Δέκα χρόνια πριν, στα 2015, σημειωνόταν ένα παγκόσμιο γεγονός που αφορούσε (και) την Ελλάδα, και την πολιτική της σκηνή, και τις δημόσιες ρητορικές που διαχέονταν στην κοινωνία: παγκόσμιο ρεκόρ στον αριθμό των αναγκαστικά εκτοπισμένων ανθρώπων που τράπηκαν σε φυγή λόγω πολέμων και διώξεων.

Το πρωτοφανές σύνολο των 65,3 εκατομμυρίων εκτοπισμένων ατόμων, εκ των οποίων τα 21,3 εκατομμύρια ήταν πρόσφυγες, ήταν ο υψηλότερος αριθμός που έχει καταγράψει η Ύπατη Αρμοστεία των Ηνωμένων Εθνών για τους Πρόσφυγες (UNHCR) από την ίδρυσή της το 1950. Κατά τη διάρκεια της ίδιας χρονιάς και ενόψει αυτής της μεγάλης κρίσης, μόνο 107.100 άτομα υποβλήθηκαν σε διαδικασίες για επανεγκατάσταση με βάση το άσυλο παγκοσμίως, δλδ στη Δύση.

Και παρά το γεγονός ότι η πλειονότητα των προσφύγων παγκόσμια φιλοξενείται σε δέκα αναπτυσσόμενες περιοχές, και όχι στην Ευρώπη, η κυρίαρχη αφήγηση στα μέσα ενημέρωσης αφορούσε την παράνομη, την «μη εξουσιοδοτημένη» άφιξη περισσότερων από ένα εκατομμύριο αιτούντων άσυλο στην ήπειρο μέσω θαλάσσης το 2015. Η χειριστική αυτή χρήση των ψυχρών στατιστικών όπου προβαλλόταν κυρίαρχα μόνο οι παράνομες είσοδοι και παραλείπονταν η μεγάλη εικόνα, μετακίνησε την δημόσια συζήτηση από τις αιτίες κι άρα την κοινωνική πίεση για ουσιαστική αντιμετώπιση, σε κρίση ‘ηθικού πανικού’ για τον πολιτισμό του αναπτυγμένου βορρά, που εκπροσωπείται εδώ από την Ευρώπη, δημιουργώντας ξενοφοβία και ασφυχτικές συνθήκες σε τοπικές κοινωνίες στην περιφέρεια ‘του μπλοκ’ των αναπτυγμένων χωρών, και στα προσφυγικά στρατόπεδα με κορυφαίο παράδειγμα την Μόρια.

Έτσι ο παγκόσμιος βορράς θεώρησε ότι τα αίτια, ζωντανή μαρτυρία των οποίων ήταν οι άνθρωποι του προσφυγικού τσουνάμι εκείνης της χρονιάς στις ‘πόρτες μας’, μπορούσαν να κρυφτούν κάτω από το χαλί και η κρίση αφορούσε ή θα έπρεπε να αφορούσε μόνο την πραγματικότητα του ‘αποκομμένου’ Νότου. Almustafa, M. (2022).

Για να καταδείξουν πόσο η παράνομη αυτή εισβολή απειλούσε τον πολιτισμό της Δύσης χιλιάδες φωτογραφίες από τους τρόπους που τα κράτη της Σαρία αντιμετωπίζουν τις γυναίκες και τους ομοφυλόφιλους διακινήθηκαν μέσα από τα κοινωνικά, τηλεοπτικά και έντυπα δίκτυα εκ δεξιών η συζήτηση φυσικά δεν αφορούσε τα αίτια κατασκευής του σεξισμού, όρος που ενοχλεί άλλωστε, αλλά εντέχνως αποδίδονταν στο κύτταρο και στον τάχα ακίνητο, τάχα από πάντα έτσι μέσα στους αιώνες, πολιτισμό των άλλων, με όρους μεταφυσικούς. Δέκα χρόνια αργότερα, με πρωτοβουλία της ελληνικής ακροδεξιάς, ο Μασκ, εξουσιοδοτημένος από τον Τραμπ, ανακοίνωσε την άρση χρηματοδότησης προγραμμάτων ψυχοκοινωνικής στήριξης των πιο ευάλωτων, των εσωτερικά αποκλεισμένων εντός των αποκλεισμένων.

Μια ιδιαίτερα δύσκολη και σημαντική πλευρά της έμφυλης διάστασης της αναγκαστικής μετανάστευσης αφορά τους/τις αιτούντες/ουσες άσυλο και τους/τις πρόσφυγες με διαφορετικό σεξουαλικό προσανατολισμό ή άλλη ταυτότητα φύλου (SOGI: Sexual Orientation and Gender Identity), όπως είναι οι ομοφυλόφιλοι, οι λεσβίες οι αμφιφυλόφιλοι οι τρανς και τα ιντερσέξ (LGBTI) άτομα, τα οποία αντιμετωπίζουν εκτός από σοβαρές διακρίσεις και βία στις χώρες καταγωγής τους – συμπεριλαμβανομένης της σεξουαλικής κακοποίησης, της έλλειψης αστυνομικής προστασίας, του αποκλεισμού από την πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες, την αυθαίρετη κράτηση και τον κοινωνικό και οικογενειακό εξοστρακισμό και αποκλεισμό¹.

Όπως η Έκθεση του ΟΗΕ (UNCHR, 2015)[ ό.π.], -που συγκροτήθηκε από έρευνες ειδικών επιτροπών σε κάθε χώρα- αναφέρει, οι πρόσφυγες αυτοί υπόκεινται συχνά σε βία και αποκλεισμό και κατά τη διάρκεια της αναγκαστικής τους μετατόπισης, ενώ στη χώρα ασύλου, αυτές οι συμπεριφορές μπορεί να περιλαμβάνουν λεκτική και σωματική παρενόχληση από μέλη τόσο της κοινωνίας υποδοχής όσο και από μέλη της άσυλο και προσφυγικής κοινότητας, συμπεριλαμβανομένων των μελών της οικογένειας τους που μπορούν επίσης να είναι σε αναγκαστική μετακίνηση. Συχνά αντιμετωπίζουν και ‘ακατάλληλες ερωτήσεις’ σε διάφορα στάδια της διαδικασίας καθορισμού του καθεστώτος του πρόσφυγα, καθώς και μισαλλοδοξία, παρενόχληση και βία από το κράτος, από φορείς, από διοικητικό προσωπικό ή κοινωνικές ομάδες σε χώρες ‘πρώτου ασύλου’, υπονομεύοντας, έτσι, τη δυνατότητα τους για αυτοκαθορισμό και μια βιώσιμη λύση στο νέο τους περιβάλλον.

Επιπλέον, η έλλειψη πληροφοριών και επίγνωσης ή ενσυναίσθησης σχετικά με τη χώρα προέλευσης των ατόμων αυτών καθώς και ανεπαρκής κατανόηση των διαφορετικών εμπειριών σε διαφορετικά πολιτισμικά πλαίσια, (και ενώ υπάρχουν 71 χώρες όπου τα άτομα LGBTQ+ χαρακτηρίζονται ως εγκληματίες και είναι πιθανό να αντιμετωπίσουν από διακρίσεις, παρενόχληση και βία, έως και θανατική ποινή), μπορεί να επηρεάσουν σοβαρά την αξιολόγηση των αναγκών προστασίας, ψυχοκοινωνικής στήριξης και εκπαίδευσης των ΛΟΑΤΚΙ ατόμων.

Αυτοί οι κίνδυνοι συχνά επιδεινώνονται από τη δυσκολία που μπορεί να αντιμετωπίσουν όταν αποκαλύπτονται αντιμετωπίζοντας περαιτέρω διακρίσεις, απειλές και αποκλεισμό στη στέγαση, την υγειονομική περίθαλψη, και την απασχόληση από κρατικούς και μη κρατικούς υπαλλήλους. Συχνά έχει καταγγελθεί ότι αντιμετωπίζουν σεξουαλική και άλλης μορφής βία λόγω φύλου σε τέτοιον βαθμό ώστε το Ψήφισμα του Ιουλίου 2011 του Συμβουλίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών εξέφραζε «σοβαρή ανησυχία για πράξεις βίας και διακρίσεις σε όλες τις περιοχές του κόσμου εναντίον ατόμων λόγω του σεξουαλικού τους προσανατολισμού και της ταυτότητα φύλου».

Οι πρόσφυγες εγκαταλείπουν τα σπίτια τους από τον πόλεμο, τις διώξεις και τη βία. Μόνο που ο στιγματισμός και η καχυποψία εναντίον των προσφύγων που έχουν κι άλλη μειονοτική ταυτότητα πολλαπλασιάζεται και βαραίνει περισσότερο ακόμη. Ένας γκει πρόσφυγας πχ έχει πολλαπλάσιες πιθανότητες να είναι άνεργος[ Breaking Barriers, Meaningful Employment for Refugges στο https://breaking-barriers.co.uk/story/five-organisations-providing-support-to-lgbtq-refugees/] και να κατευθυνθεί αναγκαστικά στον τομέα παροχής σεξουαλικών υπηρεσιών, για να χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον ευφημιστικό όρο. έχει πολλαπλάσιες πιθανότητες να αναπτύξει κατάθλιψη και κοινωνική απομόνωση[ http://www.refworld.org/pdfid/4cff99a42.pdf].

Συχνά οι πρόσφυγες αφήνονται να αντιμετωπίσουν αυτά τα εμπόδια μόνοι τους αλλά υπάρχουν παγκόσμια κάποιες βοηθητικές οργανώσεις, όπως η ORAM[ https://www.oramrefugee.org/], το Rainbow Migration, το Pride Without Borders, το Stonewall, το African Rainbow Family κ.ά[ https://breaking-barriers.co.uk/story/five-organisations-providing-support-to-lgbtq-refugees/]. που στηρίζουν προσπάθειες στήριξης και εκπαίδευσής τους.

Παρόλα αυτά, και παρά την πασιφανή και επείγουσα ανάγκη αυτής της αόρατης ομάδας, η κατάσταση των ανθρώπων αυτών δεν έχει απασχολήσει την ‘κεντρική σκηνή’ της Εκπαίδευσης Ενηλίκων στην χώρα μας και μόνο οργανώσεις του δικού τους χώρου όπως η Orlando[ Προκήρυξη Έκτου Ετήσιου Εκπαιδευτικού Προγράμματος στις Βασικές Αρχές για την Συμβουλευτική και την Ψυχοθεραπεία με ΛΟΑΤΚΙ+ άτομα
[https://orlandolgbt.gr/prokiryxi-ektoy-etisioy-ekpaideytikoy-programmatos-stis-vasikes-arches-gia-tin-symvoyleytiki-kai-tin-psychotherapeia-me-loatki-atoma-2/], σε πολύτιμα μα γενικά και όχι εξειδικευμένα προσφυγικά προγράμματα συμβουλευτικής, έχουν ασχοληθεί, ενώ ελάχιστοι χώροι, όπως το Οικόπολις[ Oικόπολις Θεσσαλονίκη, μια παράλληλη πόλη στο [https://enallaktikos.gr/kd/oikopolis/] της Θεσσαλονίκης προσφέρουν φιλοξενία ειδικά σε τέτοια άτομα. Κι ενώ στα προγράμματα μπορεί να υπάρχουν προβλήματα, η ακύρωση τους θυμίζει το νόμο της Σαρία αλλά και την αντιμετώπιση της Δημοκρατίας εκ μέρους του φασισμού: όταν πονάει το χέρι το κόβουμε, δεν το πάμε στον γιατρό.

Κι όμως, καμιά πραγματικότητα και οι ποικίλες δυναμικές της που επηρεάζουν δυνητικά όλες και όλους μας δεν ακυρώνεται από την απόκρυψη, την αποσιώπηση ή την αδιαφορία. Η έκθεση του ΟΗΕ τονίζει την ανάγκη επέκτασης της συμμετοχικής δέσμευσης με τα ΛΟΑΤ άτομα καθώς και στοχευμένες εκπαιδεύσεις που απευθύνονται στο προσωπικό υποδοχής τους, και εκπαίδευση μέσω φορέων ανθρωπίνων δικαιωμάτων, με τρόπους που αποδεικνύουν ότι η μη στήριξη των σχετικών προγραμμάτων αποτελεί βία από μόνη της και πως ο σκοπός της ρητορικής τους δεν ήταν ποτέ η προστασία των πολύτιμων, κατακτημένων με αγώνες, θετικών πλευρών του δυτικού πολιτισμού, μάλλον το πισωγύρισμα του σε καιρούς ιεράς εξέτασης, φθηνού ηθικισμού και αυταρχισμού. Κι όμως, αυτοί είναι που έχουν αναλάβει εργολαβία την προστασία της Δύσης…

1 PROTECTING PERSONS WITH DIVERSE SEXUAL ORIENTATIONS AND
GENDER IDENTITIES A Global Report on UNHCR’s Efforts to Protect Lesbian, Gay,
Bisexual, Transgender, and Intersex Asylum-Seekers and Refugees
https://www.refworld.org/reference/themreport/unhcr/2015/en/108207
2 ό.π.