Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τον συντάκτη τους, χωρίς να συμπίπτουν κατ' ανάγκη με την άποψη του Tvxs.gr
Αντί να φωνασκώ και να συμφύρομαι / Με τους υπαίθριους ρήτορες και τους αγύρτες– Μάντεις κακών και οραματιστές – / Όταν γκρεμίστηκε το σπίτι μου/ Και σκάφτηκε βαθιά με τα υπάρχοντα / (Και δεν μιλώ εδώ για χρήματα και τέτοια) / Πήρα τους δρόμους μοναχός σφυρίζοντας / Ήτανε βέβαια μεγάλη η περιπέτεια / Όμως η πόλις φλέγονταν τόσο όμορφα
/…/Τίποτα δεν πουλιόταν πια./Έτσι λαφρύς και περιττός πήρα τους δρόμους/Βρήκα την Κλαίρη βγαίνοντας./Απ’ τη Συναγωγή κι αγκαλιασμένοι/Κάτω απ’ τις αψίδες των κραυγών/Περάσαμε στην άλλη όχθη με τις τσέπες/Χωρίς πια χώματα, φωτογραφίες και τα παρόμοια./Τίποτα δεν πουλιόταν πια.
Μ. Αναγνωστάκης
Η 27 Γενάρη, ημέρα που τα Σοβιετικά στρατεύματα έμπαιναν στο Άουσβιτς Μπίρκεναου, καθιερώθηκε από τον ΟΗΕ το Νοέμβριο του 2005 ως Διεθνής Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος. Παρόλο που το Ολοκαύτωμα διατηρεί ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που δεν είναι έντιμο ούτε ωφέλιμο να αγνοούμε, σκοπός ήταν τα κράτη – μέλη να επεξεργαστούν προγράμματα εκπαίδευσης που θα μεταδώσουν στις μελλοντικές γενιές τα διδάγματα του Ολοκαυτώματος για να βοηθήσουν στην πρόληψη πράξεων γενοκτονίας. Φυσικά οι γενοκτονίες δεν σταμάτησαν, και όπως συμβαίνει συχνά στην ιστορία, για τον λαό της Παλαιστίνης πχ τούτη την φορά, οι θύτες και τα θύματα αλλάζουν ρόλους, αφού κανένα ψήφισμα δεν αντιμετωπίζει τα αίτια τους.
Παρόλα αυτά, με αφορμή αυτήν την ημέρα, αξίζει να θυμηθούμε ένα περιστατικό που συνέβη στην πόλη που χτυπήθηκε πιο βάναυσα από όλες εκείνη την εποχή και είδε στο μεγαλύτερο ποσοστό πανευρωπαϊκά την Εβραϊκή της κοινότητα να θανατώνεται στα Κρεματόρια του θανάτου.
Ήταν 7 Ιουλίου του 1942 όταν πρωτοδημοσιεύτηκε η διαταγή στην Απογευματινή, την φιλοναζιστική εφημερίδα της Θεσσαλονίκης. Ο προϊστάμενος της στρατιωτικής διοίκησης της πόλης, Καρλ Μάρμπαχ διέταζε την επίσημη απογραφή των ικανών για εργασία αρρένων εβραίων, που θα έπρεπε να δουλέψουν σε στρατιωτικά έργα, τα οποία είχαν αναλάβει οι εταιρείες Μίλερ και Bauleitung ενεργές και κραταιές ακόμη διότι το κεφάλαιο ποτέ δεν πεθαίνει δεν το σκιάζει φοβέρα καμιά.
Τέσσερεις ημέρες αργότερα, στις 11 Ιουλίου 1942, οι γερμανικές αρχές καλούν τους Εβραίους της Θεσσαλονίκης για καταγραφή στην πλατεία ‘Ελευθερίας’. Ο πολύωρος, άγριος, και θανατηφόρος για κάποιους δημόσιος εξεφτελισμός που ακολούθησε έμεινε γνωστός ως «Μαύρο Σάββατο». Και ήταν η απαρχή του εκτοπισμού των Εβραίων της Θεσσαλονίκης προς τον θάνατο, τους οποίους φρενοβλαβείς κατ’ επιλογήν και καστ’ επάγγελμα ταυτίζουν σήμερα με την απαραδεκτη πολιτική ενός (ακόμη, όποτε χρειάστηκε) κράτους.
Σήμερα είναι δύσκολο να φανταστείς εκείνο το Σάββατο μιας άλλης εποχής καθώς η πλατεία στραφταλίζει μια θάλασσα καλώντας την μες στην πόλη. «Υποχρέωναν τους άντρες να πηδούν, να κάνουν τούμπες, να κυλιούνται στο έδαφος, να σέρνονται μέσα στη σκόνη και να εκτελούν γελοίες γυμναστικές ασκήσεις […]» γράφει ο Ιάκωβος Χανταλί. Την παραπάνω εικόνα αποτυπώνουν πλήθος γραπτές πηγές και μαρτυρίες αλλά και οι γνωστές φωτογραφίες της επίσημης γερμανικής προπαγάνδας.
Σύμφωνα με την έρευνα της διδακτόρισσας Μαρίας Καβάλα, άγνωστο φωτογραφικό υλικό, που βρέθηκε στη Γερμανία από τον Θεσσαλονικιό εβραϊκής καταγωγής Ανδρέα Ασσαέλ, ήρθε να ρίξει περισσότερο φως στο Μαύρο Σάββατο.
Συγκλονιστικές εικόνες από τη συγκέντρωση για την εγγραφή στα καταναγκαστικά έργα της Ελλάδος, που είχαν επιβάλει οι δυνάμεις κατοχής, περιείχε το προσωπικό άλμπουμ ενός Γερμανού στρατιώτη και μάλιστα μουσικού.
Σχεδόν εβδομήντα χρόνια μετά, οι εικόνες που τράβηξε ο ίδιος με τη μηχανή του στην πλατεία Ελευθερίας πριν και μετά την εγγραφή, ήρθαν να προσθέσουν έναν ακόμη κρίκο σ’ ένα πικρό κεφάλαιο της εβραϊκής ιστορίας πριν από τη φρίκη της εξόντωσης στα στρατόπεδα Αουσβιτς – Μπιρκενάου.
Το ενδιαφέρον στο μαύρο Σάββατο, και κάτι που δεν έχει φωτιστεί με επάρκεια, είναι πως αποτελεί σαφέστατη παρατυπία σε σχέση με την συνήθη τακτική των Γερμανών να υπνωτίζουν με υποσχέσεις τις κοινότητες πριν τις στείλουν στο έρεβος, τακτική που ακολουθήθηκε αργότερα και στην Θεσσαλονίκη.
Φαίνεται λοιπόν, και παρά την βολική τοπική μυθολογία πως κάτι ναύτες το αποφάσισαν αυθόρμητα, ότι πρωτοστατήσαντες, ηθικοί αυτουργοί, ήταν κάτι ρεμάλια της δημοσιογραφίας και των 3 Ε που μια χαρά όχι μόνο μεγαλούργησαν στην πόλη πριν και κατά την διάρκεια της κατοχής, αλλά κι έπειτα. (Υπο)προϊόντα μιας αποτελεσματικής ώσμωσης αντιδραστικών αφηγημάτων που γοήτευαν τις μάζες παρατηρείται πριν από την περίοδο της ανόδου του Χίτλερ στην εξουσία.
Πχ ο Παπαστρατηγάκης, που ήταν και καλός φιλολογικός μελετητής και είχε δημοσιεύσει ένα πολύ αξιόλογο πόνημα για τον Γκάντι στην Αθήνα του 30 πριν ανέβει για να αποκαθάρρει την πόλη σε κάθε τομέα, project που κράτησε κάποιες δεκαετίες. Όταν, μάλιστα, αποχώρησε από την Ελλάδα, ακολουθώντας μαζί με άλλους δωσίλογους δημοσιογράφους τα γερμανικά στρατεύματα προς Βιέννη και συνελήφθη ως δωσίλογος ενώ βρισκόταν στη Γαλλία και καταδικάστηκε ερήμην σε ισόβια, το ‘δικαστήριο’ έκανε δεκτό το αίτημά του και τον έκρινε αθώο λόγω αμφιβολιών!!! Να τους τρίψεις τα τόσα άρθρα στην μούρη;;…
Ήταν αυτός που είχε γράψει στην επιφυλλίδα του στη Νεα Ευρώπη (κακέκτυπο της Γερμανικής Das Neue Europa) πως «πολλά εβραϊκά υποκείμενα έχουν μείνει στην πόλη». Ήταν επίσης ο Φαρδής, με τον έντονο οικονομικιστικο αντισημιτισμό κατά των εμπόρων εβραίων επ’ ωφελεία δική του και τραγικά για το εβραικό προλεταριάτο της πόλης που χτυπήθηκε πρώτα και χτυπήθηκε πολύ, έως βαθμού εξόντωσης αφού το 96% δεν γύρισε ποτέ πίσω.
Ήταν ο Ωρολογάς, άλλος εξαίρετος κύριος, που θεωρούσε πως ο υπερρεαλισμός αδρανοποιεί ηθικά τους εθνικούς αγώνες, ήταν ο Χασηρδζόγλου (ακα Χασήρ), εκκινώντας από την φυλλάδα του μεσοπολέμου Δράση των 3Ε), ο άνθρωπος που ψάχνοντας στην παλιά βιβλιοθήκη της ΧΑΝΘ όταν ήθελα να βρω μόνη μου τι αξίζει να ειμαι και τι να μην είμαι μου προσέφερε ένα από τα πρώτα και ίσως το μόνο που μπήκε στον τύπο δημόσια, αιμομικτικά μυθιστορήματά σε συνέχειες, αφού στο δημοσιευμένο σε συνέχειες στη Νέα Ευρώπη Φλόγα ο γιατρός πηδά αυτην που θεωρεί νόθα κόρη του, αλλά δε γαμείς η ευτυχία είναι τώρα, και στο κάτω κάτω ‘σκασμός οι ρήτορες πολύ μιλήσανε’, την δική σου κόρη πήδαγε;
Την δική του πήδαγε ο ήρωας (εντωμεταξύ αυτοί πουλούσαν ηθική). Το τραγικό είναι πως οι επιφυλλίδες του ‘εξαίρετου πατριώτου’ αναγιγνώστηκαν από το ΕΙΡ την δεκαετία του 50. Ακούς πατριώτη; Ακούω να λες!
Όπως και να έχει όλοι έκαναν μεταπολεμικά μεγάλη καριέρα και θεωρήθηκαν μεγάλες υπογραφές, κι εκείνο το μαύρο Σάββατο σίγουρα γελούσαν κάτω από τα μουστάκια τους. Σύντομα η μανία τους στράφηκε κι εναντίον κομμουνιστών και καλλιτεχνών και ανήθικων ομοφυλόφιλων και γυναικών και κοινωνικά φιλελεύθερων ή τοώντι χριστιανών που ως εξαίρεση στους χώρους τους παρακολουθούσαν με αποτροπιασμό ένα μαύρο Σάββατο που θα γινόταν σύντομα μια Κατάμαυρη Εποχή.
Και τότε δεν μπορούσες καν να πεις τι σκεφτόσουν κιόλας.
Αλλά, όπως συμβαίνει συχνά, όμως όχι πάντα, η ‘εκδίκηση’ ήρθε μόνο συμβολικά, μέσω της τέχνης που όσο κι αν ως τέχνη μειονότητας αποκρύφτηκε για χρόνια, την κερδίζουμε, και παρά την κυρίαρχη τάση ‘μιας πόλης’ πόντο πόντο σήμερα. Να, όπως το τοπικό ρεμπέτικο του Όλι Ραφαέλ Είμαι απ’ το Ρεζί Βαρδάρ:
Χρόνια είμαι μακριά σου
παντού πλανήθηκα και ζω,
μα το χώμα σου Ελλάδα
πάντα εγώ το νοσταλγώ.
Είσαι η πρώτη μου πατρίδα
και ποτέ δεν σε ξεχνώ,
είσαι η πρώτη μου πατρίδα
και για αυτό σε νοσταλγώ.
Είμαι από το Ρεζί Βαρδάρι,
τον παλιό συνοικισμό,
εβραιόπουλα λεβέντες είδαν εκεί το φως,
το φωνάζω και καυχιέμαι είμαι Θεσσαλονικιός,
και θα είμαι ως το τέλος
γνήσιος και πιστός Ρωμιός.
Το Ολοκαύτωμα, όπως και οι γενοκτονίες, αυτές που προβάλλονται κι αυτές που αποσιωπώνται όπως συμβαίνει πχ για τους λαούς της Αφρικής που μένει μονίμως κάτω από το ραντάρ της διεθνούς κοινότητας και της συλλογικής μνήμης, αφορά ένα πλήθος ομάδων αδύναμων ή στιγματισμένων άλλων. Αλλά στο τέλος, όπως μας έδειξε στο περίφημο ποίημα του ο πάστορας Martin Niemöller, μια εξαίρεση μέσα στη βαριά σιωπή της Εκκλησίας του, αφορά πάντα όλους κι όλες εμάς.
Στην Ελλάδα τα ΜΜΕ που στηρίζουν τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, χρημαδοτούνται από το ... κράτος. Tο tvxs.gr στηρίζεται στους αναγνώστες του και αποτελεί μια από τις ελάχιστες ανεξάρτητες φωνές στη χώρα. Mε μια συνδρομή, από 2.9 €/μήνα,ενισχύετε την αυτονομία του tvxs.gr και των δημοσιογραφικών του ερευνών. Συγχρόνως αποκτάτε πρόσβαση στα ντοκιμαντέρ και το περιεχόμενο του 24ores.gr.
Δες τα πακέτα συνδρομών >