Σύμφωνα με τα στοιχεία της UNITED List of Refugee Death,  48.647 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους την περίοδο 1993-2022. Αυτοί είναι οι τεκμηριωμένοι θάνατοι, διότι υπάρχουν και πολλοί άλλοι, ακατάγραφοι. Άνθρωποι, που θάβονται στους ανώνυμους τάφους του βυθού της θάλασσας,  σκεπάζονται από το χιόνι στα ορεινά του Κουρδιστάν, παρασύρονται από το ρεύμα κάποιου ποταμού, εκτελούνται σε κάποιον από τους φράχτες στο δρόμο προς την ελευθερία, στο δρόμο προς τον «παράδεισο».

Σ’ αυτούς τους τελευταίους συγκαταλέγεται και ο μεγαλύτερος αριθμός των θυμάτων του ναυαγίου της Πύλου: πάνω από 700 επιβαίνοντες, 104 διασωθέντες, 78 νεκροί, άρα πόσοι άγνωστοι αγνοούμενοι; Με την πάροδο του χρόνου, είναι προφανές ότι οι διασωθέντες θα είναι όλο και λιγότεροι και ο αριθμός των νεκρών θα ανεβαίνει.  Ιδού πως ο αριθμός των ακατάγραφων θανάτων μπορεί να υπερβαίνει και εκείνο των καταγραμμένων. Αξίζει να σημειωθεί ότι, σύμφωνα με μαρτυρίες υπήρχαν 100 παιδιά στα αμπάρια του πλοίου.

Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της Εφημερίδα των Συντακτών «ένας Σύρος που ζει στις Βρυξέλλες βρίσκεται, ήδη, στην Καλαμάτα και όπως είπε ψάχνει τον 17χρονο γιο του. Ο Μάλεκ, επίσης, από τη Συρία που εδώ και 6 χρόνια ζει στη Γερμανία βρίσκεται στην Καλαμάτα και αναζητά τον 18χρονο αδερφό του Μοχάμεντ». Εικόνες από τις μαύρες σελίδες της ευρωπαϊκής ιστορίας, το σκλαβοπάζαρο του 18ου αιώνα φέρνουν στη μνήμη οι περιγραφές αυτές.

Πως φτάσαμε εδώ; Τι κρύβεται πίσω από την αλλαγή πολιτικής της Ευρωπαϊκής Ένωσης την τελευταία περίοδο; Οι συνεχείς επαναπροωθήσεις φαίνεται να ανέκοψαν τις εισροές από το Αιγαίο, όπου η απόσταση ήταν μικρή και τα Ελληνικά νησιά κοντά στις Τούρκικες ακτές.

Έκλεισε η δίοδος γιατί ήταν πιο ασφαλής για τους πρόσφυγες,  πολλοί έφταναν και λίγοι πνιγόντουσαν. Τώρα η πολιτική τους είναι πιο αποτελεσματική, διασχίζοντας τη θάλασσα από τα παράλια της Βόρειας Αφρικής προς τις χώρες της Νότιας Ευρώπης, περισσότεροι πνίγονται και  λιγότεροι φτάνουν στον προορισμό τους. Δεν είναι κυνισμός.  Στην αντίληψη αυτών που διαμορφώνουν τις πολιτικές, είναι «real politik». Έχουν δείκτες, που πρέπει να καλύψουν. Τι κι αν κάθε αριθμός είναι μια ανθρώπινη ζωή!

Και τώρα ξαφνικά το εθνικό πένθος! Πένθος απογυμνωμένο από την αλήθεια. Πένθος, το οποίο καταδικάζει μόνο τους διακινητές, που  σαφώς πρέπει να καταδικαστούν. Κυρίως, πένθος όμως χωρίς καμία πρακτική συνέχεια, χωρίς αντίκρισμα.

Εθνικό πένθος, βέβαια ! Προφανώς ! Αλλά τι ουσιαστική αξία έχει χωρίς αναφορά στους πολέμους, που κινούν την προσφυγιά; Χωρίς αναφορά στην απόλυτη φτώχεια, που κινεί τη μετανάστευση; Χωρίς να μιλήσουμε για το χάσμα που βαθαίνει μεταξύ υπερπλούσιων και φτωχών;  Ενώ συνολικά παράγεται πλέον αρκετός πλούτος για να καλύπτονται οι ανάγκες κάθε ανθρώπου! Που είναι η η πρόταση για μια διαφορετική, ανθρωπιστική πολιτική για πρόσφυγες και μετανάστες; Που είναι τα μέτρα, που είναι έστω μια δέσμευση για να μην ξανασυμβεί;

Ας πάψουν τα κροκοδείλια δάκρυα και ας διασφαλίσουν ασφαλέστερους οδούς για εκείνους, που ξεριζώνονται για να σώσουν ότι έχει απομείνει από τη ζωή τους. Αυτή είναι η μόνη ανθρωπιστική προσέγγιση, η μόνη που μπορεί να δώσει αξιοπρέπεια  σε αυτούς που επέζησαν από την καταστροφή που μας οδήγησε στο εθνικό πένθος. Αλλά και σε μας τους ίδιους, αν πιστεύουμε ότι ο ανθρωπισμός, για να μην πω η απλή ανθρωπιά, αποτελεί στοιχείο της αξιακής μας υπόστασης.

Υστερόγραφο: Μεταξύ 2014 και 2022, το μήκος των συνοριακών φρακτών στα εξωτερικά και εσωτερικά σύνορα της ΕΕ πέρασε από 315 km σε 2.048 km.

Ταυτόχρονα, το δημοσιονομικό πλαίσιο 2021–2027 διαθέτει ένα πρωτοφανές ποσό ευρωπαϊκού δημοσίου χρήματος για σκοπούς ασφάλειας και άμυνας, υπερδιπλασιάζοντας τον προϋπολογισμό του (European Parliament, 2022). Το Ταμείο Εσωτερικής Ασφάλειας, θα αυξηθεί κατά 90%, φτάνοντας 1,9 δισ. ευρώ, το Ταμείο Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Συνόρων, θα αυξηθεί κατά 131%, φτάνοντας 6,2 δισ. ευρώ και τα κεφάλαια που θα διατεθούν σε φορείς, όπως η Frontex και η Europol, θα αυξηθούν κατά 129%, φτάνοντας τα 9,6 δισ. ευρώ.

Από την άλλη πλευρά, η αύξηση του Ταμείου Ασύλου και Μετανάστευσης είναι τάξη μεγέθους πολύ μικρότερη συγκριτικά με αυτή του Ταμείο Ολοκληρωμένης Διαχείρισης Συνόρων και θα  περιοριστεί στο 43%.  (Statewatch and Transnational Institute, 2021).

• Η Μαρία Δημητροπούλου είναι πολιτικός επιστήμονας και διευθύντρια του Κοινωνικού ΕΚΑΒ