Θα τα καταφέρει το Ευρώ; Με ποιους όρους; Η Ελλάδα θα παραμείνει στις τάξεις του; Οι υπόλοιπες περιφερειακές χώρες; Τι θα σημαίνουν όλα αυτά για την παγκόσμια οικονομία; Ανάλογα υπαρξιακά ερωτήματα για το εγχείρημα της Ευρωζώνης επιχείρησαν να απαντήσουν σε συνέδριο του Economist στην Αθήνα οικονομολόγοι, τραπεζικά στελέχη και πολιτικοί οι οποίοι ανάμεσα σε άλλα διασταύρωσαν τα «ξίφη» τους γύρω από το σαιξπηρικού τύπου δίλημμα: Να μείνει κανείς ή να μη μείνει, στη ζώνη του Ευρώ.

Ads

Πρόβλεψη του Economist
John Peet
 
Παραθέτοντας την πρόβλεψη του Economist Intelligence Unit, ο αρχισυντάκτης -για ευρωπαϊκά θέματα- του βρετανικού περιοδικού John Peet προέβλεψε ότι το Ευρώ θα επιβιώσει με τη σημερινή του σύνθεση, καθώς κατά τη γνώμη του το κόστος κατάρρευσης της Ευρωζώνης θα είναι πολύ μεγαλύτερο από το κόστος διατήρησης των χωρών – μελών στο κοινό νόμισμα. Επισήμανε, πάντως, ότι υφίσταται ο «κίνδυνος ενός ατυχήματος».

Ο ίδιος εξέφρασε την πεποίθηση ότι οι κυβερνήσεις των χωρών – μελών της Ευρωζώνης δεν αντιλήφθηκαν έγκαιρα ότι όφειλαν να κάνουν ανταγωνιστικότερες τις οικονομίες τους, δεδομένου ότι από τη συμμετοχή τους στο Ευρώ δεν έχουν τη δυνατότητα νομισματικής υποτίμησης. Σε αυτό το πλαίσιο, χαρακτήρισε κρίσιμη την ταχύτερη και αποτελεσματικότερη εφαρμογή διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων στις οικονομίες του Ευρώ.
 
Ειδικότερα ως προς την Ελλάδα, εκτίμησε ότι το επόμενο έτος θα έρθει αντιμέτωπη με ακόμη μεγαλύτερη ύφεση και άρα θα αποκλίνει από τους δημοσιονομικούς της στόχους, προσθέτοντας ότι οι εταίροι της δεν θα την αποκλείσουν από την Ευρωζώνη, καθώς οι συνέπειες για το Ευρώ θα ήταν πολύ σοβαρές.
 
Επιπλέον, έθεσε ζήτημα δημοκρατίας από την τοποθέτηση τεχνοκρατών σε πρωθυπουργικές θέσεις, με την έννοια ότι κατά τη γνώμη του εγείρονται ερωτήματα για το αν οι αποφάσεις σε αυτή την περίπτωση λαμβάνονται από το εσωτερικό της χώρας ή από το εξωτερικό.
 
Η «γραμμή» της Deutsche Bank
Thomas Mayer
 
«Αν η Ελλάδα επιλέξει να εξέλθει από τη ζώνη του Ευρώ, τότε οι υπόλοιποι θα τη βοηθήσουν να το κάνει. Αν η Ιταλία βρεθεί το 2013 στη σημερινή θέση της Ελλάδας και αρχίσει να συζητείται το ενδεχόμενο εξόδου της από το Ευρώ, τότε θα υπάρχει πολύ μεγάλο πρόβλημα για την επιβίωση της Ευρωζώνης», εκτίμησε από το βήμα του συνεδρίου ο επικεφαλής οικονομολόγος της Deutsche Bank Group Thomas Mayer.
 
Ο ίδιος υπογράμμισε ότι σήμερα η Ευρωζώνη διανύει ένα μεταβατικό στάδιο και πως σε ένα χρόνο (χαρακτήρισε δύσκολους τους επόμενους 12 μήνες) θα είναι δυνατή η εξαγωγή συμπερασμάτων για την πορεία των εξελίξεων.
 
Όπως είπε, η Φρανκφούρτη και το Βερολίνο κινούνται προς την κατεύθυνση του «σκληρού» νομίσματος, μένοντας μακριά από τις μεταφορές κεφαλαίων.
 
Ο κ. Mayer εξέφρασε την άποψη πως αν οι αγορές δεν αντιδράσουν θετικά έως τις αρχές του 2012, παρ’ όλη την υλοποίηση των προγραμμάτων δημοσιονομικής προσαρμογής της Ιταλίας και της Ισπανίας, τότε θα πρέπει να υπάρξει παρέμβαση, ενδεχομένως μέσω του ΔΝΤ, τονίζοντας ότι το σημερινό επιτόκιο (7%) με το οποίο δανείζεται η Ιταλία δεν είναι βιώσιμο (θα έπρεπε να αντιστοιχεί σε πλεόνασμα 5%).
 
Ανάμεσα σε άλλα, επισήμανε ότι έως σήμερα οι χώρες της Ευρωζώνης με πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών έχουν μεταφέρει περισσότερα από 670 δις ευρώ στις ελλειμματικές, γεγονός το οποίο -όπως είπε- εγκυμονεί κινδύνους λόγω της ανόδου του πληθωρισμού τους.
 
Ανάπτυξη και πάλι ανάπτυξη
Henri Sterdyniak
 
«Να μην ακολουθηθεί ο γερμανικός τρόπος», προέτρεψε χαρακτηριστικά ο Henri Sterdyniak, διευθυντής του Γαλλικού Οικονομικού Παρατηρητηρίου, διαμηνύοντας ότι χωρίς ανάπτυξη δεν είναι δυνατή η δημοσιονομική βελτίωση.
 
Κατά τη γνώμη του, το Σύμφωνο Σταθερότητας ήταν εξαρχής «κακώς σχεδιασμένο» και με την Ευρωζώνη «ήρθε στο τραπέζι» η δυνατότητα χρεοκοπίας μιας μεγάλης χώρας, κάτι που δεν έχει σημειωθεί τα τελευταία 40 χρόνια.
 
Ο ίδιος πρόσθεσε ότι η στρατηγική «τιμωρίας» της Ελλάδας από την Ευρωζώνη πυροδότησε την κρίση.
 
Επιπλέον, εισηγήθηκε να εγγυηθεί η ΕΚΤ το ευρωπαϊκό δημόσιο χρέος, να επαναβιομηχανοποιηθούν οι νότιες χώρες της Ευρωζώνης και να ακολουθήσουν παρεμβάσεις για την εξάλειψη της φοροδιαφυγής.
 
Αδιέξοδο και το PSI
Στέργιος Σκαπέρδας
 
Αβέβαιη χαρακτήρισε τη συμμετοχή των ιδιωτών στο πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων (PSI) ο καθηγητής Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια (Irvine) Στέργιος Σκαπέρδας, εκτιμώντας ότι η συγκεκριμένη συμφωνία επί της ουσίας αναβάλλει την εφαρμογή μιας μακροπρόθεσμης βιώσιμης λύσης.
 
Όπως ανέφερε, ακόμη και μετά το PSI, το ελληνικό δημόσιο χρέος θα ξεπερνά το 140% του ΑΕΠ, δηλαδή θα είναι υψηλότερο από το αντίστοιχο του 2010.
 
Σημείωσε δε ότι χώρες οι οποίες ακολούθησαν περιοριστικές πολιτικές στο παρελθόν αντιμετώπισαν ακόμη μεγαλύτερη ύφεση, όπως στην περίπτωση του «κανόνα του χρυσού».
 
«Η στάση πληρωμών δεν είναι ντροπή», διαμήνυσε, και υπερασπίστηκε την έξοδο της Ελλάδας από την Ευρωζώνη, έστω ως διαπραγματευτικό εργαλείο.
 
Σε αυτό το πλαίσιο υποστήριξε ότι η έξοδος από το Ευρώ θα έχει για τη χώρα κάποιο βραχυπρόθεσμο κόστος, αλλά θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για ανάπτυξη, καθώς ανάμεσα σε άλλα θα βελτιωθεί η παραγωγικότητα και θα μειωθούν οι τιμές.
 
Άλλωστε, κατέληξε, η έξοδος από την Ευρωζώνη μπορεί να συμβεί ούτως ή άλλως και η Ελλάδα θα πρέπει να προετοιμάζεται τεχνικά για αυτή την εξέλιξη.
 
Έξω από το Ευρώ
Κώστας Λαπαβίτσας
 
Η ταυτόχρονη ύπαρξη πλεονασμάτων και ελλειμμάτων εντός της Ευρωζώνης προκάλεσε τη σημερινή κρίση χρέους, σύμφωνα με τον καθηγητή Οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου Κώστα Λαπαβίτσα, ο οποίος έκανε λόγο για ένα σύστημα άνισης ανταγωνιστικότητας που δεν είναι βιώσιμο.
 
Σε αυτό το πλαίσιο, εξέφρασε την πεποίθηση πως «δεν υπάρχει προοπτική», τασσόμενος υπέρ της στάσης πληρωμών με πρωτοβουλία του δανειζόμενου και υπέρ της εξόδου της Ελλάδας από τη ζώνη του Ευρώ.
 
Κατά τη γνώμη του, αυτή η εξέλιξη θα υποτιμήσει το χρέος και θα ωθήσει την ανάπτυξη. Σε αυτή την περίπτωση, ο ίδιος επέστησε την προσοχή στην ανάγκη λήψης διοικητικών μέτρων που θα αντιμετωπίσουν κινδύνους σε σχέση με τραπεζικούς ή συναλλαγματικούς κινδύνους οι οποίοι θα προκύψουν, τονίζοντας ότι θα χρειαστούν έλεγχος των κεφαλαιακών ροών, βιομηχανική πολιτική, κοινωνική κινητοποίηση και βαθιά πολιτική αλλαγή.
 
Αναφορικά με την ΕΚΤ, σημείωσε ότι δεν είναι δυνατό να λειτουργήσει ως μια κλασική κεντρική τράπεζα, καθώς αφορά και στα 17 κράτη – μέλη της Ευρωζώνης και δεν μπορεί να εγγυηθεί το χρέος ενός.
 
Πάση θυσία μέσα στο Ευρώ
Παναγιώτης Ιωακειμίδης
 
Η καλύτερη δυνατή επιλογή για την Ελλάδα είναι να επιβιώσει η Ευρωζώνη και η ίδια να αποτελεί αναπόσπαστο μέλος της, δήλωσε κατηγορηματικά ο καθηγητής Ευρωπαϊκής Πολιτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών Παναγιώτης Ιωακειμίδης, εκφράζοντας την άποψη ότι η έξοδος από την Ευρωζώνη θα σημαίνει και έξοδο από την ΕΕ.
 
Και αυτό κατά τη γνώμη του διότι σε αυτή την περίπτωση η χώρα θα αναγκαζόταν να λάβει μέτρα τα οποία θα υπονόμευαν την εσωτερική αγορά («περιορισμοί στην κίνηση κεφαλαίων, αγαθών, ίσως και ατόμων»).
 
Ο ίδιος αναρωτήθηκε πώς θα μπορούσε η Ελλάδα να εφαρμόσει τις αναγκαίες διαρθρωτικές αλλαγές έξω από την Ευρωζώνη, την ώρα που ουσιαστικά αδυνατεί να το κάνει ακόμη και σήμερα, με την πίεση του ΔΝΤ και της Ευρωζώνης.
 
Πρόσθεσε δε ότι η ανάπτυξη έξω από το Ευρώ δεν θα είναι εφικτή, λόγω της έλλειψης πόρων -δεδομένου ότι η χώρα θα είναι αποκλεισμένη από τις αγορές για μεγάλο χρονικό διάστημα.
 
«Δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική για την Ελλάδα από το να παραμείνει στο Ευρώ», διαμήνυσε.
 
Κι άλλα βήματα
Ντόρα Μπακογιάννη
 
Την εκτίμηση ότι μέσα στους επόμενους 3 μήνες, πριν από τις εκλογές στη Γαλλία, «η Ευρώπη θα αναγκαστεί να κάνει και άλλα βήματα μπροστά» εξέφρασε η πρόεδρος της ΔΗΣΥ Ντόρα Μπακογιάννη, η οποία χαρακτήρισε «λιγότερο οικονομικό και περισσότερο πολιτικό» το πρόβλημα το οποίο αντιμετωπίζουν Ελλάδα και Ευρώπη.
 
Η κ. Μπακογιάννη ανέφερε ότι το πρόγραμμα ανταλλαγής ομολόγων (PSI) πρέπει να είναι εθελοντικό, εκτίμησε ότι «δεν φταίει το Ευρώ αλλά ο κακός εαυτός της Ελλάδας» και αξίωσε την ταχεία εφαρμογή διαρθρωτικών αλλαγών, ως αναπτυξιακού εργαλείου.
 
Απερίσκεπτη η Ευρώπη
Λούκα Κατσέλη
 
Στην εκτόξευση των δημόσιων ευρωπαϊκών χρεών, την περίοδο 2002-08, λόγω των χαμηλών επιτοκίων και της υψηλής ρευστότητας, απέδωσε τη σημερινή κρίση η βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Λούκα Κατσέλη, τονίζοντας χαρακτηριστικά ότι «οι αγορές πήραν θέση από το 2007». «Οι αγορές έως και σήμερα κερδίζουν, επωφελούμενες από την απερισκεψία και τα λάθη της πολιτικής», ανέφερε χαρακτηριστικά.
 
Ειδικότερα για την Ελλάδα, αξίωσε να υλοποιηθούν άμεσα το PSI και η δανειακή σύμβαση, προτού η κρίση εξαπλωθεί δραστικά και στην υπόλοιπη Ευρωζώνη. Επίσης, τόνισε την ανάγκη ρευστότητας για να «ξεμπλοκάρουν» τα αναπτυξιακά προγράμματα όπως το ΕΣΠΑ.
 
Ανάμεσα σε άλλα, έκρινε απαραίτητη την παρέμβαση είτε της ΕΚΤ είτε του ESM στη δευτερογενή αγορά ομολόγων στο πλαίσιο μιας συνολικής αναδιάρθρωσης του ευρωπαϊκού χρέους, εκτιμώντας ότι η σχετική άρνηση της Γερμανίας ίσως αποδειχθεί καταστροφική.
 
Η ίδια υπογράμμισε ότι μία ενδεχόμενη κατάρρευση του Ευρώ εκτιμάται ότι θα συνεπαγόταν ύφεση της τάξης του 6-7% στις χώρες – μέλη του ΟΑΣΑ.
 
Θέμα αξιοπιστίας του Ευρώ
Στέφανος Μάνος
 
«Θα πιστέψουν οι ιδιώτες δανειστές της Ιταλίας, της Ισπανίας και -ενδεχομένως στο μέλλον- της Γαλλίας ότι πράγματι η Γερμανία δεν θα απαιτήσει από εκείνους ό,τι απαίτησε στην περίπτωση της Ελλάδας;», αναρωτήθηκε ρητορικά ο πρόεδρος της Δράσης Στέφανος Μάνος, εγείροντας ζήτημα αξιοπιστίας της Ευρωζώνης απέναντι στους πιστωτές της.
 
Πάντως, ο κ. Μάνος εκτίμησε ότι με τις αποφάσεις της τελευταίας Συνόδου Κορυφής, οι ηγέτες της Ευρωζώνης επέδειξαν τη βούληση να διασώσουν το εγχείρημα του Ευρώ, επισημαίνοντας επ’ αυτού ως χαρακτηριστική ένδειξη το γεγονός ότι «δεν δίστασαν να περιθωριοποιήσουν τη Μεγ.Βρετανία προκειμένου να μην ‘νερώσουν’ τις αποφάσεις τους». Το ίδιο παράδειγμα επικαλέστηκε για να υποστηρίξει ότι «προκειμένου να σώσουν το Ευρώ, δεν θα διστάσουν να ‘πετάξουν’ έξω την Ελλάδα».
 
Ανάμεσα σε άλλα, ο κ. Μάνος ζήτησε να καταργηθεί η αρχή της ομοφωνίας για όλες τις αποφάσεις στην Ευρωζώνη και να καθιερωθεί η διπλή πλειοψηφία στην ΕΕ (55% των κρατών).
 
Ειδικότερα για την Ελλάδα, χαρακτήρισε επείγουσα τη δημιουργία πρωτογενών πλεονασμάτων και αναγκαίες εξελίξεις τον περιορισμό της φοροδιαφυγής και το δραστικό περιορισμό των κρατικών δαπανών.
 
Πίσω από τις εξελίξεις
Νότης Μηταράκης
 
«Το Ευρώ πέτυχε γιατί είναι οριστικό και θα πετύχει, μένοντας οριστικό και αμετάκλητο», διαμήνυσε ο βουλευτής της ΝΔ Νότης Μηταράκης, εκτιμώντας ότι το ενδεχόμενο κατάρρευσης της Ευρωζώνης θα είχε δυσάρεστες συνέπειες για την Ελλάδα.
 
Ασκώντας κριτική αναφορικά με τη διαχείριση της κρίσης, υπογράμμισε πως η Ευρώπη «ούτε μια φορά δεν βγήκε μπροστά από τις αγορές». Για τις αποφάσεις της πρόσφατης Συνόδου Κορυφής, ανέφερε ότι «θα κριθούν στην πράξη».
 
«Αργήσαμε να δράσουμε, δεν λάβαμε άμεσα μέτρα όπως χρειαζόταν, με αποτέλεσμα να καταλήξουμε σε μια πρωτοφανή δημοσιονομική εκτροπή», εκτίμησε, για την ελληνική περίπτωση.
 
Ο ίδιος χαρακτήρισε «χρήσιμο εργαλείο» το ευρωομόλογο και τάχθηκε υπέρ της μείωσης δαπανών, του περιορισμού της φορολόγησης και της μείωσης του κράτους, σε συνδυασμό με «κοινωνικές ανάσες».
 
Υλοποιήστε στην πράξη
Gary Reid
 
Την αδυναμία συμμόρφωσης με τους φορολογικούς κανόνες επισήμανε ως ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα στην Ελλάδα ο σύμβουλος της Παγκόσμιας Τράπεζας Gary Reid, ο οποίος επίσης μίλησε για «μεγάλη και χαμηλής παραγωγικότητας δημόσια διοίκηση», όπως και για «χαμηλή αξιοπιστία των κυβερνητικών θεσμών». Όπως είπε, το «στοίχημα» για τη χώρα αφορά περισσότερο στην υλοποίηση παρά στη νομοθέτηση.
 
Μακροπρόθεσμα μέτρα
Daniel Kaufmann
 
Μία δημοσιονομική κρίση δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με βραχυπρόθεσμα μέτρα, ανέφερε ο Daniel Kaufmann, στέλεχος του Brookings Institution, ο οποίος επικαλούμενος τη διεθνή εμπειρία επέστησε την προσοχή στην ποιότητα της διακυβέρνησης, στη διαφθορά η οποία επηρεάζει την παραγωγικότητα, στη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού συστήματος, στον εκσυγχρονισμό της απονομής δικαιοσύνης και σε ζητήματα όπως το «πόθεν έσχες» των πολιτικών.
 
Προσοχή στους θεσμούς
Έλενα Παναρίτη
 
Το ρόλο των θεσμών για την ουσιαστική αντιμετώπιση της κρίσης επισήμανε με την ιδιότητά της ως οικονομολόγου  θεσμών η Έλενα Παναρίτη, η οποία τόνισε ότι δεν μπορεί να υπάρξει ανάπτυξη σε μία οικονομία η οποία χαρακτηρίζεται από έλλειψη εμπιστοσύνης.