Αυτό και αν ήταν τύχη! Παίρνοντας την πρόσκληση για το επίσηµο δείπνο που παρέθεσε ο πρόεδρος της Πορτογαλικής Δηµοκρατίας, Μαρσέλο Ρεµπέλο ντε Σόουζα στον Έλληνα οµόλογό του Προκόπη Παυλόπουλο στο προεδρικό µέγαρο της Λισαβόνας, δεν πίστευα ότι θα καθόµουν δίπλα στον καλύτερο προπονητή ποδοσφαίρου στον κόσµο για το 2016: Τον Φερνάντο Σάντος.

Τον πρώην προπονητή της Εθνικής Ελλάδος, αλλά και της ΑΕΚ, του ΠΑΟΚ, και του Παναθηναϊκού και νυν της Εθνικής Πορτογαλίας. Με ένδυση “Black Tie”, µε σµόκιν και παπιγιόν σε απλά ελληνικά ο Φερνάντο Σάντος, χαµογελαστός και µε εξαιρετική διάθεση δεν προλάβαινε να δέχεται συγχαρητήρια από όλους τους συνδαιτηµόνες, που ήθελαν να φωτογραφηθούν µαζί του. Άλλωστε σε µια χώρα που το ποδόσφαιρο είναι …θρησκεία, ο άνθρωπος που οδήγησε την Εθνική Πορτογαλίας στην κατάκτηση του Ευρωπαϊκού Πρωταθλήµατος το περασµένο καλοκαίρι δεν µπορεί παρά να είναι εθνικός ήρωας.

Μετά τις συστάσεις ξεκινώ τη συζήτηση στα αγγλικά, αλλά ο Φερνάντο µε αιφνιδιάζει. «Ελληνικά δεν ξέρεις;» Σε άπταιστα ελληνικά ο Φερνάντο Σάντος ρωτάει για την κατάσταση στην ποδοσφαιρική Ελλάδα, αν και όπως κατάλαβα γνώριζε πολύ περισσότερα απ` ότι εγώ. Ακόµη και για τους υπόλοιπους Πορτογάλους προπονητές που εργάστηκαν ή εξακολουθούν να εργάζονται στην Ελλάδα. «Να ξέρεις ότι αγαπώ πολύ την Ελλάδα. Δεν το παίζω Έλληνας. Πορτογάλος είµαι, αλλά έχω πλέον ελληνική καρδιά» λέει.

«Αγάπησα και αγαπώ την Ελλάδα σαν δεύτερη πατρίδα µου. Έχω πολλούς φίλους εκεί. Η γυναίκα µου λατρεύει την Ελλάδα και να ξέρεις ότι κάποτε θα γυρίσω». Μου είπε µάλιστα και περίπου πότε, αλλά µε όρκισε να µην το γράψω. Το σέβοµαι… «ΠΑΟΚ, ΑΕΚ, ΠΑΝΑΘΗΝΑΙΚΟΣ, ΕΘΝΙΚΗ ΕΛΛΑΔΟΣ. Έκανες τον κύκλο σου ποδοσφαιρικά στην Ελλάδα. Σε µια άλλη ελληνική οµάδα;». Ο Φερνάντο χαµογελάει. «Μην πάς να βγάλεις είδηση» λέει και µου κλείνει το µάτι.

Τα µπουζούκια

Θυµάται όταν ανέλαβε την Εθνική Ελλάδος. «Δεν είχα σκεφτεί ποτέ να αναλάβω Εθνική Οµάδα. Όταν ανέλαβα την Εθνική Ελλάδος σκέφτηκα ότι σε δυο µέρες θα είχα τελειώσει. Άλλωστε είχα απολυθεί τρεις φορές στην Ελλάδα. Μετά από ένα µήνα όµως κατάλαβα ότι µε την Εθνική τα πράγµατα ήταν διαφορετικά. «Οι παίκτες πίστευαν σε µένα και εγώ έπρεπε να τους πείσω ότι αυτό που χρειάζεται είναι σκληρή δουλειά. Και ξέρεις ότι στην Ελλάδα υπάρχει για πολλούς παίκτες ένας …αντίπαλος: Τα µπουζούκια» λέει µε νόηµα.

Πρώην µηχανικός, πριν τον κερδίσει η προπονητική, ο Φερνάντο στέκεται µε ιδιαίτερη επιµονή και στην υποδοµή του ποδοσφαίρου µας. «Λείπουν τα σύγχρονα γήπεδα, αλλά και ο σωστός επαγγελµατισµός. Παίκτες, παράγοντες… Ζούµε σε µια εποχή που ίσως δεν το έχουν συνειδητοποιήσει κάποιοι ότι ένας πολύ σηµαντικός παράγοντας στο σύγχρονο ποδόσφαιρο είναι ο συνδυασµός του µε την επιστήµη, την επιστηµονική προπόνηση. Αυτό είναι πολύ σηµαντικό. Έτσι οι παίκτες θα αποδίδουν καλύτερα. Αυτό είναι το κλειδί».

Ο Φερνάντο µιλάει µε µεγάλη αγάπη για την Εθνική Πορτογαλίας. Την οµάδα του. Για τους παίκτες που αξίζουν δεκάδες εκατοµµύρια, όπως ο Κριστιάνο Ρονάλντο. «Είναι ένας άψογος επαγγελµατίας στο γήπεδο, αλλά και ένας εξαιρετικός άνθρωπος έξω απ` αυτό. Βοηθάει όπου µπορεί χωρίς να φαίνεται. Και µην ξεχνάς ότι είναι ένα παιδί 32 ετών, που καθηµερινά αντιµετωπίζει τεράστιες προκλήσεις».

Στο περιθώριο του επίσηµου δείπνου ο Φερνάντο Σάντος είχε και µια κατ` ιδίαν συνοµιλία µε τον πρόεδρο της Δηµοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο. «Ποδοσφαιρική συζήτηση για τον Κώστα Μήτρογλου που διαπρέπει στην Μπενφίκα, αλλά και κάποιους άλλους Έλληνες που δοκιµάζουν το ταλέντο τους στα πορτογαλικά γήπεδα» όπως µου εκµυστηρεύτηκε.

«Την αγάπη µου στην Ελλάδα. Αυτό να µεταφέρεις» ήταν τα αποχαιρετιστήρια λόγια του Φερνάντο. Του Πορτογάλου µε την ελληνική καρδιά…

Δέκα έξι χρόνια, παρά κάτι µήνες: 17 Ιουνίου 2001. Ο Μάκης Ψωµιάδης παρουσιάζει στους δηµοσιογράφους το νέο προπονητή της ΑΕΚ. Ο Φερνάντο Μανουέλ Φερνάντες ντα Κόστα Σάντος, που είχε φτάσει πριν λίγες ώρες στην χώρα µας, καθισµένος ανάµεσα στον Big Mac και τον Έλληνα οµογενή από το Μεξικό, Αλεχάντρο Σκλαβενίτη, χαµογελά αµήχανα. Λίγο καιρό πριν είχε µαζέψει τα πράγµατά του από τα αποδυτήρια της Πόρτο, αφού η κατάκτηση του Κυπέλλου, δεν µπόρεσε να λειτουργήσει σαν σωσίβιο στην κακή χρονιά των «Δράκων».

Ο Πορτογάλος, 47 χρονών τότε, µάλλον µόνο µε περισσότερο µαύρα, τα …περίεργα µαλλιά του από την βραδιά που κατακτούσε την κορυφή της Ευρώπης , στο Παρίσι την βραδιά της 10ης του περασµένου Ιουλίου, σίγουρα δεν θα µπορούσε να φανταστεί ότι η ΑΕΚ θα έβαζε στη ζωή του µία δεύτερη πατρίδα. Δεν µπορούσε να σκεφτεί τη µοναδική σχέση που θα αναπτύξει µε την Ελλάδα και τους Έλληνες. Εφυγε, ήρθε, ξαναέφυγε, ξαναήρθε, έφυγε…

Η σύντοµη καριέρα και το πτυχίο Μηχανικού

Γεννήθηκε στο Εστορίλ, στα περίχωρα της Λισαβόνας στις 10 Οκτωβρίου 1954. Δέκα έξι χρόνια αργότερα ξεκίνησε πιο συντεταγµένα, να κλωτσάει τη µπάλα στις ακαδηµίες της Μπενφίκα. Αµυντικός, στο δεξί άκρο. Έµεινε για τρία χρόνια. Ξεκίνησε όµως και σπουδές. Έτσι το 1977, βρέθηκε να κρατάει στα χέρια του το πτυχίο του µηχανικού. Χωρίς όµως να αφήσει την µπάλα. Εστορίλ (1973-1979), Μαρίτιµο (1979-1980) και πάλι Εστορίλ (1980-1987) συνοψίζουν την σύντοµη (182 συµµετοχές και 3 γκολ) και καθόλου εντυπωσιακή καριέρα του. Συµµετέχοντας όµως µε αυτό τον παράξενο τρόπο, στον κανόνα του µεγάλου προπονητή που υπήρξε αδιάφορος παίκτης. «Μία φορά που δεν πήγα στο γήπεδο για προπόνηση, δεν ήξερα που βρισκόµουν,» θα πει αρκετά χρόνια αργότερα, επιβεβαιώνοντας την απόφασή του.

Στα 33 του χρόνια, έχοντας ολοκληρώσει την διαδροµή του στα γήπεδα σαν ποδοσφαιριστής, βρίσκεται αντιµέτωπος µε ένα δίληµµα: να συνεχίσει τη ζωή του σαν µηχανικός, αφού δούλευε ήδη για ένα ξενοδοχείο, ένα από τα πιο σηµαντικά της περιοχής, ή να κλειδώσει στο συρτάρι το πτυχίο του, παραµένοντας στα γήπεδα και ακολουθώντας το όνειρό του να γίνει προπονητής;

Η νοσταλγία για το ξενοδοχείο

Άνθρωπος που παίρνει γρήγορα αποφάσεις. Ακόµα και τις πιο δύσκολες. Έτσι το ίδιο καλοκαίρι (1987) βρέθηκε, σαν βοηθός την πρώτη χρονιά και πρώτος τις επόµενες έξι που ακολούθησαν στον πάγκο της Εστορίλ (στην τρίτη κατηγορία), πηγαίνοντας µαζί της , το 1991 στην κορυφαία κατηγορία. Όµως τη δουλειά του στο ξενοδοχείο δεν την είχε αφήσει εντελώς, µάλλον για λόγους επιβίωσης. «Ένιωσα µεγάλη νοσταλγία για το ξενοδοχείο όταν έφυγα και εξακολουθώ ακόµα να νιώθω. Καµία φορά θέλω να τους πάρω τηλέφωνο και να δω πώς τα πάνε», εξοµολογήθηκε κάποια στιγµή σε συνέντευξη του.

Ο τίτλος που τον έκανε… engenheiro

Ακολούθησε η Εστρέλα Αµαδόρα (1994-1998) και η καταξίωση µε την Πόρτο (1998-2001), κατακτώντας µαζί της ένα πρωτάθληµα, δύο Κύπελλα και δύο Σούπερ Κύπελλα. Μάλιστα, τότε που πήρε τον τίτλο (1999), που ήταν ο πέµπτος συνεχόµενος για την Πόρτο, οι φίλαθλοι του «κόλλησαν» το παρατσούκλι «Engenheiro» (ο µηχανικός).

Από την ΑΕΚ του Μάκη στην ΑΕΚ του Ντέµη

Και µετά ήρθε η Ελλάδα. Πρώτα η ΑΕΚ, το 2001, πανηγυρίζοντας µαζί της το Κύπελλο και χάνοντας το πρωτάθληµα µε ισοβαθµία, ένα χρόνο αργότερα. Μαζί µε το ποδόσφαιρό µας έµαθε για τους αρχαίους κλασικούς, διάβασε Σωκράτη. Απόλαυσε το µοναδικό ήχο του µπουζουκιού, έµαθε τον φραπέ, γεύτηκε τον µουσακά και την χωριάτικη σαλάτα, θαύµασε και αγάπησε την ιστορία και τα µέρη της πατρίδας µας. Το 2002 µετακόµισε στον Παναθηναικό, όπου θα µείνει µόλις τέσσερις αγωνιστικές. Επιστρέφει στη Λισαβόνα για την Σπόρτιγνκ, αλλά δεν θα συναντήσει τον Κριστιάνο Ρονάλντο, µιας και εκείνο το καλοκαίρι, το 2003, εκείνος πάει στην Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ.

Ένα χρόνο µετά, το 2004 του θριάµβου στο Euro, το καλοκαίρι των Ολυµπιακών Αγώνων της Αθήνας, επιστρέφει στην Ελλάδα για την ΑΕΚ, που έχει αυτή την φορά πρόεδρο τον Ντέµη Νικολαϊδη. Στις 20 Μαίου 2006 γυρίζει στην Μπενφίκα, παίρνοντας µαζί του και τον Κώστα Κατσουράνη, αλλά θα µείνει εκεί µέχρι τις 20 Αυγούστου 2007, χωρίς να καταφέρει κάτι.

Ο ΠΑΟΚ, οι γαρίδες και οι αστακοί

Τον Σεπτέµβριο της ίδιας χρονιάς, τον φωνάζει στον ΠΑΟΚ ο πρόεδρος Θοδωρής Ζαγοράκης, που τον είχε παίκτη στο πρώτο πέρασµα που έκανε από την ΑΕΚ. Υπόγραψε για τρία χρόνια και τόσα έµεινε στη Θεσσαλονίκη. Ανέλαβε µια οµάδα γεµάτη δυσκολίες. Όµως κατάφερε να την οδηγήσει µετά από τέσσερα χρόνια στην Ευρώπη. Δεν κρύφθηκε. Θέλοντας να είναι ειλικρινής για τους παίκτες και τις δυνατότητες του ΠΑΟΚ είχε πει: «Είναι σαν να καθόµαστε σ’ ένα τραπέζι σαν µια µεγάλη και γνωστή οικογένεια που έχει λεφτά, να έχουµε στο κέντρο µία πιατέλα µε γαρίδες και εµείς να τις βλέπουµε σαν αστακούς και να λέµε ότι είναι αστακοί». Αργότερα ζήτησε συγνώµη, στους οπαδούς του ΠΑΟΚ, αν µε αυτά που είπε τους προσέλαβε.

Τα ρεκόρ στην εθνική Ελλάδας

Φεύγοντας από την Θεσσαλονίκη, ανακοίνωσε ότι θα ξεκουραστεί. «Κουράζοµαι, κοιµάµαι λίγο, τα προβλήµατα είναι ατελείωτα. Τα συναισθήµατα κάθε µέρα είναι διαφορετικά. Χρειάζοµαι λίγο χρόνο να ηρεµήσω, όµως επειδή είµαι και λίγο τρελός µπορεί σε τρεις µήνες να κουτουλάω τους τοίχους για να βρω κάτι…». Χαλάρωσε, επέστρεψε στη χώρα του, πέρασε ώρες µε την αγαπηµένη οικογένειά του, τη γυναίκα του Γκι και την κόρη του, πήγε διακοπές, ταξίδεψε µέχρι στη Βραζιλία για να δει το γιο του, χάρηκε το εγγόνι του και τον Αύγουστο επέστρεψε.

Δεν µπόρεσε να αρνηθεί την πρόταση της εθνικής, να διαδεχθεί τον Οτο Ρεχάγκελ, ξεκινώντας µία νέα εποχή. Κατέχει το ρεκόρ των περισσότερων αγώνων (17) χωρίς ήττα, ξεκινώντας από τον πρώτο του αγώνα στις 11 Αυγούστου (0-1 την Σερβία) και φτάνοντας στις 15 Νοεµβρίου 2011 (ήττα 3-1 από την Ρουµανία). Προκρίθηκε αήττητη στην τελική φάση του Euro 2012, χάνοντας στα προηµιτελικά από την Γερµανία.

Η… απάντηση στη Μέρκελ

Τότε πια αισθανόταν και Έλληνας. Χρησιµοποιούσε πάντα πρώτο πληθυντικό, όχι µόνο στις αναφορές για την οµάδα µας , αλλά και για την χώρα µας. Παραµονές του αγώνα µε τους Γερµανούς, Βρετανός δηµοσιογράφος τον ρώτησε για τα υποτιµητικά σχόλια που είχε κάνει η Ανγκελα Μέρκελ για την Ελλάδα. Εκείνος, έχοντας τυλιγµένο ένα κασκόλ της Ελλάδας γύρω από τον λαιµό του, απάντησε:

«Μας εµπνέει η ιστορία της Ελλάδας. Αυτό είναι που µε εµπνέει πάρα πολύ και όχι τέτοια σχόλια. Γιατί ο ελληνικός λαός έχει τεράστια υπερηφάνεια για την ιστορία που κουβαλάει και αξίζει τον σεβασµό όλου του κόσµου. Θα πρέπει όλοι µας να σεβόµαστε του Έλληνες, για όλη αυτή την ιστορία που έχουν. Όλες αρχές της δηµοκρατίας, οι επιστήµες ξεκίνησαν από την Ελλάδα. Οπότε είναι πολύ δύσκολο οποιοσδήποτε να µας κάνει µαθήµατα».

Το τσιγάρο

Μανιώδης καπνιστής, ένα µήνα πριν από το Euro 2012, αποφάσισε να το κόψει, όπως υποσχέθηκε στην οικογένειά του. Δεν άντεξε για πολύ. Στην Πολωνία, άναψε ξανά. Όταν οι δηµοσιογράφοι τον ρωτούσαν πότε τελικά θα το πετάξει, εκείνος έλεγε: «Συνεχίζω να καπνίζω γιατί µου αρέσει. Όταν θα σταµατήσει να µου αρέσει, θα το κόψω».

Η Βραζιλία και το τέλος στην εθνική

Δύο χρόνια αργότερα, ταξίδεψε µε την Ελλάδα στην Βραζιλία για το Μουντιάλ 2014. Εκεί κατάφερε να οδηγήσει την Ελλάδα για πρώτη φορά στην ιστορία της στη φάση των «16» της κορυφαίας διοργάνωσης. Η ήττα από την Κόστα Ρίκα στα πέναλτι, ήταν η τελευταία του παράσταση στον πάγκο της εθνικής.

Ο θρίαµβος στο Παρίσι και οι δηλώσεις στα ελληνικά

Στις 23 Σεπτεµβρίου 2014 ανακοινώνεται οµοσπονδιακός προπονητής της Πορτογαλίας, αντικαθιστώντας τον Πάουλο Μπέντο. Σε λιγότερο από δύο χρόνια, στις 10 Ιουλίου 2016, σκαρφαλώνει µε την Πορτογαλία στην κορυφή της Ευρώπης, νικώντας στο Παρίσι, χωρίς τον Κριστιάνο Ρονάλντο, που αποχώρησε τραυµατίας µετά τα πρώτα λεπτά, τη Γαλλία στην παράταση. Ο µοναδικός αγώνας που κέρδισε µέσα σε ενενήντα λεπτά, ήταν µε την Ουαλία στον ηµιτελικό.

Ακόµα και τότε, τη βραδιά του µεγάλου θριάµβου, δεν µας ξέχασε: «Ευχαριστώ πολύ όλους τους Έλληνες από την καρδιά µου,» είπε στα ελληνικά, µεταφράζοντας αµέσως µετά ο ίδιος στους συµπατριώτες του.

Αποθέωση και βραβεία

Ακολούθησε αποθέωση και βραβεία. Το Ινστιτούτο Παγκόσµιας Ιστορίας και Στατιστικής του Ποδοσφαίρου (IFFHS) τον ανέδειξε ως τον καλύτερο προπονητή στον κόσµο για την χρονιά που πέρασε, ήταν « ο άνθρωπος της χρονιάς», σύµφωνα µε την πορτογαλική εφηµερίδα «A Bola», αλλά και «προσωπικότητα του 2016», όπως ανακοίνωσε πρόσφατα η Ένωση Ξένων ανταποκριτών στην Πορτογαλία. «Η κατάκτηση του Euro, είναι ένα ιστορικό ορόσηµο, όχι µόνο στη ζωή µου, αλλά και στις ζωές πολλών περισσότερων ανθρώπων για διάφορους λόγους. Δεν έχω αλλάξει τον τρόπο σκέψης µου, πως ενεργώ σε καθηµερινή βάση. Μέσα µου τίποτα δεν έχει αλλάξει. Αλλά κοιτάζοντας τα πράγµατα ρεαλιστικά, επισηµαίνω ότι, από τις 10 Ιουλίου του 2016, έγινα πιο αναγνωρίσιµος από τους ανθρώπους στο δρόµο. Μια µεγάλη χαρά για εµένα, αυτό που µπόρεσα να δώσω στους Πορτογάλους…».

Η αµφίδροµη αυτή σχέση αγάπης που έχει µε την Ελλάδα, µας έκανε να χαρούµε την επιτυχία του, σαν δική µας. Αυτό που αποµένει σε εµάς να µάθουµε, είναι πότε θα περάσει ξανά τα δικά µας σύνορα. Όχι για κάποια ακόµα βράβευση, για ένα ταξίδι διακοπών. Αλλά για να µείνει. Γιατί θα γυρίσει… «Όποτε βρίσκοµαι µακριά, πάντα κάτι µε τραβάει πίσω στην Ελλάδα. Εχω αγαπήσει αυτό τον τόπο. Δεν γίνεται αλλιώς,» επαναλαµβάνει συχνά, δηµιουργώντας υποσχέσεις…

Ετσι κι αλλιώς όπως έχει πει και ο ίδιος «κάποια πράγµατα απλώς συµβαίνουν, δεν µπορείς να τα εξηγήσεις». Obligado Fernado!

Πηγή: Praktoreio Magazine