Η Ανατολική Μεσόγειος, αυτό το γεωστρατηγικό θαλάσσιο σταυροδρόμι μεταξύ τριών ηπείρων, καθώς εξελίσσεται σε “Περσικό Κόλπο” της Ευρώπης εξαιτίας των τεράστιων κοιτασμάτων υδρογονανθράκων που ανακαλύπτονται, έχει μπει στο στόχαστρο μιας επεκτατικής και αναθεωρητικής Τουρκίας, η οποία αντιλαμβάνεται τον εαυτό της ως περιφερειακή δύναμη με παγκόσμιες μάλιστα φιλοδοξίες. Ακόμη και χωρίς τα ενεργειακά κοιτάσματα, που περιπλέκουν ασφαλώς την κατάσταση, η Τουρκία θα είχε ηγεμονικές βλέψεις στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Κύπρο. Όχι τόσο επειδή “έχει τη μεγαλύτερη ακτογραμμή στην περιοχή”, όπως η ίδια υποστηρίζει, αλλά επειδή θεωρεί αυτή τη θαλάσσια περιοχή ως “προαύλιο” της και χώρο ανάπτυξης στόλου ανοικτής θαλάσσης, ο οποίος της επιτρέπει να προβάλει την ισχύ της, διασυνδέοντας την έτσι με τις νέες παγκόσμιες φιλοδοξίες της.

Εμφορείται από νοοτροπία μιας μεγάλης περιφερειακής δύναμης 84 εκατομμυρίων κατοίκων, που θα ξεπεράσει τα 100 εκατομμύρια ως το 2050 (με αντίστοιχες ανάγκες σε φυσικούς πόρους και ενέργεια) πριν αρχίσει να μειώνεται πληθυσμιακά μετά το 2060. Η Τουρκία, ως 17η οικονομία  στον κόσμο, επιθυμεί να αναγνωρίζεται ως διεθνής παίκτης και διαμορφωτής των εξελίξεων, τόσο στη γεωγραφική της περιφέρεια, όπου επιδιώκει την επέκτασή της, όσο και παγκοσμίως.
 
 “Βαθύ ευρασιατικό κράτος” Vs  “παρηκμασμένη Δύση”

Από τότε που το “βαθύ ευρασιατικό κράτος” ανέλαβε τα ηνία στην Άγκυρα, ειδικά μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του 2016, προωθώντας την ισλαμο-εθνικιστική σύνθεση και το νεο-οθωμανισμό, έγινε ξεκάθαρη η ποιοτική διαφοροποίηση των σχέσεων της ερντογανικής Τουρκίας με τον Δυτικό κόσμο, καθώς “μπήκαν πολλά ακόμη καρφιά” στο φέρετρο του δυτικότροπου Κεμαλισμού. Πλέον η Άγκυρα θεωρεί πως το Δυτικό μπλοκ βρίσκεται σε παρακμή, δεν είναι τόσο ισχυρό όσο παλαιότερα, ως εκ τούτου η ίδια μπορεί έτσι να ριψοκινδυνεύσει μια ρήξη μαζί του, ή έστω με κάποια επιμέρους τμήματά του, προκειμένου να εξασφαλίσει τα συμφέροντά της.

Παρατηρεί πως ο κατακερματισμός, οι εσωτερικοί ανταγωνισμοί και αντιθέσεις, τα οικονομικά, δημογραφικά και “υπαρξιακά προβλήματα” της Δύσης, την αποδυναμώνουν σε σύγκριση με ανερχόμενες δυνάμεις, όπως η Κίνα, ακόμη και η Ρωσία. Θεωρεί λοιπόν τη Δύση παγκόσμια δύναμη “σε αποδρομή”, η απόσυρση της οποίας από κάποιες γεωπολιτικά κρίσιμες περιοχές, όπως η Μέση Ανατολή και η Αφρική, δημιουργεί ένα μεταβατικό κενό εξουσίας, προσφέροντας “παράθυρα ευκαιριών” σε ανερχόμενες δυνάμεις, όπως η ίδια, αλλά και η Κίνα και η Ρωσία, ώστε να τα αξιοποιήσουν και να επεκτείνουν τις ζώνες επιρροής τους.
 
Αν. Μεσόγειος: η Δύση αποσύρεται, Τουρκία και Ρωσία αναλαμβάνουν δράση

Σε αυτό το νέο γεωπολιτικό σκηνικό που διαμορφώνεται η Ανατολική Μεσόγειος αποτελεί ίσως τον κρισιμότερο γεωστρατηγικά χώρο. Όποιος τον ελέγχει “κρατάει τα κλειδιά” του ευρω-αφρο-ασιατικού γεωσυστήματος. Από τα μέσα του 19ου αιώνα ο έλεγχος αυτού του χώρου βρισκόταν στα χέρια των ναυτικών δυνάμεων της Δύσης, αρχικά της Μεγάλης Βρετανίας και κατόπιν των ΗΠΑ και των συμμάχων τους. Στην εποχή μας η Μεγάλη Βρετανία έχει σχεδόν αποσυρθεί ολοκληρωτικά από την Αν. Μεσόγειο, εκτός από τις δύο βάσεις που διατηρεί στην Κύπρο, και οι ΗΠΑ δείχνουν να αποσύρονται σταδιακά.

Από την άλλη η Ρωσία αυξάνει τη ναυτική και στρατιωτική της παρουσία στα νερά της Μεσογείου καθώς και στη Συρία και στην ανατολική Λιβύη, και η Τουρκία προβάλει την ναυτική ισχύ της προσπαθώντας να επιβληθεί ως ηγεμονική δύναμη και “κλειδοκράτορας” της περιοχής. Ως αντίδραση σημαντικές τοπικές δυνάμεις, όπως η Ελλάδα, η Αίγυπτος και το Ισραήλ, συνεργάζονται για να αποτρέψουν τις τουρκικές φιλοδοξίες, αλλά και για να εκμεταλλευτούν τα ενεργειακά κοιτάσματα.
 

Ο ρόλος της Ε.Ε. και η δυναμική παρέμβαση της Γαλλίας

Τέλος, η Ευρωπαϊκή Ένωση, που είναι επίσης, μέσω Ελλάδας και Κύπρου, μια σημαντική δύναμη στην Ανατολική Μεσόγειο, προσπαθεί να διαφυλάξει το υπάρχον Status, τόσο για λόγους σταθερότητας και ασφάλειας, όσο και για να ελέγχει ενεργειακά κοιτάσματα που θα της επιτρέψουν την ενεργειακή διαφοροποίηση από τη, σχεδόν μονοπωλιακή, εξάρτησή της από τη Ρωσία.
Η δυναμική επιστροφή της Γαλλίας στα μεσογειακά ζητήματα και η στρατιωτική εμπλοκή της στην Ανατολική Μεσόγειο δεν γίνεται απλά “για σώσει την τιμή της Ε.Ε.” και να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας και της Κύπρου. Η Γαλλία, ως δύναμη Status Quo, που δεν θεωρεί τον εαυτό της ότι βρίσκεται σε αποδρομή, καθώς έχει ακόμη σημαντική οικονομική, δημογραφική, τεχνολογική και στρατιωτική ισχύ, ακόμη και πυρηνικά όπλα, επιχειρεί να διαφυλάξει ταυτόχρονα και τα δικά της γεωπολιτικά και ενεργειακά συμφέροντα στην Αν. Μεσόγειο, στο Λεβάντε και στη Λιβύη, αλλά και προλάβει την επιχειρούμενη διείσδυση της Τουρκίας στην ανατολική, βόρεια και δυτική Αφρική, που θεωρεί παραδοσιακά ζώνες δικής της γεωπολιτικής επιρροής.
 
Μετωπική σύγκρουση με τη Γαλλία και στην Αφρική

Η Γαλλία γνωρίζει πως αν δεν σταματήσει την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο, συνδράμοντας Ελλάδα και Κύπρο ώστε να εξισορροπήσουν την τουρκική υπεροπλία, τότε δεν θα αργήσει να τη βρει μπροστά της στην δυτική Αφρική, ακόμη και στη δυτική Μεσόγειο. Ήδη η Τουρκία έχει επέμβει στη Λιβύη, όπου σχεδιάζει να δημιουργήσει δύο βάσεις. Έέχει βάσεις στο Μογκαντίσου της Σομαλίας, στην Ερυθραία, σκόπευε να νοικιάσει επί 99 χρόνια ένα νησάκι από το Σουδάν στην Ερυθρά Θάλασσα, έχει παρουσία στο Τσαντ, στον Νίγηρα, από όπου η Γαλλία προμηθεύεται ουράνιο, αυξάνει την επιρροή της σε Τυνησία και Αλγερία, και γενικώς έχει αυξήσει την παρουσία της στη μαύρη ήπειρο, ανησυχώντας τη Γαλλία σε ένα χώρο τον οποίο θεωρεί “γήπεδό” της. Όπου δεν χρησιμοποιεί τα δίκτυα της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, φοράει τα ρούχα του σουνιτικού Ισλάμ, αλλά και της “αντι-αποικιοκρατίας”, προκείμενου να απομακρύνει τις χώρες αυτές από την επιρροή της Γαλλίας -κάτι που ενοχλεί βέβαια και τη Σαουδική Αραβία και την Αίγυπτο, που δεν επιθυμούν διεύρυνση της τουρκικής επιρροής στην αφρικανική ήπειρο.
Το διακύβευμα είναι λοιπόν αρκετά μεγάλο για να αφεθεί στην τύχη του.
 
Το “κλειδί” της Ανατολικής Μεσογείου

Στην Ανατολική Μεσόγειο η ερντογανική Τουρκία, με τα νεο-οθωμανικά του οράματα, επιχειρεί να ελέγξει μια θαλάσσια περιοχή μετάβασης μεταξύ τριών ηπείρων, στους άξονες Ανατολής-Δύσης και Βορρά-Νότου, ώστε να εξελιχθεί σε σημαντική ευρωαροασιατική δύναμη. Γι’ αυτό εφαρμόζει μια ενεργητική εξωτερική πολιτική, με ταυτόχρονη προβολή της γεωπολιτικής και στρατιωτικής ισχύος της, κυρίως μέσου του πολεμικού της ναυτικού, ώστε να ελέγξει αυτές τις “μεταβατικές ζώνες” μεταξύ τριών ηπείρων, με στόχο να συμμετάσχει στην εκμετάλλευση των ενεργειακών κοιτασμάτων της Αν. Μεσογείου και ταυτόχρονα να αναβαθμιστεί γεωπολιτικά.

Ο Ερντογάν ελπίζει πως μέχρι το 2023, την επέτειο του ενός αιώνα από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας, θα επισκιάσει τη δόξα του Κεμάλ Ατατούρκ και θα “θάψει τον Κεμαλισμό” ως κυρίαρχο αφήγημα. Από την άλλη ελπίζει να επεκτείνει γεωγραφικά, μέσω της “Γαλάζιας Πατρίδας”, την Τουρκία εις βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου, ανατρέποντας τις ισορροπίες στην περιοχή, να λάβει σημαντικό μερίδιο από τα ενεργειακά κοιτάσματα, προωθώντας ταυτόχρονα το ιδεολόγημα του νεοοθωμανισμού και πυροδοτώντας τις φιλοδοξίες για μια νέα οθωμανική αυτοκρατορία του 21ου αιώνα.
 
Το ρίσκο της υπερεπέκτασης και των αντιτουρκικών συνασπισμών

Πρόκειται ωστόσο για κινήσεις υψηλού ρίσκου, για “υπερβολικό άπλωμα του τραχανά”, δηλαδή η Τουρκία διατρέχει τον κίνδυνο της υπερεπέκτασης. Η Άγκυρα έχει δημιουργήσει ανοικτά μέτωπα στη Συρία, τη Λιβύη, στην Κύπρο, την Αν. Μεσόγειο, στο Αιγαίο και στον Καύκασο. Προχωρά σε προκλητικές και επιθετικές ενέργειες, οι οποίες κανονικά δεν θα έπρεπε να είναι ανεκτές από τη διεθνή κοινότητα, επειδή προεξοφλεί πως αυτή η συμπεριφορά της θα τύχει ανοχής ή έστω αναιμικής αντίδρασης. Όμως δεν είναι σίγουρα αν σε μια δυσμενή οικονομική συγκυρία θα μπορέσει να διαχειριστεί επιτυχώς όλα αυτά τα μέτωπα, χωρίς να αναγκαστεί να υποστεί ταπεινωτικές υποχωρήσεις, που δε θα βλάψουν απλώς το γόητρο της, αλλά και τη γεωπολιτική της ισχύ.

Για την ώρα έχει καταφέρει να δημιουργήσει μια σειρά από αντιτουρκικές συμμαχίες και συνασπισμούς από χώρες της περιοχής, που θέλουν να βάλουν ανασχετικούς φραγμούς στην τουρκική επεκτατικότητα και να αποθαρρύνουν τον νεο-οθωμανισμό του Ερντογάν. Το σίγουρο είναι πως η Τουρκία δεν μπορεί να τα βάλει με όλους και να προχωρήσει τα σχέδια της έχοντας σχεδόν κάθε σημαντική χώρα της Μεσογείου εναντίον της. Η Ελλάδα, παρά τα όποια σφάλματα και τις παραλείψεις στην άνευρη εξωτερική πολιτική της κυβέρνησης Μητσοτάκη, αυτή τη φορά δεν είναι μόνη της.