Το 1987, για όσους διανύουν την πέμπτη δεκαετία της πεπερασμένης τους ζωής, μια παρέα αθλητών έχοντας καταβάλει υπεράνθρωπη προσπάθεια και επιστρατεύσει τεράστια ψυχικά αποθέματα, επιμονή και κυρίως υπομονή κατόρθωσαν να αυξήσουν την ευημερία ενός λαού, όχι σε όρους χρήματος ή εισοδήματος, δηλαδή του  ΑΕΠ, όπως κατά κανόνα μετρούν οι οικονομολόγοι την ευημερία,  αλλά με την κατάκτηση της απροσπέλαστης έως τότε κορυφής του πανευρωπαϊκού μπάσκετ.

Κατάφεραν να δώσουν για λίγες μέρες, μήνες ή ακόμη και για τα αμέσως επόμενα χρόνια μια ανείπωτη χαρά, που εάν μπορούσαμε να την αποτιμήσουμε θα καταλήγαμε στο συμπέρασμα ότι πέτυχαν να διευρύνουν την ευημερία ενός λαού σε όρους ανάτασης της ψυχολογίας, διεύρυνσης της αυτοπεποίθησης και κινητοποίησαν με το παράδειγμα τους, δημιουργικές και άλλες προσπάθειες που ακολούθησαν στη συνέχεια σε διάφορους χώρους και χρόνους.   
Οι αμετάκλητες επιπτώσεις της παγκόσμιας υγειονομικής κρίσης και μιας οικονομικής κρίσης που ήδη διανύουμε, με δεδομένο τη συγκέντρωση των αγορών, την αύξηση της κεϋνσιανής ή και διαρθρωτικής ανεργίας λόγω του ψηφιοποιημένου καπιταλισμού, τoν πληθωρισμό και τη φτωχοποίηση ευρύτερων κοινωνικών στρωμάτων που βρίσκεται εν εξελίξει, θέτουν επιτακτικά το ζήτημα των ενεργειών, οι οποίες αντί να αυξήσουν,  ελαχιστοποιούν, αν όχι βάλλουν κατά της ευημερίας των πολιτών.

Θα μου πείτε, ποιος ενδιαφέρεται τώρα για αυτούς; Τα πολιτικά κόμματα;

Πιθανώς μέχρι την ημέρα διεξαγωγής των εκλογών. Αφού την επομένη μέρα εφαρμόζουν ένα διαφορετικό οικονομικό και κοινωνικό πρόγραμμα, μακριά από εκείνο για το οποίο εκλέχτηκαν. Ή οι οικονομικές ελίτ κάθε χώρας;  

Επιτρέψαμε, με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, επιχειρηματίες της παγκόσμιας οικονομικής ελίτ που έχουν παραβλέψει ότι ο βίος τους είναι μικρός – όπως είναι άλλωστε ο ανθρώπινος βίος –  από τους φρενήρεις ρυθμούς της κερδοφορίας, να μονοπωλήσουν (1) την αγορά και να αποκτήσουν τεράστια οικονομική δύναμη. Και με τις ενέργειές τους και τις αποφάσεις τους να μπορούν να κρίνουν και να καθορίζουν το παρόν και το μέλλον της παγκόσμιας κοινότητας.

Να μπορούν με τη δύναμή τους, “ενδεχομένως” να επηρεάζουν κυβερνήσεις, να χρηματοδοτούν έρευνες, χρόνια πριν, για επικείμενες συμφορές, που κατά έναν περίεργο τρόπο είχαν προβλέψει (2) και κατά συνέπεια να αποκτούν μια δύναμη μονοπωλιακής μορφής.

Βέβαια, στην πορεία προς την κορυφή, κρίσιμος είναι ο ρόλος των υπερεθνικών οργανισμών (βλ. Ευρωπαϊκή Ένωση, Π.Ο.Υ., Δ.Ν.Τ., Ο.Ο.Σ.Α. κ.ά.) στο πλαίσιο της παγκόσμιας διακυβέρνησης και του πανοπτικού ελέγχου του όλου συστήματος. Πράγματι: α) επετράπη να χρηματοδοτούνται από ιδιώτες υπερεθνικοί οργανισμοί και άρα να απωλέσουν εκ των πραγμάτων ένα μέρος της ανεξαρτησίας ή και της αξιοπιστίας τους και β) όλο και περισσότερο οι οργανισμοί αυτοί, δείχνουν μια ροπή προς τους ισχυρούς, είτε αποτελούν κρατικές οντότητες, είτε φυσικά πρόσωπα.

Χαρακτηριστικό παράδειγμα, αποτελεί η περίπτωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπου ενώ ένας από τους αφετηριακούς στόχους, ήταν και η σύγκλιση των οικονομιών της Ευρώπης, η σύγκλιση αυτή τίθεται πλέον υπό αίρεση, αν κρίνουμε, από τις παρεμβάσεις της πρόσφατης δεκαετούς οικονομικής κρίσης, όπου το χάσμα των οικονομιών μεταξύ Βορρά και Νότου διευρύνθηκε.

Τα θεμέλια ισότιμων σχέσεων, μεταξύ των χωρών του Ευρωπαϊκού χώρου, που αποτελούν προϋπόθεση για την περαιτέρω ενοποίηση έχουν αρχίσει ήδη να υφίστανται ρήγματα, λόγω της εφαρμογής του μονοδιάστατου οικονομικού υποδείγματος του νεοφιλελευθερισμού, που εφαρμόζεται ως ο ασφαλέστερος δρόμος που οδηγεί στην οικονομική ανάπτυξη.    

Είναι γνωστό ότι το μονοπώλιο αποτελεί την πιο επιζήμια μορφή αγοράς, δεδομένου ότι επιβάλλοντας τιμή ή ποσότητα σε αγαθά και υπηρεσίες, η μονοπωλιακή οντότητα εκμεταλλεύεται τη θέση ισχύος που κατέχει με αποτέλεσμα στην ατέρμονη δίψα για υπερκέρδη να θυσιάζεται η κοινωνική ευημερία. (αναποτελεσματικότητα, Pareto V,) 

Επειδή το μονοπώλιο συναρτάται πάντα με αγαθά και υπηρεσίες οι οποίες εμπλέκονται στην ικανοποίηση βασικών ανθρώπινων αναγκών, το μέγεθος του προβλήματος γίνεται οξύτερο.

“Επιτρέψαμε” λοιπόν, να αποκτήσουν γιγαντιαία οικονομική ισχύ επιχειρηματίες, όπως για παράδειγμα ο Μπίλ Γκέιτς, ο Τζεφ Μπέζος, ο Μάνσκ και άλλοι βλ. πολυεθνικές βιομηχανίες φαρμάκων, παραβλέποντας το γεγονός, ότι η συγκέντρωση δύναμης σε λίγους, αυξάνει την πιθανότητα η χρησιμοποίησή της να γίνεται  για σκοπούς που τελικά μειώνουν τη συνολική ευημερία.

Επομένως είναι δύσκολο ή δεν είναι καθόλου βέβαιο εάν η κατοχή αυτής της δύναμης θα καταστεί ωφέλιμη, με σκοπό τη μεγιστοποίηση της οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας και αυτό, νομοτελειακά, οφείλεται στις αδυναμίες που ταλανίζουν τις ανθρώπινες οντότητες, χωρίς διακρίσεις, από τη γέννησή τους έως το θάνατο.    

Συμπερασματικά, εάν αντιληφθούμε ότι οι κυβερνήσεις, μπροστά στα οικονομικά συμφέροντα των πολυεθνικών εταιριών και των πολύ πλούσιων επιχειρηματιών, μοιάζουν ανίσχυρες να εκπροσωπήσουν τα συμφέροντα των πολλών και να διασφαλίσουν την αναδιανομή του εισοδήματος και του παγκόσμια παραγόμενου πλούτου, ώστε να μεγιστοποιήσουν την ευημερία τους, τότε γίνεται φανερό το πρόβλημα που δημιουργείται, από τη στιγμή που τα κράτη και οι μηχανισμοί ελέγχου που διαθέτουν, αφήνουν σταδιακά να εξελίσσεται το φάντασμα που ζούμε σήμερα.

1. Ποιος φοβάται τα μονοπώλεια, τι διδάσκει η ιστορία της Microsoft – Καθημερινή 3.5.2002
2. https://www.newmoney.gr/roh/diethni/bil-gkeits-aftes-ine-i-dio-megales-k…

Ο Κωνσταντίνος Παπαδόπουλος εργάστηκε 20 χρόνια στον ιδιωτικό τομέα, είναι οικονομολόγος –  MSc στα χρηματοοικονομικά