Η οξυνόμενη προσφυγική κρίση και οι πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις σε συνδυασμό με την αποτυχία της ακολουθούμενης άκρως περιοριστικής οικονομικής πολιτικής φέρνουν την Ε.Ε. ενώπιον ιστορικών διλημμάτων.

Ωστόσο η ευρωπαϊκή «απάντηση» αποδεικνύεται δυσοίωνη: το Παρίσι και το Λονδίνο επιδίδονται σε ενίσχυση των βομβαρδισμών εναντίον του «ισλαμικού κράτους», οι περισσότερες χώρες της Ε.Ε. προχωρούν σε κλείσιμο των συνόρων τους και στη λήψη δρακόντειων και αντιδημοκρατικών μέτρων στο εσωτερικό τους, ενώ η γραφειοκρατία των Βρυξελλών προσανατολίζεται σε αναστολή της Συνθήκης Σένγκεν και ακύρωση της ελεύθερης μετακίνησης των πολιτών της Ε.Ε. στο εσωτερικό της.

Την ίδια στιγμή, τίποτε δεν μοιάζει ικανό να ανατρέψει τη γερμανική προσήλωση στη λιτότητα, που συστηματικά υπονομεύει την συλλογική ευημερία των λαών της Ευρώπης.

Τους μήνες που προηγήθηκαν των τρομοκρατικών επιθέσεων εναντίον αθώων πολιτών της Γαλλίας, του Λιβάνου και της Ρωσίας, δύο σημαντικά γεγονότα διέλυσαν τις ιδεαλιστικές ψευδαισθήσεις για τον προσανατολισμό της πολιτικής συσσωμάτωσης που σχηματικά αποκαλούμε «Ευρώπη». Το πρώτο έχει να κάνει με την ελληνική διάσταση της ευρωπαϊκής οικονομικής κρίσης και τη «συμφωνία της 12ης Ιουλίου». Όσο κι αν οι λανθασμένες επιλογές, παλινωδίες και τελικά η άνευ όρων παράδοση της κυβέρνησης Τσίπρα στις ακραίες, έως και ανεδαφικές, απαιτήσεις των δανειστών συνέβαλαν στην συμφωνία της 12ης Ιουλίου, εντούτοις δεν μπορούμε να παραγνωρίσουμε ότι η βασική κατεύθυνση του τρίτου μνημονίου και της αντίστοιχης δανειακής σύμβασης αποτελεί έκφραση των κυρίαρχων, στο επίπεδο της γερμανικής και ευρωπαϊκής γραφειοκρατίας, αντιλήψεων περί οικονομίας. Αντιλήψεις με σαφές ταξικό πρόσημο, οι οποίες υπηρετούν τα συμφέροντα των ολίγων και ακυρώνουν την  αναπτυξιακή προοπτική, υποσκάπτοντας τελικά τα θεμέλια των ευρωπαϊκών κοινωνιών. Το τελικό αποτέλεσμα της διαπραγμάτευσης ενέχει την διάσταση ενός ανακεφαλαιωτικού πλαισίου νεοφιλελεύθερης πολιτικής, στη βάση του οποίου η ελληνική κυβέρνηση αναλαμβάνει την υποχρέωση να πραγματώσει το σύνολο των μνημονιακών, υπέρ του πόλου του κεφαλαίου, αναδιαρθρώσεων, που εκκρεμούσαν.

Επιπροσθέτως, το τρίτο αυτό μνημόνιο εμπεριέχει και σειρά μέτρων που απομειώνουν τα συγκριτικά πλεονεκτήματα της χώρας στον παγκόσμιο καταμερισμό εργασίας υπέρ του ανταγωνισμού από τις πλέον ισχυρές χώρες της ευρωζώνης. Αυτό από μόνο του καταδεικνύει το αφελές της αντίληψης περί της Ε.Ε. ως ενιαίας οντότητας, κενής εθνικών στρατηγικών, που στοχεύει στην ταυτόχρονη βελτίωση της θέσης όλων των χωρών που συμμετέχουν σε αυτή. Η δε ευρωζώνη είναι πια πασιφανές ότι αποτελεί πεδίο στο οποίο η σχετική οικονομική ισχύς της κάθε χώρας, το πλέγμα των συμμαχιών της και τα στενά εθνικά συμφέροντα αποτελούν τους κυριάρχους παράγοντες στην διαδικασία λήψης αποφάσεων. Δεν υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι στην πράξη η Γερμανία και ο Δρ. Σόιμπλε επιβάλλουν, χωρίς αντιστάσεις, τη βούλησή τους.

Ενδεικτικό του δημοκρατικού ελλείμματος και της θεσμικής αναπηρίας της Ε.Ε. είναι ότι ακόμη και οι μείζονος  σημασίας αποφάσεις της λαμβάνονται, συχνά, εντός οργάνων που στερούνται κάθε δημοκρατικής νομιμοποίησης και τα οποία αποτελούν χώρο άσκησης πιέσεων από ομάδες ειδικών συμφερόντων. Το τελικό αποτέλεσμα της διαδικασίας αυτής είναι οι πολιτικές της λιτότητας και του αυταρχισμού, γεγονός που αναδεικνύει το πόσο μακριά είμαστε από την νόηση της Ευρώπης ως χώρου δημοκρατίας και κοινωνικής ευημερίας.

Οι ίδιες συντηρητικές, κοντόφθαλμες και αντικοινωνικές αντιλήψεις χαρακτηρίζουν και την «απάντηση» της Ε.Ε. στο προσφυγικό και μεταναστευτικό ζήτημα. Η οικοδόμηση μιας «Ευρώπης – φρούριο» και η επίμονη άρνηση των ισχυρών, κυρίως, χωρών της Ε.Ε. να συζητήσουν καν τα αίτια της προσφυγικής και μεταναστευτικής κρίσης (ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις και πολύπλευρη εκμετάλλευση των χωρών της Ασίας και της Αφρικής από τη Δύση), η αντιμετώπιση της Ελλάδας ως αποθήκης ψυχών, η προνομιακή μεταχείριση της Τουρκίας, που κερδοσκοπεί με τις ζωές των ανθρώπων οξύνοντας παράλληλα το πρόβλημα, είναι χαρακτηριστικά στοιχεία μιας «ευρωπαϊκής πολιτικής», που αφενός είναι καταδικασμένη να αποτύχει οικτρά και αφετέρου ουδεμιά σχέση έχει με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον σεβασμό του διεθνούς δικαίου.

Οι ψευδαισθήσεις τέλειωσαν… Η Ε.Ε. έχει θέσει τον εαυτό της εκτός Ευρώπης! Τώρα είναι η ώρα για δράση. Για πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες με στόχο την οικοδόμηση της δημοκρατικής και κοινωνικής Ευρώπης. Της Ευρώπης της ισότητας και της ελευθερίας, του κράτους δικαίου και του κοινωνικού κράτους, που τόσο πολύ την έχουν ανάγκη οι πολίτες της αλλά και η ανθρωπότητα στο σύνολό της.

Βασίλης Λογοθέτης
Οικονομολόγος

Αριστομένης Ι. Συγγελάκης
Οδοντίατρος – Πολιτικός Επιστήμων, Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Αθηνών