Μέχρι στιγμής, εκ του αποτελέσματος, η διαπραγμάτευση δεν έχει πάει καλά. Μετά από τέσσερις μήνες διαπραγματεύσεων η ελληνική οικονομία έχει επιβαρυνθεί από το αδιέξοδο, στο βαθμό που η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει μπορέσει να αναχαιτίσει τη σκόπιμη χρηματοπιστωτική ασφυξία που έχουν επιβάλλει οι δανειστές, και την ίδια στιγμή, στην κορύφωση της διαπραγμάτευσης, η ελληνική κυβέρνηση εμφανίζεται να έχει κάνει πολλές υποχωρήσεις, ενώ, αντίθετα, οι δανειστές έχουν αυξήσει τις απαιτήσεις τους.

Επίσης, κάτι πολύ σημαντικό είναι ότι η ελληνική κυβέρνηση και ο ΣΥΡΙΖΑ φαίνεται να χορεύουν στους ρυθμούς που παίζουν οι δανειστές, δείχνοντας ποιος, δυστυχώς, έχει την πρωτοβουλία των κινήσεων. Η κίνηση της ελληνικής κυβέρνησης, σε σχέση με την μη άμεση πληρωμή της δόσης του ΔΝΤ, θα μπορούσε να ανασχέσει την κυριαρχία των πιστωτών στο παίγνιο ισχύος, μόνο όμως στο βαθμό που γίνει σαφές ότι δεν πρόκειται για μια σπασμωδική κίνηση, αλλά, αντίθετα, για μια υπολογισμένη κίνηση ενταγμένη σε ένα εναλλακτικό σχέδιο.

Τι δεν πήγε καλά, από τη δική μας τη μεριά στη διαπραγμάτευση;

Θα ήθελα να μου επιτρέψετε να εστιάσω σε ένα συγκεκριμένο σημείο: Η κυβέρνηση φάνηκε, πράγματι, να πιστεύει – ή επέβαλλε στον εαυτό της να πιστεύει – στη ρητορική της ότι η διαπραγμάτευση θα διεξαγόταν στο πεδίο του «διαφωτισμού» και της «λογικής». Αντίθετα, όμως, η διαπραγμάτευση διεξήχθη και θα συνεχίσει να διεξάγεται στο πεδίο, καθαρά, της ισχύος. Σε αυτό το σημείο, οι αντίπαλοι, οι δανειστές δηλαδή, κατά τη γνώμη μου, εξέλαβαν την λάθος αυτή αντίληψη της κυβέρνησης σαν ένδειξη ουσιαστικής αδυναμίας.

Σχημάτισαν δηλαδή την πεποίθηση ότι η ελληνική κυβέρνηση επιθυμεί να βλέπει τις διαπραγματεύσεις σαν διαδικασία λογικής και όχι σαν παίγνιο ισχύος, που στην πραγματικότητα αυτό είναι, γιατί φοβάται το παίγνιο ισχύος και τους κινδύνους του. Διέγνωσαν δηλαδή ότι η συμπεριφορά της ελληνικής κυβέρνησης ορίζεται, σε σημαντικό βαθμό, από τον φόβο και γι’ αυτό δεν δίστασαν τελικά να προχωρήσουν και στην ακραία πρόταση τους. Η ελληνική κυβέρνηση δεν έπαυε βέβαια να δηλώνει ότι «διανοείται την ρήξη», αλλά όταν σχεδόν στην ίδια ρητορική φάση ο Υπ. Οικονομικών δηλώνει ότι η «το εθνικό νόμισμα θα είναι κόλαση» και ότι «θα πληρώνουμε το ΔΝΤ στο διηνεκές», τότε είναι σαφές ότι το μήνυμα που έπαιρναν οι αντίπαλοι δανειστές είναι ότι η ελληνική πλευρά δεν διανοείται πραγματικά τη ρήξη, αλλά μόνο ρητορικά. Ακόμη δηλαδή και αν η ελληνική κυβέρνηση διανοείτο στο μυαλό της, πράγματι, την ρήξη,  εξέπεμπε στους δανειστές το αντίθετο σήμα.

Το ίδιο μήνυμα, του φόβου, οι αντίπαλοι δανειστές, έπαιρναν και από άλλες περιπτώσεις ρητορικής έκφρασης, για παράδειγμα από την υπερβολική χρήση, από μεριάς των κυβερνητικών παραγόντων, της λέξης «εταίροι», που, η γνώμη μου είναι, ότι το μετέφραζαν σαν παράκληση της ελληνικής κυβέρνησης να αντιμετωπισθεί από αυτούς σαν «εταίρος» μέσα στα πλαίσια μιας «διαδικασίας λογικής». Και η παράκληση αυτή ερμηνεύθηκε σαν ένα ακόμη σημάδι αδυναμίας. Η γνώμη μου επίσης είναι ότι στη βάση της ειρωνείας που αντιμετώπιζε η ελληνική πλευρά (π.χ. «άπειροι», «ασκούμενοι που πραγματοποιούν εγχείρηση ανοικτής καρδιάς») οφειλόταν, ακριβώς, στο γεγονός ότι οι εκπρόσωποι των δανειστών θεωρούσαν ένα είδος αφέλειας την στάση της ελληνικής κυβέρνησης απέναντι τους, που έδειχνε δηλαδή να τους βλέπει σαν «καλούς και αγαθούς εταίρους» που μέσα από «λογικές διαδικασίες» θα καταλήξουν σε «αμοιβαία επωφελή λύση». Οι δανειστές ήξεραν πολύ καλά την πραγματική τους φύση και ίσως απλώς διασκέδαζαν με την διαδικασία των τεχνοκρατικών κλιμακίων, που, προς μεγάλη έκπληξη της ελληνικής κυβέρνησης, αποσύρθηκαν την κρίσιμη στιγμή για να φανεί το στυγνό, σκληρό και αδυσώπητο πρόσωπο της ισχύος. Στο οποίο αυτό καθαρό πρόσωπο της ισχύος συμμετείχε και η Μέρκελ, κονιορτοποιώντας την στρατηγική των φιλικών προσωπικών σχέσεων και της αμοιβαίας προσωπικής κατανόησης.

Τελικά, η μεγάλη στρατηγική επιτυχία των δανειστών είναι ότι κατάφεραν το επίκεντρο της συζήτησης να γίνουν οι δικές τους ακραίες απαιτήσεις και πίσω από αυτές να σερνόμαστε. Δεν υπάρχει συζήτηση για την πρόταση της ελληνικής κυβέρνησης που ήδη, όπως παραδέχθηκε και ο Υπ. Οικονομικών, περιέχει πολλές σημαντικές παραχωρήσεις. Προσέξτε μάλιστα τη ρητορική του Γ. Βαρουφάκη: «Η κυβέρνηση έχει υπαναχωρήσει από πολλές προεκλογικές της υποσχέσεις, μόνο και μόνο επειδή διακατέχεται από τη μεγάλη επιθυμία να επιτύχει μια συμφωνία, ώστε να αποκατασταθεί η Ελλάδα ξανά ως ένα κανονικό κράτος εντός της ΕΕ» (στην τηλεόραση της Deutsche Welle – 5/6/15). Η διατύπωση αυτή είναι μια διατύπωση που ανήκει στο ρητορικό πεδίο των δανειστών και σκοπεύει να ακουστεί σαν μια παράκληση προς αυτούς. Η ελληνική κυβέρνηση συνεχίζει να εκπέμπει μηνύματα αδυναμίας και μετά ασφαλώς θα εκπλαγεί πάλι από την επίδειξη ισχύος των αντιπάλων δανειστών.

Η ελληνική κυβέρνηση θα μπορούσε, με βάση μια στρατηγική ισχύος, να έχει απαξιώσει την πρόταση των αντιπάλων δανειστών. Δεν το έκανε. Αντίθετα, προσδίδοντας της δραματικά χαρακτηριστικά, επέτρεψε να γίνει το επίκεντρο της προσοχής και των συζητήσεων, σαν δηλαδή κάτι που πρέπει να το πάρουμε κυρίαρχα υπόψη, και έτσι οδηγείται μοιραία σε μια δυναμική περαιτέρω υποχωρήσεων, προκειμένου να γεφυρωθεί το χάσμα με τη δική της πρόταση που, ήδη, περιέχει σημαντικές υποχωρήσεις που δεν τερματίζουν την λιτότητα.
Με αυτό τον τρόπο υπάρχει μεγάλος φόβος ότι θα πραγματοποιηθεί η στρατηγική του αντιπάλου:

Όσων τα ονόματα αρχίζουν από Κ

Στο ξεδίπλωμα αυτής της στρατηγικής, οι κυρίαρχοι στο παίγνιο ισχύος προτείνουν να εκτελεσθούν όσων τα ονόματα αρχίζουν από το γράμμα Κ. Οι κυριαρχούμενοι, μετά από έντονες διαμαρτυρίες και πολύ θόρυβο και αγώνες, κατορθώνουν να εξαιρεθούν από τις εκτελέσεις όσων τα ονόματα δίπλα στο Κ περιέχουν, για παράδειγμα το α. Στο τέλος, οι κυριαρχούμενοι πανηγυρίζουν για αυτή την αιματηρή επιτυχία τους.

Μια άλλη αφήγηση

Σύμφωνα με μια άλλη αφήγηση για την στάση της ελληνικής κυβέρνησης, η ελληνική κυβέρνηση ακολουθώντας μια στρατηγική «καλής θέλησης» και «εγκάρδιας συνεννόησης» κατάφερε να ξεμπροστιάσει την αήθη αδιαλλαξία των αντιπάλων δανειστών, τόσο στην Ελλάδα όσο και διεθνώς. Για να έχει βάση όμως μια τέτοια αφήγηση, αυτό σημαίνει ότι μετά την ακραία πρόταση των δανειστών, την ενταγμένη στη στρατηγική «όσων τα ονόματα αρχίζουν από Κ», η ελληνική κυβέρνηση πρέπει πλέον να ξετυλίξει πλήρως τη δική της στρατηγική ισχύος. Επικουρικά για το τι θα μπορούσε σημαίνει αυτό, επιτρέψτε μου να παρουσιάσω δύο ιστορικά παραδείγματα (εννοείται ότι δεν πρέπει να εκληφθούν κυριολεκτικά):

Το δημοψήφισμα της Μ. Βρετανίας

Μετά την επανεκλογή του Κάμερον, διάφοροι ευρωπαίοι παράγοντες εμφανιζόντουσαν σκληροί απέναντι στην Μ. Βρετανία και την προειδοποιούσαν ότι δεν πρόκειται να ανεχθούν καταστρατήγηση των ευρωπαϊκών συνθηκών. Μόλις όμως ο Ντ. Κάμερον εξήγγειλε το δημοψήφισμα για την παραμονή ή όχι της Βρετανίας στην Ε.Ε., τότε η κατάσταση άλλαξε άρδην. Σε ερώτηση του BBC προς την γερμανίδα καγκελάριο Ά. Μέρκελ, εάν θα αλλάξουν οι Συνθήκες της ΕΕ, αυτή απάντησε έτσι: «Εάν αυτό είναι πραγματικά απαραίτητο, για να παραμείνει η Βρετανία στην ΕΕ, τότε πρέπει να το εξετάσουμε»!!!

Ανδρέας Παπανδρέου και Σισμίκ

Το 1987 ξέσπασε η κρίση με το τουρκικό ωκεανογραφικό σκάφος Σισμίκ. Ο Α. Παπανδρέου θεώρησε ότι οι έρευνες τουρκικού πλοίου έθιγαν θεμελιώδη εθνικά συμφέροντα. Η χώρα ετοιμάσθηκε πλήρως για πόλεμο. Ο αρχηγός του Πολεμικού Ναυτικού εκείνης της εποχής έχει δηλώσει ότι είχε ρητή εντολή από τον Α. Παπανδρέου να ξεκινήσει πολεμικές εχθροπραξίες εάν το Σισμίκ πραγματοποιούσε τις έρευνες που είχε προαναγγείλει. Πολύτιμο ενδιαφέρον όμως έχουν όλες οι συνοδευτικές κινήσεις της ελληνικής κυβέρνησης που στόχευαν να δείξουν την αληθινή και ανυποχώρητη αποφασιστικότητα για σύγκρουση.

Χαρακτηριστικά:

– Η διοίκηση της αμερικανικής βάσης στη Ν. Μάκρη, κέντρου των αμερικανικών τηλεπικοινωνιών, πέρασε στα χέρια Έλληνα διοικητή προκαλώντας σοκ στον Αμερικανικό παράγοντα.
– Ο Α. Παπανδρέου ενεργοποίησε άρθρο του πρωτοκόλλου συνεργασίας της Ελλάδας με τη Βουλγαρία, το οποίο προέβλεπε αλληλεγγύη και στήριξη της μιας πλευράς προς την άλλη σε περίπτωση που απειλούνταν η ασφάλεια και η ακεραιότητά της, με αποτέλεσμα η Βουλγαρία, με εντολή του προέδρου Ζίβκοφ, να στείλει τανκς στα σύνορα με την Τουρκία, προκαλώντας νέο σοκ σε Αμερικανούς και ΝΑΤΟ.
– ο Α. Παπανδρέου έδωσε εντολή διακοπής των τηλεφωνικών επικοινωνιών μεταξύ των υπουργών του, όντας βέβαιος ότι υποκλέπτονται, προκειμένου να μην δοθούν μηνύματα που θα προκαλούσαν σύγχυση για την αποφασιστικότητα της ελληνικής κυβέρνησης.
(Λέγεται ότι οι σύγχρονες ρωσικές μυστικές υπηρεσίες έχουν προτείνει στους ρώσους κυβερνητικούς παράγοντες, ιδίως όταν βρίσκονται στο εξωτερικό σε κρίσιμες συναντήσεις, να αποφεύγουν τις μεταξύ τους φωνητικές επικοινωνίες οποιουδήποτε είδους και να επικοινωνούν με χειρόγραφα σημειώματα, σαν το μόνο αποτελεσματικό μέσο για την αποφυγή κρίσιμων υποκλοπών)
– Ο ίδιος ο Α. Παπανδρέου δεν ανταποκρίθηκε σε οποιοδήποτε αίτημα επικοινωνίας, προερχόμενο από εξωτερικούς παράγοντες, προκειμένου να αποκλείσει κάθε πιθανότητα συνδιαλλαγής.
Τελικά οι ΗΠΑ αναγκάσθηκαν να απαιτήσουν από την Τουρκική κυβέρνηση να αποσύρει το τουρκικό πλοίο, κάτι που έγινε.

Συμπερασματικά

Το βασικό ερώτημα στο οποίο πρέπει να απαντήσουμε είναι το εξής:
Έχει η Ελλάδα, με διάφορους τρόπους, μια μεγάλη ισχύ;
Αν η απάντηση είναι ότι η Ελλάδα δεν έχει μια μεγάλη ισχύ τότε κακώς δεν δεχθήκαμε το μέηλ Χαρδούβελη.
Αν η απάντηση είναι ότι η Ελλάδα έχει, με διάφορους τρόπους, μια μεγάλη ισχύ, τότε είναι η στιγμή να ξεδιπλώσουμε την ισχύ αυτή, αλλά βεβαίως, με αποτελεσματικό τρόπο. Ο μόνος όρος είναι αυτός: Η ισχύς πρέπει να ξεδιπλωθεί με τον κατάλληλο αποτελεσματικό τρόπο.
Αλλά, πρέπει να ξεδιπλωθεί και μάλιστα πλήρως.

* Ο Γιάννης Φωτιάδης είναι οικονομολόγος και μέλος του Τμήματος Οικονομικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ

Πηγή: capital.gr