικού τους Μετρό για να διατηρήσουν ακέραιο και αυθεντικό το λιμάνι του αυτοκράτορα Θεοδοσίου που βρέθηκε ανέπαφο κατά τις εκεί ανασκαφές, η ελληνική κυβέρνηση θα είναι εσαεί υπόλογη γιατί κατέστρεψε ένα μοναδικό μνημείο του διεθνούς πολιτισμού, ενώ υπήρχε λύση για να διασωθεί ακέραιο και αυθεντικό.

Ο αγώνας μπορεί να χάθηκε, η μνήμη της πόλης, όμως, είναι εκεί για να θυμίζει την αλήθεια για το ποιοι ήταν οι θύτες, ποιοι οι κερδισμένοι και ποιο το μεγάλο θύμα της επικράτησης των εμμονών τους.

Λένε ότι ο μόνος αγώνας που χάθηκε, είναι εκείνος που δεν δόθηκε ποτέ.

Η Θεσσαλονίκη, η ιστορία και ο πολιτισμός της θα είναι για πάντα ευγνώμονες στον Γιάννη Μπουτάρη. Γιατί μας δίδαξε να αγωνιζόμαστε για τον πολιτισμό και για τα κοινά αγαθά, φωτίζοντας τη σκοτεινή πλευρά της Θεσσαλονίκης.

Καλό σου ταξίδι, Γιάννη, στην αιωνιότητα.

*Του Γιάννη Α. Μυλόπουλου, Καθηγητή Πολυτεχνικής Σχολής, πρώην Πρύτανη ΑΠΘ, Πρώην Προέδρου της Αττικό Μετρό ΑΕ, Επικεφαλής παράταξης «ΑΛΛΑΓΗ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑ Κ. ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ»