Θυμάστε εκείνες τις πρωτοχρονιάτικες ανασκοπήσεις γεγονότων που παρακολουθούσαμε οικογενειακώς στην τηλεόραση τις εποχές των παχιών αγελάδων; Από το γυαλί περνούσε μια επιεικώς ασυνάρτητη παλέτα συμβάντων: από τον βομβαρδισμό και την ισοπέδωση κάποιας αραβικής χώρας μέχρι την γέννηση πάντα σε κάποιο ζωολογικό κήπο της Κίνας. Η φετινή αλλαγή χρόνου προσφέρεται για πολλά περισσότερα από μια απλή ανασκόπηση των όσων έχουν συμβεί κατά το απερχόμενο έτος. Ένας χρόνος ήταν αρκετός για να καταστεί σαφής μια ανθρωπολογική μεταβολή τέτοιου βεληνεκούς που θα καθορίσει τις επόμενες δεκαετίες αν όχι τους επόμενους αιώνες. Ό,τι ονομάζαμε έως τώρα ‘’λογική’’ και ‘’πρόοδο’’, δεν είναι πια το ίδιο.

Η πολυθρύλητη ταινία ‘’Don’t look up’’ επιχειρεί να διαλάβει αυτή την αλλαγή: οι άνθρωποι φτάνουν σε τέτοιο σημείο απώθησης του διαμπερούς συλλογικού τους ψυχικού τραύματος που αρνούνται το αναπόφευκτο της ίδιας τους της (αυτό)καταστροφής. Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι μέσα σε λίγες ημέρες διαμορφώθηκαν ήδη δύο βασικά μπλοκ κριτικής

Από τη μία οι φιλελεύθεροι διθύραμβοι για την επίσημη προσχώρηση ενός γίγαντα της διαμόρφωσης συνειδήσεων όπως το Netflix στο στρατόπεδο του επιστημονικού ορθολογισμού. Η συνταγή γνωστή: τυφλή πίστη στην επιστήμη μακριά από καιροσκοπισμούς ώστε η πρόοδος του ανθρώπου να συνεχιστεί γραμμικά – παρά τις συγκυριακές μεταπτώσεις – και επ’ άπειρον.

Από την άλλη μια αριστερή κριτική στη βάση του ότι η ταινία επιδίδεται σε μια γενικευτική ισοπέδωση της πολιτικής και μια εξίσωση όλων των πολιτικών ανεξαιρέτως και, επιπρόσθετα, αποθεώνει την τεχνογνωσία που κατέχουν αυτάρεσκα οι λίγοι. Η πολιτική οικονομία της διάσωσης του πλανήτη διατηρείται στα χέρια της υπερδύναμης και των συμφερόντων που κινούν τα νήματά της.

Και οι δύο προσεγγίσεις, είναι κατά τη γνώμη μου προβληματικές.

Οι, μεν, φιλελεύθεροι θα έπρεπε να γνωρίζουν ότι ο φιλελευθερισμός περνά πολύ δύσκολες μέρες στα χέρια τους. Η ιδεολογία τους έδεσε χειροπόδαρα την επιστήμη πάνω στο άρμα της αγοράς. Και η επιστήμη, ακόμα και αν προσπαθήσει στο μέλλον να απεξαρτηθεί από αυτή την τοξική σχέση, θα έχει αλλάξει για πάντα. Επίσης, ακόμα κι αν θεωρήσουμε ότι η επιστήμη είναι υπεράνω όλων και η τυφλή εμπιστοσύνη σε αυτή ήταν δεδομένη, αυτό δεν σημαίνει ότι η επιστήμη θα ήταν a priori ανθρωποκεντρική. Το γεγονός, ας πούμε, ότι μεγατόνοι πυρηνικών σχάζουν πάνω στον απειλητικό κομήτη σε αμελητέα απόσταση από τη γη, θέτει το ερώτημα του τί θα προκαλέσει όλη αυτή η απελευθερωμένη ατομική ενέργεια. Το ζήτημα της βιωσιμότητας της όποιας ‘’διάσωσης’’ δεν φαίνεται να απασχολεί ούτε τους δημιουργούς της ταινίας και κυρίως ούτε τους φιλελευθέρως επιχαίροντες.

Οι, δε, μαρξίζοντες θα έπρεπε κάποια στιγμή να αντιληφθούν ότι η επίκληση συνθημάτων της Γαλλικής Επανάστασης στην εποχή της 4ης προς 5ης Βιομηχανικής Επανάστασης έχει ήδη καταστεί γραφική αν όχι επικίνδυνη. Η προσπάθεια της ‘’επίσημης’’ αριστεράς παγκοσμίως να υπεραναπληρώσει την χαμένη τιμή του φιλελευθερισμού προσκρούει σε ένα βασικό πρόβλημα που δεν είναι άλλο από την ίδια την αποσύνθεση του φιλελευθερισμού μέσα στο βιτριόλι του νεοφιλελευθερισμού. Η ανεκδοτολογική αποστροφή του ιστορικού ηγέτη της ΕΔΑ Ηλία Ηλιού προς τον Υπουργό Προεδρίας Κωνσταντίνο Τσάτσο το 1962, ‘’θα σας ταράξουμε στη νομιμότητα’’, που αποτελεί ακόμα και σήμερα τακτικό οδοδείκτη της ελληνικής αριστεράς, ανήκει σε μια εποχή που ο νεοφιλελευθερισμός δεν είχε ακόμα γεννηθεί.

Από την άλλη, οποτεδήποτε η αριστερά παγκοσμίως αντιμετώπισε έναν ‘’εριστικό φιλελευθερισμό’’, όπως ο μακαρθισμός τη δεκαετία του ’50, το γκωλικό καθεστώς της δεκαετίας του ’60, η μολυβένια δημοκρατία στην Ιταλία του ’70, αρκέστηκε στην επίκληση των φιλελεύθερων αρχών που οι φιλελεύθεροι υποτίθεται ότι είχαν εγκαταλείψει ενώ γνώριζαν ότι η φιλελεύθερη δημοκρατία είναι ένα καθεστώς διαρκούς εξαίρεσης.

To Don’t look up είναι μια ταινία του ‘’εδώ και τώρα’’, ένα είδος σπάνιο για το χολιγουντιανό συγκείμενο. Αυτό και μόνο την κάνει ενδιαφέρουσα. Η κριτική που θέλει την ταινία να συνιστά έργο ‘’pop κουλτούρας’’ παραγνωρίζει κάτι σοβαρό: οι Αμερικανοί mainstream δημιουργοί ταρακουνήθηκαν από την εισβολή στο Καπιτώλιο. Στην Ευρώπη, η τέχνη παρακολουθεί παγωμένη τον Όρμπαν να γίνεται role model για συντηρητικούς ηγέτες, πρόσφυγες να πνίγονται στα θαλάσσια σύνορα της ηπείρου, τον Πλεύρη να ορίζει τις ζωές μας και τον Αναστασιάδη στην Κύπρο να ετοιμάζει συνεργασία με το ΕΛΑΜ για τις προεδρικές του 2023.

Αν πεις να κοιτάξεις προς την κατηφόρα όπου η ‘’πρόοδος’’ έχει κατρακυλήσει, σε πιάνει ίλιγγος. Νομίζω, λοιπόν, ότι τέτοιες ταινίες που μιλούν σε πολύ ευρύτερα ακροατήρια από αυτά που είναι έτοιμα να τις ‘’διαβάσουν’’, μόνο καλό κάνουν. Καλή χρονιά με το βλέμμα ούτε εκατοστό χαμηλότερα.