Η Διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή στη Γλασκώβη (COP26) απείχε πολύ από αυτό που απαιτείται για έναν ασφαλή πλανήτη, κυρίως λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης που έχει επιβαρύνει τις παγκόσμιες διαπραγματεύσεις για το κλίμα για σχεδόν τρεις δεκαετίες. Οι αναπτυσσόμενες χώρες θεωρούν την κλιματική αλλαγή ως μια κρίση που προκαλείται σε μεγάλο βαθμό από τις πλούσιες χώρες, τις οποίες κατηγορούν επίσης ότι αποφεύγουν την ιστορική και συνεχή ευθύνη τους για την κρίση. Ανησυχώντας ότι θα μείνουν να πληρώσουν τα σπασμένα, πολλές βασικές αναπτυσσόμενες χώρες, όπως η Ινδία, δεν ενδιαφέρονται πολύ να διαπραγματευτούν ή να σχεδιάσουν στρατηγική.

Έχουν ένα δίκιο – ίσως, πολλά δίκια. Η κακή συμπεριφορά των Ηνωμένων Πολιτειών εδώ και τρεις δεκαετίες δεν περνά απαρατήρητη. Παρά τις αξιόλογες εκκλήσεις για δράση από τον πρόεδρο των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, και τον απεσταλμένο για το κλίμα, Τζον Κέρι, ο Μπάιντεν δεν μπόρεσε να πιέσει το Κογκρέσο να υιοθετήσει ένα πρότυπο καθαρής ενέργειας. Ο Μπάιντεν μπορεί να παραπονιέται ό,τι θέλει για την Κίνα, αλλά μετά από 29 χρόνια αδράνειας του Κογκρέσου, από τότε που η Γερουσία επικύρωσε τη Σύμβαση Πλαίσιο του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή το 1992, ο υπόλοιπος κόσμος βλέπει την αλήθεια: το κατεστραμμένο και διεφθαρμένο Κογκρέσο της Αμερικής είναι χωμένο βαθιά στην τσέπη των ενεργειακών κολοσσών.

Τα οικονομικά βρίσκονται στο επίκεντρο της γεωπολιτικής ρήξης για την κλιματική αλλαγή. Οι αναπτυσσόμενες χώρες βρίσκονται ήδη κάτω από αμέτρητες πιέσεις: η πανδημία Covid-19, οι αδύναμες εγχώριες οικονομίες, οι ολοένα συχνότερες και σοβαρές κλιματικές καταστροφές, οι πολλαπλές διακοπές της ψηφιακής εποχής, οι εντάσεις ΗΠΑ-Κίνας και υψηλό κόστος δανεισμού για διεθνή δάνεια. Παρακολουθούν τις πλούσιες χώρες να δανείζονται τρισεκατομμύρια δολάρια στις κεφαλαιαγορές με σχεδόν μηδενικά επιτόκια, ενώ πρέπει να πληρώσουν 5-10% εάν μπορούν να δανειστούν εξαρχής. Εν ολίγοις, βλέπουν τις κοινωνίες τους να υστερούν ακόμη περισσότερο από μερικές χώρες υψηλού εισοδήματος.

Η υπόσχεση δεν τηρήθηκε

Σε αυτό το πλαίσιο υψηλού οικονομικού άγχους, οι αναπτυσσόμενες χώρες βλέπουν τις πλούσιες χώρες να αρνούνται να συζητήσουν ευθέως τη χρηματοοικονομική κρίση που αντιμετωπίζουν όταν πρόκειται για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την προσαρμογή ή άλλες επείγουσες ανάγκες. Βλέπουν τις πλούσιες χώρες να ξοδεύουν περίπου 20 τρισεκατομμύρια δολάρια για τις δικές τους οικονομίες ως απάντηση στον Covid-19, αλλά στη συνέχεια δεν τηρούν την υπόσχεσή τους -που χρονολογείται από την COP15 το 2009- να κινητοποιήσουν τα ελάχιστα 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για δράση για το κλίμα στις αναπτυσσόμενες χώρες.

Φυσικά, η επιφυλακτικότητα του Μπάιντεν όσον αφορά τη χρηματοδότηση της πολιτικής για το  κλίμα για τις αναπτυσσόμενες χώρες είναι κατανοητή. Θα κατακρινόταν από τα εθνικιστικά μέσα ενημέρωσης των ΗΠΑ αν ζητούσε περισσότερη βοήθεια για τις αναπτυσσόμενες χώρες και δεν θα κέρδιζε τίποτα από αυτό στο Κογκρέσο. Με την παγκόσμια επιρροή των ΗΠΑ να μειώνεται, οι εθνικιστές της Αμερικής έχουν στραφεί ακόμη πιο επιθετικά εναντίον του υπόλοιπου κόσμου. Οι «η Αμερική πρώτα» στο Κογκρέσο θα μπλοκάρουν τυχόν νέες πιστώσεις.

Πολλές κυβερνήσεις στην Ευρώπη βρίσκονται σε περίπου την ίδια θέση, κουρνιασμένες επισφαλώς μεταξύ εθνικιστικών και διεθνιστικών κομμάτων. Και με τα δημοσιονομικά ελλείμματα στις ευρωπαϊκές χώρες γενικά υψηλά στον απόηχο του Covid-19, πολλά κοινοβούλια έχουν λίγο μεράκι να κάνουν περισσότερα—ειδικά δεδομένου ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση αφιερώνει ήδη πολύ μεγαλύτερο μερίδιο του ακαθάριστου εθνικού εισοδήματος (περίπου 0,5%) στους υπαλλήλους ως αναπτυξιακή βοήθεια σε σχέση με τις ΗΠΑ (μόλις 0,17%).

Παγκόσμια δημόσια αγαθά

Αυτό μας αφήνει έρμαιους μεταξύ της πραγματικότητας μιας καταστροφικής παγκόσμιας κλιματικής κρίσης και της εθνικιστικής πολιτικής των πλούσιων χωρών, με χρηματοδότηση για το κλίμα που βασίζεται σε εθελοντικές συνεισφορές των πλουσίων. Το αποτέλεσμα είναι η χρόνια υποχρηματοδότηση παγκόσμιων δημόσιων αγαθών, όπως το ασφαλές κλίμα, οι Στόχοι Βιώσιμης Ανάπτυξης και τα εμβόλια Covid-19. Ηγέτες όπως ο Μπάιντεν μπορεί να ζητήσουν από τα νομοθετικά σώματά τους να είναι υπεύθυνα, αλλά οι νομοθέτες θεωρούν ότι είναι πιο πολιτικά σκόπιμο να στρέφονται κατά των «ανάξιων» ξένων.

Οι οικονομικές αποτυχίες στο COP26 είναι τραγικές και παράλογες, υπερβαίνοντας τη γενική αποτυχία κινητοποίησης των 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων που υποσχέθηκαν ετησίως.
Σκεφτείτε ότι το πολυδιαφημισμένο Ταμείο Προσαρμογής στο Κλίμα, που ιδρύθηκε για να βοηθήσει τις αναπτυσσόμενες χώρες να καλύψουν τις ανάγκες προσαρμογής τους, συγκέντρωσε το ποσό των 356 εκατομμυρίων δολαρίων σε υποσχέσεις στο COP26, ή περίπου πέντε σεντς ανά άτομο στις αναπτυσσόμενες χώρες του κόσμου. Η χρηματοδότηση για «απώλειες και ζημιές» —δηλαδή για την ανάκαμψη και την ανοικοδόμηση από τις κλιματικές καταστροφές— πήγε ακόμη χειρότερα, με τις πλούσιες χώρες να συμφωνούν απλώς να κάνουν ένα «διάλογο» για το θέμα.

Αυτός ο οικονομικός εθελοντισμός πρέπει να τελειώσει. Χρειαζόμαστε μια παγκόσμια φόρμουλα που να αναθέτει την ευθύνη σε κάθε πλούσια χώρα. Τουλάχιστον σε αυτήν την περίπτωση, η παγκόσμια κοινότητα θα είχε ένα σημείο αναφοράς για να απαιτήσει δράση από χώρες που υστερούν όπως οι ΗΠΑ.
Εφαρμόσιμη προσέγγιση

Εδώ είναι μια απλή και εφαρμόσιμη προσέγγιση. Για να βοηθήσει στη χρηματοδότηση της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια και της κλιματικής ανθεκτικότητας στις αναπτυσσόμενες χώρες, κάθε χώρα υψηλού εισοδήματος θα επιβαρύνεται με 5 $ ανά τόνο διοξειδίου του άνθρακα που εκπέμπεται. Οι χώρες με ανώτερο μεσαίο εισόδημα θα επιβάλλονται 2,50 $ ανά τόνο. Αυτές οι εισφορές θα ξεκινούσαν το συντομότερο δυνατό και θα αυξάνονταν σταδιακά, διπλασιαζόμενες σε πέντε χρόνια.

Οι χώρες θα μπορούσαν εύκολα να πληρώσουν τόσο μικρά ποσά από τα έσοδα από τους φόρους άνθρακα και τις δημοπρασίες αδειών εκπομπών, τα οποία θα έχουν πολύ υψηλότερη τιμή ανά τόνο CO2 από την εισφορά. Οι χώρες υψηλού εισοδήματος εκπέμπουν επί του παρόντος περίπου 12 δισεκατομμύρια τόνους CO2 ετησίως και οι χώρες με ανώτερο μεσαίο εισόδημα εκπέμπουν περίπου 16 δισεκατομμύρια τόνους ετησίως, επομένως οι πληρωμές άνθρακα θα αθροίζονται σε περίπου 100 δισεκατομμύρια δολάρια στην αρχή και θα διπλασιάζονται μετά από πέντε χρόνια. Τα κεφάλαια θα κατευθυνθούν σε χώρες χαμηλού και χαμηλότερου μεσαίου εισοδήματος, καθώς και σε συγκεκριμένες χώρες με ειδικές κλιματικές ευπάθειες (όπως τα μικρά νησιωτικά κράτη που αντιμετωπίζουν άνοδο της στάθμης της θάλασσας και πιο έντονους τροπικούς κυκλώνες).

Ας υποθέσουμε ότι τα μισά από τα κεφάλαια (αρχικά 50 δισεκατομμύρια δολάρια) διανεμήθηκαν ως επιχορηγήσεις και τα υπόλοιπα διοχετεύθηκαν στις παγκόσμιες πολυμερείς τράπεζες ανάπτυξης (MDBs), όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και η Αφρικανική Τράπεζα Ανάπτυξης, ως νέο κεφάλαιο για τη χρηματοδότηση της κλιματικής αλλαγής. Οι MDB θα χρησιμοποιούσαν το νέο κεφάλαιο για να συγκεντρώσουν κεφάλαια στις κεφαλαιαγορές, αξιοποιώντας τα 50 δισεκατομμύρια δολάρια σε πράσινα ομόλογα ίσως 200 δισεκατομμύρια δολάρια, τα οποία θα δάνειζαν σε αναπτυσσόμενες χώρες για έργα για το κλίμα. Με αυτόν τον τρόπο, η μέτρια εισφορά άνθρακα θα συγκέντρωνε περίπου 250 δισεκατομμύρια δολάρια σε νέα ετήσια χρηματοδότηση για το κλίμα, διπλασιαζόμενη σε περίπου 500 δισεκατομμύρια δολάρια μετά από πέντε χρόνια.

Για τη χρηματοδότηση απωλειών και ζημιών, θα επιβαλλόταν πρόσθετος φόρος, όχι στις τρέχουσες εκπομπές αλλά στο άθροισμα των προηγούμενων εκπομπών, για να ευθυγραμμιστούν οι σημερινές απώλειες και ζημίες με την ιστορική ευθύνη για τη σημερινή κλιματική αλλαγή. Οι ΗΠΑ, για παράδειγμα, είναι υπεύθυνες για περίπου το 20 τοις εκατό όλων των εκπομπών CO2 από το 1850. Εάν ένα νέο Ταμείο Παγκόσμιων Απωλειών και Ζημιών επιδίωκε να συγκεντρώσει, ας πούμε, 50 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, το ετήσιο μερίδιο των ΗΠΑ θα ήταν 10 δισεκατομμύρια δολάρια.

Σύστημα βασισμένο σε κανόνες 

Η συμφωνία σε τέτοιες αρχές εσόδων δεν θα είναι φυσικά εύκολη, αλλά θα ήταν πολύ καλύτερο να αγωνιζόμαστε για ένα νέο σύστημα βασισμένο σε κανόνες παρά να στοιχηματίζουμε το μέλλον του πλανήτη στον εθελοντισμό. Το COP26 έδειξε οριστικά ότι το να ζητάμε από τους πολιτικούς να ψηφίσουν εθελοντικά για κεφάλαια για παγκόσμια δημόσια αγαθά είναι αδιέξοδο. Οι πολιτικοί των πλούσιων χωρών είχαν μια δεκαριά χρόνια για να συγκεντρώσουν τα υποσχεθέντα κεφάλαια για το κλίμα, αλλά απέτυχαν.

Ένα σύστημα βασισμένο σε κανόνες, με δίκαιη και διαφανή κατανομή των βαρών, είναι ο τρόπος για να εξασφαλίσουμε τη χρηματοδότηση που χρειαζόμαστε για την πλανητική ασφάλεια και δικαιοσύνη.

Πηγή: Social Europe