Στην εβδομάδα που πέρασε κυριάρχησαν οι πολιτικές αντεγκλήσεις για τον εκλογή του νέου προέδρου του Ανώτατου Συμβουλίου Επιλογής Προσωπικού (ΑΣΕΠ).  Το θέμα ορισμού προέδρου ανεξάρτητης αρχής που είναι της αρεσκείας της κυβέρνησης δεν είναι νέα είδηση. Μπορούν να απαριθμηθούν πολλές περιπτώσεις. Για παράδειγμα, η προαγωγή και η αξιολόγηση της έρευνας στα πανεπιστήμια εποπτεύεται από δύο αρχές, την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευση (ΕΘΑΑΕ) και το Ελληνικό Ίδρυμα Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ).  Και για τις δύο αυτές αρχές η κυβέρνηση νομοθέτησε ώστε να ελέγξει τη διαδικασία εκλογής προέδρου τους. Μάλιστα στην περίπτωση της ΕΘΑΑΕ χρειάστηκε η κατάργηση της πρώην Αρχής Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ), η οποία λειτουργούσε ως ανεξάρτητη αρχή από το 2006, ώστε ν’ αντικατασταθεί με  την νεοϊδρυθείσα ΕΘΑΑΕ. 

Σε κάποια θέματα ανεξάρτητων αρχών οι Ευρωπαίοι είναι πολύ πιο σκληροί από εμάς. Αν κάποιος τότε έκανε προσφυγή για την αλλαγή της ΑΔΙΠ σε ΕΘΑΕΕ, πιθανά η Ευρωπαϊκή εποπτεύουσα αρχή θα επέλεγε να καθυστερήσει την αναγνώριση της ΕΘΑΕΕ και συνακόλουθα και την πιστοποίηση των προγραμμάτων σπουδών των ελληνικών πανεπιστημίων, ακόμη κι αν αυτό είχε απρόβλεπτες αρνητικές συνέπειες σε χιλιάδες Έλληνες φοιτητές και ερευνητές. Μια τέτοια Ευρωπαϊκή τιμωρία δεν θα μας ήταν πρωτόγνωρη. Ένας ολόκληρος λαός βιώσαμε με τον χειρότερο τρόπο την πιο σκληρή τιμωρία τους όταν δημοσιοποιήθηκε ότι η εθνική αρχή στατιστικής υπηρεσίας όχι μόνο δεν ήταν και τόσο ανεξάρτητη αλλά παρείχε και παραποιημένα στοιχεία.

Το θέμα της εκλογής του προέδρου του ΑΣΕΠ πήρε παραπάνω δημοσιότητα λόγω και των επικείμενων προσλήψεων χιλιάδων ανθρώπων στο δημόσιο και της ευαισθησίας του κόσμου σ’ αυτό το θέμα. Το θέμα πουλάει στα ΜΜΕ.  Όμως για τον έλεγχο προέδρων άλλων ανεξάρτητων αρχών όπως του προέδρου της ΕΘΑΕΕ και του ΕΛΙΔΕΚ ελάχιστα ακούστηκαν.  Ποιος ασχολείται τώρα με την έρευνα. Κι ας μην πρόκοψε ποτέ κράτος που δεν έδωσε προτεραιότητα στην έρευνα.  Η φιλοκυβερνητική ΠΟΣΔΕΠ, οι πρυτάνεις των ΑΕΙ, η Ακαδημία Αθηνών δεν έβγαλαν ούτε μια ανακοίνωση για ΕΘΑΕΕ και ΕΛΙΔΕΚ, τα βρήκαν όλα καλώς καμωμένα.  Για δεκαετίες την ίδια αφωνία είχαν και για την ανεξαρτησία της εθνικής στατιστικής υπηρεσίας.  Κι ας είχε γίνει ανέκδοτο ότι ο κάθε νέος πρωθυπουργός πρώτα επέλεγε τον πρόεδρο της εθνικής στατιστικής υπηρεσίας και μετά τους υπουργούς του.  Μέχρι που το πληρώσαμε με την χειρότερη οικονομική καταστροφή χώρας σε περίοδο ειρήνης στην παγκόσμια ιστορία. Τι άλλο χειρότερο να μας συμβεί για να ξυπνήσουμε;

Για να ξυπνήσεις φίλε μου χρειάζεται να κατανοήσεις γιατί δεν ήσουν ξύπνιος αλλά τουλάχιστον μισοκοιμισμένος.  Χρειάζεται να εμπεδώσεις ότι οι επονομαζόμενες ανεξάρτητες εθνικές ασχολούνται με αξιολογήσεις θεμάτων μεγάλης σπουδαιότητας για το πλατύ κοινό και οι πρόεδροι αυτών των αρχών είναι οι θεματοφύλακες των αδιάβλητων κριτηρίων και διαδικασιών αξιολόγησης. Αν ένας πρόεδρος δεν είναι πραγματικά ανεξάρτητος, τα κριτήρια και οι διαδικασίες αξιολόγησης πιο εύκολα προσαρμόζονται σύμφωνα με τις κατευθύνσεις των κυβερνόντων, οι οποίοι όλο και κάποιες συγκεκριμένες ανάγκες και συμφέροντα χρειάζεται να εξυπηρετήσουν.  Όσο πιο πολύ προσαρμόζονται τα κριτήρια στις απαιτήσεις των κυβερνώντων συνήθως τόσο πιο πολύ θίγονται τα συμφέροντα των πολλών.

Δυστυχώς, όσοι γνωρίζουν καλύτερα και θα έπρεπε πρώτοι να μιλούν για την θωράκιση της ανεξαρτησίας των επονομαζόμενων ανεξάρτητων αρχών δεν έμαθαν τίποτε και συνεχίζουν στην ίδια αφασία.  Καλά οι δημοσιογράφοι, έχουν αποδυναμωθεί τελείως. Αλλά πού στο καλό είναι όλοι αυτοί οι πνευματικοί ταγοί, πού είναι οι καθηγηταράδες των νομικών και πολιτικών επιστημών και δε μιλάει κανείς τους; Σιωπούν υιοθετώντας την ηθική θεωρία του πρόσκαιρου ωφελιμισμού, για παράδειγμα «άστο τώρα που βολεύει»; Μήπως θεωρούν περιττό το δημόσιο διάλογο ή μόνο ιδιωτεύουν; Tι τους συμβαίνει; 

Γιατί δε μιλούν για τη θωράκιση των ανεξάρτητων αρχών οι εκλεγμένοι εκπρόσωποι συνδικαλιστικών φορέων; Προηγείται το κόμμα τους ή είναι κι αυτοί υπέρ του ωφελιμισμού όπως και οι παραπάνω; Συνήθισαν στη μπόχα που τραγουδά ο Μιθριδάτης ή δεν προλαβαίνουν να εκφραστούν γιατί έχουν άλλες προτεραιότητες;

Και ως λαός τι κάνουμε, τι απαιτούμε απ’ τους άρχοντες;  Λες και δεν έχουμε μοναδική ιστορία που μας θυμίζει ότι η δημοκρατία ούτε χαρίζεται, ούτε είναι θέμα νομομαθών ή πολιτικών και κάθε λογής ελίτ, αλλά προηγείται δυναμική κοινωνική απαίτηση και πολύχρονος αγώνας πριν θεσμοθετηθεί με νόμους; Περιμένουμε έναν Μυθριδάτη για να κάνουμε εκατομμύρια likes σε στίχους για τα αυτονόητα; 

Οι κυβερνώντες συνηθίζουν να διεκδικούν όλο και περισσότερο εξουσία, θεωρητικά πάντα για καλό σκοπό. Ο ορισμός του καλού στην κάθε περίπτωση εκφράζει τις δικές τους αντιλήψεις, οι οποίες συχνά τυχαίνει να συμπλέουν με δικά τους συμφέροντα.  Όμως εξαρτάται από το λαό αν θα απαιτεί να διαμορφώνει πώς ορίζεται το κοινό καλό στην κάθε περίπτωση και να προσδιορίζει τα όρια των εξουσιών των κυβερνώντων.

Στην Ευρώπη υπάρχουν δημοκρατίες που ενδυναμώνονται με δημοψηφίσματα. Η αξία τους δεν αφορά μόνο στο ποια είναι η απόφαση και ποιος την λαμβάνει, αλλά και στη δημόσια συζήτηση που προηγείται, η οποία συμβάλει στην καλή ενημέρωση των πολιτών για κρίσιμα δημόσια ζητήματα. Έτσι μειώνονται οι δογματικές και «ψεκασμένες» αντιλήψεις. Τα δημοψηφίσματα συμβάλουν και στη δέσμευση των πολιτών στην επιδίωξη του κοινού καλού, διευκολύνοντας την εσωτερίκευση των κανόνων και αναπτύσσοντας πιο υπεύθυνους πολίτες σε όλους τους τομείς της ζωής.

Αν η αντιπολίτευση θέλει να προωθήσει την ανεξαρτησία των θεσμών, μπορεί να ζητήσει δημοψήφισμα όπου ο λαός θα επιλέξει ποιες θα είναι οι ανεξάρτητες αρχές τα στελέχη των οποίων καμμιά κυβέρνηση δεν θα μπορεί να επιλέξει με έμμεσο ή άμεσο τρόπο. Ως εναλλακτική της ευρείας διακομματικής συνεννόησης θα μπορούσε να τεθεί σε δημοψήφισμα και η άμεση εκλογή από το λαό ειδικού σώματος εκλεκτόρων που μοναδικό σκοπό θα είχε την επιλογή των στελεχών των ανεξάρτητων αρχών. Υπάρχουν πολλά δημόσια πρόσωπα με κύρος τα οποία ο λαός θα εμπιστευόταν γι’ αυτό το σκοπό.  Αυτό θα μείωνε ακόμη περισσότερο την πιθανότητα εμπλοκής των κυβερνόντων στις ανεξάρτητες αρχές στο μέλλον.

Ο σκεπτικισμός της αντιπολίτευσης και η πιθανή αντίδραση της κυβέρνησης στην πρόταση είναι εύκολα προβλέψιμες αντιδράσεις. Το timing της πρότασης για ένα τέτοιο δημοψήφισμα είναι καθοριστικός παράγοντας θετικής ή αρνητικής συνεισφοράς του. Όσο λιγότερο συνδεδεμένο θα είναι με οποιονδήποτε άλλον πολιτικό σκοπό και όσο περισσότερος χρόνος και χώρος συζήτησης δοθεί για το περιεχόμενο του ίδιου του δημοψηφίσματος, τόσο πιο θετική θα είναι η συνεισφορά του.
Ιδού λοιπόν η Ρόδος αγαπητοί βουλευτές μας.