Για τους περισσότερους αριστερούς, ο όρος «φιλελεύθερος» είναι κάτι αρνητικό –και ακόμα περισσότερο απαξιωμένος είναι ο όρος «νεοφιλελεύθερος», που πρόσφατα μέχρι και ο αρχιεπίσκοπος Ιερώνυμος τον καταδίκασε έμμεσα, αφού στην πανταχούσα του εναντίον του συμφώνου συμβίωσης χαρακτήρισε το σύμφωνο «νεοφιλελεύθερη επιβράβευση της ανευθυνότητας στις προσωπικές σχέσεις».

Οι αριστεροί φίλοι μου αρέσκονται να χρησιμοποιούν τη μειωτική σύντμηση «φιλελές» (πληθυντικός: οι φιλελέδες) ή λελές ή «νεοφιλελές», ή ακόμα χειρότερα «φιλελέρα», ενώ είδα και το θηλυκό, «φιλελού», σε πρόσφατο σατιρικό άρθρο γραμμένο με αφορμή τη χτεσινή συγκέντρωση των, ας πούμε, φιλοευρωπαϊστών, όπου εξομοιώνονται, όχι εντελώς αβάσιμα αλλά πάντως με μεγάλη δόση υπερβολής, οι φιλελεύθεροι με τους ντιντήδες της Σκομπίας. Υπάρχουν και τέτοιοι, υπάρχουν όμως και φιλελεύθεροι μεροκαματιάρηδες.

Εμείς εδώ συνήθως λεξιλογούμε, και θα είχε ενδιαφέρον να αναλύσουμε τα λεξιλογικά της ελευθερίας και του φιλελευθερισμού –δίνω υπόσχεση να το κάνω μιαν άλλη φορά (σε ορίζοντα πενταετίας). Σήμερα, έτσι γι’ αλλαγή, θα βάλω μερικές σκόρπιες σκέψεις, ας πούμε πολιτικές.

Δεν είναι μόνο η ελληνική αριστερά που αντιπαθεί τον όρο «φιλελεύθερος», είναι και η αμερικανική άκρα δεξιά, που έχει το liberal περίπου για βρισιά (αν και εκεί ο liberal είναι ο μετριοπαθής αριστερός). Όμως πιστεύω ότι η αριστερά πρέπει να συναντήσει τον φιλελευθερισμό -τον έχει άλλωστε συναντήσει, αφού στα κοινωνικά οι απόψεις τους συχνά συμπίπτουν.

Στα οικονομικά, βέβαια, αριστερά και φιλελευθερισμός βρίσκονται, εκ πρώτης όψεως, σε αντίθετους πόλους. Ωστόσο, ούτε ο σοσιαλισμός, ούτε καν ο κομμουνισμός δεν είναι υποχρεωτικά ασυμβίβαστος με την ιδιωτική επιχειρηματικότητα. Θυμίζω ότι ο μεγάλος Λένιν αναγκάστηκε να θεσπίσει τη Νέα Οικονομική Πολιτική, η οποία δεχόταν τις μη μονοπωλιακές ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ο Λένιν τη ΝΕΠ την καθιέρωσε «στα σοβαρά και για πολύν καιρό» (это всерьез и надолго, όπως παραδέχτηκε αργότερα ο Στάλιν). Πόσον καιρό εννοούσε δεν ξέρουμε, διότι ο Λένιν λίγο αργότερα προδόθηκε από την υγεία του εξαιτίας των πυροβολισμών που είχε δεχτεί από την σοσιαλεπαναστάτρια Φάννυ Καπλάν, θανάσιμη αντίπαλο των επώδυνων συμβιβασμών, η οποία αποπειράθηκε να τον δολοφόνήσει διαμαρτυρόμενη για την υπογραφή της ταπεινωτικής συμφωνίας του Μπρεστ Λιτόφσκ. Ο Λένιν βυθίστηκε στην ανημπόρια και τον Γενάρη του 1924 πέθανε, ο δε νικητής της εσωκομματικής πάλης, ο Στάλιν, κατάργησε λίγα χρόνια αργότερα τη ΝΕΠ και πέρασε από μαχαίρι όλη την παλιά φρουρά των μπολσεβίκων.

Τα σενάρια εναλλακτικής ιστορίας έχουν το κακό ότι δεν επαληθεύονται, αλλά τι θα γινόταν άραγε αν ζούσε ακμαίος άλλα 15 χρόνια ο Λένιν; Πιθανώς να μην άλλαζε τίποτα μακροσκοπικά, εγώ όμως δεν αποκλείω η ΝΕΠ στην ΕΣΣΔ να διαρκούσε ίσαμε σήμερα. Και η ΝΕΠ και η ΕΣΣΔ.

Προσωπικά, εκτιμώ πολύ τους φιλελεύθερους που είναι πραγματικά φιλελεύθεροι, που δίνουν αξία στην καινοτομία και την ιδιωτική επιχειρηματικότητα και επινοητικότητα. Το κακό είναι ότι δεν έχω γνωρίσει πολλούς τέτοιους. Οι περισσότεροι φιλελεύθεροι που έχω γνωρίσει είναι φιλελεύθεροι για τους άλλους: για τον εαυτό τους είναι κρατικοδίαιτοι, λυμεώνες κοινοτικών προγραμμάτων, μάστορες στις αναθέσεις εικονικών αλλά παχυλά αμειβόμενων μελετών από οργανισμούς τοπικής αυτοδιοίκησης ή ημικρατικούς φορείς –και ταυτόχρονα ασίγαστοι πολέμιοι του… κρατισμού. Είναι επίσης αμείλικτοι διώκτες της χαμηλής διαφθοράς (η απόδειξη της σπανακοτυρόπιτας) αλλά δεν λένε όχι στην υψηλή διαφθορά αν μπορούν να το κάνουν αφανώς. Προσοχή όμως, δεν λέω ότι όλοι οι φιλελεύθεροι επιχειρηματίες είναι έτσι. Έχω γνωρίσει έναν (ακριβώς έναν) φιλελεύθερο επιχειρηματία, που ούτε κρατικοδίαιτος ήταν ούτε παλαιοκομματικός. Οπότε, επειδή ο ένας ειλικρινής φιλελεύθερος υπάρχει, ενώ δεν έχω συναντήσει τον χρυσό μονόκερο που παίζει βιολί, εικάζω ότι μπορεί να υπάρχουν και άλλοι.

Παρακολουθούσα τις προάλλες στο Facebook, σε μια παρέα στελεχών του φλελεύθερου κινήματος, μια συζήτηση για το τι μέλλει γενέσθαι, και ήταν έκδηλη η αμηχανία τους στο να προτείνουν μιαν αξιόπιστη εναλλακτική λύση στη «συριζαϊκή λαίλαπα» (δικός τους ο όρος). Η μόνη λύση που υποστηρίχτηκε ήταν να βρεθεί κάποιος τεχνοκράτης τύποου Παπαδήμου, δηλαδή μια λύση ολοφάνερα όχι μόνο αντιδημοκρατική αλλά και ατελέσφορη. (Σε άλλες παρόμοιες συζητήσεις, διά της εις άτοπον απαγωγής καταλήγουν στον Β. Βενιζέλο, τον πιο μισητό πολιτικό όλων των εποχών)

Που σημαίνει ότι ο ΣΥΡΙΖΑ καλείται όχι τόσο να σκίσει το μνημόνιο ή να σταματήσει τη λιτότητα, αλλά κυρίως να φέρει την κάθαρση και την ανανέωση συνολικά της πολιτικής ζωής, βάζοντας στο περιθώριο όλους τους φθαρμένους πολιτικούς -κανένας άλλος χώρος δεν μπορεί να το κάνει αυτό, και απόδειξη το Ποτάμι, που γέμισε με τα πιο τοξικά απόβλητα των άλλων κομμάτων (αλλά συνηθίζεται ο καθένας να πετάει τα σκουπίδια του στο ποτάμι). Και όχι, δεν έχει αρχίσει ακόμα να το κάνει.

sarantakos.wordpress.com