Η αυθαίρετη μνήμη είναι το πιο βαθύ ανάλογο της απόλυτης λησμονιάς, κι ο τρόπος που θυμόμαστε τους και τις πολίτες με αναπηρία συχνά το υπενθυμίζει. Άλλωστε, ίσως ο περιεκτικότερος ορισμός του πολυώνυμου φασισμού που διάβασα ποτέ είναι αυτός που λέει ότι τα δικαιώματα των «άλλων», των όποιων διαφορετικών, δεν είναι αυτονόητα, αλλά δικές μας «ευγενείς» παραχωρήσεις.

Όχι μόνο γιατί σπάζοντας την αυταξία των δικαιωμάτων μπορεί να ρίξει σε μια δίνη όλους μας (ακόμη κι αυτούς που νομίζουν ότι είναι στο απυρόβλητο) αλλά και γιατί θεωρεί ότι μπορεί να τα αίρει κάθε φορά που «δυσκολεύεται» από κάτι, δίχως αντίκτυπο. Κι όμως, τίποτε δεν είναι απόμακρο ή ασήμαντο, και το κοινωνικό περιθώριο δεν είναι τόσο περιθωριοποιημένο, όσο η ευθυνοφοβία, η ιδιοτέλεια ή ο στρουθοκαμηλισμός μας επιτάσσει.

Κάθε μειονότητα, στις διάφορες μορφές της, όχι μόνο βρίσκεται και σε έναν συνεχή διάλογο με την πλειοψηφία αλλά και σε μια δημιουργική τριβή, που θα παίρνει ή δημιουργικές ή καταστροφικές διαστάσεις. Μία από τις ετερότητες που επειδή δεν συγκροτήθηκαν ποτέ συνολικά (κι εδώ έχουν ευθύνη και οι ίδιοι/ες…) ως πολιτικό υποκείμενο (πολιτικό δε θα πει κομματικό, διευκρινίζω…) αντιμετωπίζεται συνήθως με την συμπάθεια της αδιαφορίας (όλοι θα πουν τον καλό λόγο, κανείς σχεδόν δεν θα κάνει την πολιτική πράξη αλλαγής) ή την αντιπάθεια του νερόβραστου οίκτου, (αφού ο άλλος γίνεται σκεύος αποενοχοποίησης σε μια στιγμιαία καλοσύνη που υποτιμά την ανθρώπινη ολότητα του άλλου) είναι η μειονότητα των ατόμων με ειδικές ανάγκες. Κι όμως!

Στην Ευρώπη υπάρχουν 50 εκατομμύρια άνθρωποι με εκ γενετής ή αποκτημένη αναπηρία. Και στην Ελλάδα ειδικότερα κάθε χρόνο όλο και περισσότεροι/ες «υγιείς» προστίθενται στην λίστα κυρίως λόγω τροχαίων ή άλλων αιτιών.

Ίσως δεν υπάρχει ουσιαστικότερος δείκτης για την ποιότητα μιας κοινωνίας, της ηγεσίας και των κινημάτων της, από την θέση των ανθρώπων που δεν μπορούν να αποτελέσουν εργαλεία παραγωγής του άμεσου κέρδους και οι δυνατότητες που τους παρέχονται να εξελιχθούν. Σε αυτήν την κατηγορία ανήκουν κατεξοχήν τα άτομα με ειδικές ανάγκες.
Η ραγδαία επιδείνωση της ζωής και της θέσης των ΑΜΕΑ στα χρόνια της Παγκόσμιας Οικονομικής Κρίσης αλλά και της ανθρωπιστικής κρίσης που προηγήθηκε στην χώρα μας, έρχεται να προστεθεί στην βαθιά συμπλεγματική και ρηχά συναισθηματική (δηλαδή απολίτικη) και προ κρίσης νοοτροπία μας. Αλλά ούτε η αναπηρία δεν είναι συνεκτικός μονόλιθος, και από τις ετερογένειες που παρουσιάζει στο εσωτερικό της οι πλέον σημαντικές δείχνουν να είναι οι ταξικές, οι έμφυλες, και οι εθνοτικές, κάτι που συχνά διαφεύγει της προσοχής και των ίδιων των φορέων που δημιουργούνται στον χώρο των ΑΜΕΑ, όμοια με φορείς σε όλες σχεδόν τις μειονοτικές ομάδες.

Σε πανελλαδική έρευνα που διεξήγαγε η ΚΑΠΑ RESEARCH για λογαριασμό της Εθνικής Συνομοσπονδίας Ατόμων με Αναπηρία (ΕΣΑμεΑ) και η οποία πραγματοποιήθηκε σε δείγμα 4.506 ατόμων, πριν λίγα χρόνια φαίνεται (και παρόλο που είχε σημειωθεί πρόοδος την τελευταία δεκαετία σε συγκεκριμένες συνθήκες ζωής των ατόμων με αναπηρία) να υπάρχει ραγδαία επιδείνωση της ζωής τους αναφορικά με τους πόρους διαβίωσης εξαιτίας της κρίσης, ου δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί μόνο με τον προσωπικό βοηθό, ένα κατά τα άλλα όντως θετικό μέτρο.

Τότε, το 51,6% των ερωτηθέντων που έχουν άτομο με αναπηρία ή χρόνια πάθηση στο οικογενειακό περιβάλλον τους, ανέφεραν ότι οι μεγαλύτερες δυσκολίες που αντιμετωπίζουν είναι οι οικονομικές.

Το 49,1% εντόπισε τις δυσκολίες στις σχέσεις με τις δημόσιες υπηρεσίες και το 37,1% στα ψυχολογικά και συναισθηματικά ζητήματα καθώς και τα προβλήματα πρακτικής φύσεως.

Το 58,8% των ερωτηθέντων πιστεύει ότι η ζωή των ατόμων με αναπηρία χειροτέρεψε τα τελευταία τρία χρόνια. Πρώτος τομέας επιδείνωσης είναι το εισόδημα, συμπεριλαμβανομένων των επιδομάτων και των συντάξεων, όπως εκτιμά το 74,1%. Ακολουθούν η πρόσβαση στην απασχόληση (59,1%) και η υποστήριξη στις οικογένειες με αναπηρία (53,7%).

Την ίδια ώρα, το 88,2% των ερωτηθέντων εκτιμά ότι εμπόδιο για μια αξιοπρεπή ζωή των ατόμων με αναπηρία, αποτελεί η ανεπάρκεια των δομών του κράτους, το 73,3% οι κοινωνικές προκαταλήψεις, το 65% η ψυχολογία του ατόμου με αναπηρία και το 58% η ίδια η αναπηρία.

Αλλά η κρίση σε όλους τους αδύναμους κρίκους της κοινωνίας κι ανάμεσα τους στα άτομα με αναπηρία συνδέεεται και με μια ευρύτερη, οικονομική και μια άρρηκτα συνδεδεμένη μαζί της ηθική συντηρητικοποίηση. Το ζήτημα της αναπηρίας ήταν πάντα βαθιά πολιτικό όπως φαίνεται από τις καταγεγραμμένες προσεγγίσεις κι αναπαραστάσεις τους ανα τους αιώνες. Ενώ στην κορύφωση της ανθρωποποίησης τους, στον 20 αιώνα, τα άτομα με διάφορες μορφές αναπηρίας υπήρξαν μέσα από το Παραπρόγραμμα Τ4 τα αρχικά θύματα των ΝΑΖΙ ώστε να νομιμοποιηθεί η ιδεολογία της εξόντωσης και αρκετών άλλων κοινωνικών και βιολογικών ομάδων, ενώ και στην Ελλαδα είχαμε στις 30 Νοεμβριου του 1943 το ‘πογκρόμ κατά των αναπήρων, την μαζική εξόντωση των αναπήρων του Αλβανικού μετώπου στα νοσοκομεία της Αθηνας, που πρωτοστατούσαν στις κινητοποιήσεις της εποχής.

Κρίση που επιστρέφει ως οικονομική κυρίως, και συνδεδεμένη με όλα τα αλλα, σήμερα γιατί καθώς παγκόσμια το μινιμαλιστικό κράτος του άκρατου αεριτζίδικου νεοφιλελευθερισμού ξεκόβει την παραγωγή των υπερ-κερδών του από την παραγωγική βάση της κοινωνίας κι άρα δεν έχει λόγους να συντηρεί “κάπως” υγιείς και “κάπως” μορφωμένους εργαζόμενους, τα ανθρώπινα “στοκ” (διευρυνόμενα μάλιστα στην πρόσληψη τους από την βιοπολιτική κυριαρχία) θα περισσεύουν ολοένα και περισσότερο. Και ηθικής γιατί ο ραγδαίος αυτός ταξικός εκφασισμός, όχι μόνο  “νομιμοποιεί” αόρατους Καιάδες αλλά και την έμφυλη αναδιάταξη των παραγωγικών άρα και κοινωνικών σχέσεων.

Οι γυναίκες πχ, όντας υπεύθυνες εντός της πατριαρχικής καπιταλιστικής οικογένειας και εργασίας για την παροχή προνοιακών υπηρεσιών, την απλήρωτη (ή συνήθως αναγκαστικά ή “αναγκαστικά” υποπληρωμένη για τις οικόσιτες) φροντίδα των παιδιών, των ηλικιωμένων, των αναπήρων, των ανέργων, των αρρώστων, αντικαθιστούν δωρεάν το κράτος πρόνοιας, εξυπηρετώντας ένα συγκεκριμένο στις προτεραιότητες του οικονομικό-κρατικό-ιδιωτικό μηχανισμό.

Μηχανισμό που με την σειρά του, μέσω κυρίως των αόρατων μουτζαχεντίν (των τηλευαγγελιστών που αλλώνουν την Δύση εκ των έσω την ώρα που η Δύση κοιτά μόνο προς την Ανατολή) περνά την νομιμοποιητική του ιδεοληψία μέσα από τα μίντια, απονομιμοποιώντας από αναπαραγωγικά δικαιώματα έως το δικαίωμα των γυναικών στον

Δημόσιο χώρο και την επιστροφή τους ως αδήλωτων προνοιακών λειτουργών σε μια κοινωνία που καρακερματίζεται έτσι σε σιωπηλά σπίτια κι έρημους δρόμους.

Ομως η Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία…Ας θυμηθούμε έμπρακτα αυτούς τους συμπολίτες μας κι ας επισημάνουμε και τις οικονομικοπολιτικές διαστάσεις του προβλήματος τους, δίχως να κλείνουμε πίσω από αυτό τα μάτια στις ατομικές μας ευθύνες και συμπεριφορές. Δεν χρειάζεται να είμαστε ανάπηροι για να στεκόμαστε αλληλέγγυοι στους ανθρώπους με αναπηρία, όπως και σε οποιαδήποτε άτομο ή συλλογικότητα που βλέπει τα δικαιώματά του να καταπατούνται…

Οπότε οι στίχοι του Άλκη Αλκαίου φαντάζουν ταιριαστοί:
Δεν έχω τόπο,
εσύ ο τόπος μου και ο χρόνος.
Δεν ξέρω τρόπο,
ο μόνος δρόμος ειν’ ο δρόμος.
Δραπέτες άγιοι και ληστές,
μιλούν για το αύριο και το χτες
με λόγια κουρασμένα.
Πίνουν της λήθης το κρασί
σ’ αχαρτογράφητο νησί,
και με ρωτούν για σένα.

Η ΕΛΠΙΔΑ
“Θ’ ανταμώσουμε στις τραυματισμένες ράμπες της νιότης μας/συνεχίζοντας την πορεία
που διάβρωσε η μοίρα/με το ενωτικό χαμόγελο της αγάπης/και τα χαρακωμένα χέρια
σφιχταγκαλιασμένα/να κυλούν τις ρόδες του χρόνου/και σαν φτάσουμε αντάμα/στο
λόφο με τις πράσινες καμέλιες και τ’ άγουρα σταφύλια/θ’ ατενίσουμε/με το ίδιο φωτεινό
βλέμμα το μέλλον/που θα μοιάζει/σαν νούφαρο που άνθισε/στην άκρη ενός γκρεμού.”
Φανή Αθανασιάδου

Κι όμως κατασκευάζονται ακόμη πολυκατοικίες δίχως μπάρα ή με στενούς αναβατήρες (ασανσέρ). Υπάρχουν ακόμη σχολεία, πανεπιστήμια, καφετερίες, δρόμοι, θέατρα, χώροι νοσηλείας!! δίχως προσβασιμότητα. Κι εκεί που αυτή έχει προβλεφθεί, ο καθένας το θεωρεί δικαίωμα του να την ακυρώσει, παρκάροντας και μην παίρνοντας το πρόστιμο που πρέπει (όπως κι όλοι οι προηγούμενοι) γι αυτό. Μ αυτά και μ αυτά κάποιοι συνάνθρωποι μας πρέπει να κάνουν (ΑΝ το μπορούν) ταξίδι πολύωρο από το δωμάτιο τους στον δρόμο, αποκλεισμένοι, τόσο απ τις κρατικές δομές όσο κι απ’ την εξουσιαστική νοοτροπία των πολιτών, από ένα πλήθος καθημερινών επιλογών (ή διεξόδων σε περίπτωση κινδύνου!) που ναι για μας (μέχρι νεωτέρας…) αυτονόητες. Τελικά, στα 1977, 45 χρόνια πριν, η υπομονή μετατράπηκε σε μεθοδευμένη πολιτική πράξη και μια ποικιλόμορφη συμμαχία έφερε μαζί διαδηλωτές και αλληλέγγυους, σπορά που είχε φυτευτεί σε κείνην την θρυλική πολιτική πράξη της 1ης καταληψης αναπήρων στο Σαν Φρανσίσκο.

Η κατάληψη αυτή θα γινόταν γενεσιουργός αιτία και εφαλτήριο παγκόσμια για ένα ολόκληρο κίνημα δράσεων και καταλήψεων ανθίζοντας και στην Ελλάδα μέσα από το κίνημα των τυφλών λίγα μόλις χρόνια αργότερα. Εγκαινίαζε, έτσι, την πιο πολιτική και κοινωνική φάση του αναπηρικού κινήματος στον κόσμο, ως μέρος του κινήματος μιας βαθύτερης, συνολικότερης και ωριμότερης απελευθέρωσης που ξανααποκτά (με όλες τις διαφορές και τις ομοιότητες του κόσμου) επικαιρότητα στην εποχή μας.

…Και πώς όχι; η αναπηρία έθεσε και θέτει, ερωτήματα βαθιά μέσα στα σωθικά του πολιτισμένου κήτους για τις τεχνικές φυσιολογικοποίησης του κοινωνικού αποκλεισμού, για την πρόσληψη κι ενσωμάτωση της αναπηρίας, για την έρευνα της κοινωνικής δόμησης των εννοιών της ιεραρχίας και του δομικού ρατσισμού, της επαρκούς διαβίωσης και της βόλεψης, της ανατροπής και της ικανότητας, αγγίζοντας ακόμη πολιτικά και τις έννοιες της ομορφιάς και της αγάπης.

Όταν η δεκαετία των καταλήψεων του αναπηρικού κινήματος τελείωσε με νίκες και ματαιώσεις, με μεγαλοστομίες μα και πολύτιμες παρακαταθήκες, με την δίψα της ζωής και τη δυνατότητα συμμετοχής που άρχισε να αίρεται πάλι στους καιρούς της νέας βαρβαρότητας του μινιμαλιστικού κράτους του νεοφιλελευθερισμού, ο λόγος δόθηκε στην ποίηση. Όπως ο ανάπηρος ποιητής Kenny Fries έγραψε στο μακρύ του ποίημα ‘Beauty and variations’ που δημοσιεύτηκε στην επιθεώρηση «Ποίηση και Αναπηρία»
‘

~Πως αλλιώς μπορώ να σβήσω την αυτήν την δίψα;
Τα χείλη μου ταξιδεύουν στην σπονδυλική σου στήλη,
πίνουν την απαλότητα του δέρματος σου.
Ψάχνω τον πυρήνα της ερώτησης: Είμαστε όμορφοι;
Τι είναι ομορφιά; Ποιος θα αποφασίσει;

Ίσως σ’ έναν κόσμο ασχήμιας η μόνη ομορφιά να ναι η συνάντηση σε αυτές τις τραυματισμενρς ράμπες που αφορούν όλους κι όλες μας τελικά…