Η τρέχουσα οδυνηρή πίεση της χρηματοπιστωτικής κρίσης, του δημόσιου χρέους και των δανειστών θέτουν ξανά στις εβδομάδες και τους μήνες που έρχονται το βασικό προβληματισμό του αναπτυξιακού προσανατολισμού της χώρας μας τόσο σε περιφερειακό, όσο και σε ευρωπαϊκό και παγκοσμιοποιημένο επίπεδο.

Ο προβληματισμός τίθεται τις περισσότερες φορές με τη μορφή διλημμάτων που αφορούν όχι μόνο τον οικονομικό αλλά και τον κοινωνικό και πολιτισμικό μας προσανατολισμό. Ευρώ ή Δραχμή, ευρωπαϊκή ή ανεξάρτητη γεωπολιτική κατεύθυνση, η Ελλάδα χώρα μουσείο ή χώρα υψηλής τεχνολογίας;

Βεβαίως τα παραπάνω αμείλικτα διλήμματα της εποχής δεν είναι ανεξάρτητα, αλλά ερωτήματα και απαντήσεις σε αυτά συνδέονται δυναμικά μεταξύ τους.

Ακόμα, τα περισσότερα ερωτήματα μπορεί να θεωρηθούν υπό μία οπτική ψευδοδιλήμματα, μιας και δεν είναι απαραίτητο να επιλέξει κανείς μια από δύο δυνατότητες αλλά το συνδυασμό τους. Για παράδειγμα μπορούμε να αναπτύξουμε τον τουρισμό και παράλληλα να ρίξουμε το βάρος στις νέες τεχνολογίες και την παραγωγή προϊόντων υψηλής προστιθεμένης αξίας. Τίθεται βέβαια το θέμα των προτεραιοτήτων.

Στην περίπτωση του βασικού ερωτήματος δραχμή ή ευρώ, πέρα από την παρακινδυνευμένη εναλλακτική ενός διπλού νομίσματος, δηλ. ενός για τις ανάγκες της εσωτερικής αγοράς και ενός άλλου για τις δοσοληψίες στο εξωτερικό, το δίλημμα είναι σαφές. Και δεν είναι λίγοι εκείνοι που προτείνουν τη δραχμή, αναπολώντας την περίοδο που η χώρα είχε έντονους ρυθμούς ανάπτυξης με τη δραχμή ως εθνικό νόμισμα.

Πράγματι, μπορούμε να θυμηθούμε ότι με τη δραχμή και με την ελεγχόμενη διολίσθησή της ήταν δυνατό να ασκείται εθνική νομισματική πολιτική με αποτέλεσμα να αποφεύγονται οι υφεσιακές τάσεις στην οικονομία, να ελέγχεται ο πληθωρισμός και να διατηρείται η αγοραστική δύναμη των μισθωτών και συνταξιούχων σε κάποιο επίπεδο. Όταν κάποιος έπαιρνε μισθό 500.000 δρχ., με το 1/100 του μισθού του, το γνωστό 5χίλιαρο είχε αγοραστική δύναμη πολύ μεγαλύτερη από αυτή που έχει κάποιος σήμερα με 15€ και μισθό 1.500€.

Στην πραγματικότητα το πραγματικό δίλημμα δεν είναι ευρώ ή δραχμή αλλά τι θα συνέβαινε σε μια μεταβατική περίοδο, αν δηλαδή θα ήταν δυνατό να περάσουμε στη δραχμή χωρίς οδυνηρές επιπτώσεις.

Κάτι τέτοιο θα ήταν εφικτό αν:

1) είχε προετοιμασθεί κατάλληλα η ελληνική κοινωνία ώστε, μετά από μια μεταβατική περίοδο 2-3 ετών, θα ήταν έτοιμη να αναλάβει το βάρος των συνεπειών της μεταβατικής περιόδου (πληθωρισμός, αύξηση του δημόσιου χρέους, αβεβαιότητα και οικονομική αστάθεια).

2) υπήρχαν τα συναλλαγματικά αποθέματα για να υποστηριχθεί η αλλαγή του νομίσματος στις διεθνείς αγορές με τους λιγότερο οδυνηρούς όρους.

Αν θεωρήσουμε λοιπόν πως το εθνικό νόμισμα δεν είναι ταμπού και πως θα μπορούσαμε να μεταβούμε στη δραχμή, στη δεινή κατάσταση που βρίσκεται σήμερα η ελληνική οικονομία μέσα στο ευρώ και την ευρωζώνη, θα πρέπει να δημιουργηθούν πρωτίστως οι προϋποθέσεις ανάκαμψης της ελληνικής οικονομίας, που θα μας επιτρέψουν νηφάλια να επιλέξουμε το εθνικό νόμισμα που εξυπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντα των πολιτών και της χώρας. Η Κυβέρνηση, μόλις συμφωνήσει το επώδυνο πλαίσιο συνεργασίας με τους θεσμούς πρέπει να κινητοποιηθεί άμεσα ώστε να πετύχει:

1) τον οριστικό εκμηδενισμό των ελλειμμάτων του δημοσίου τομέα μέσα από μια κοινωνικά δίκαιη κατανομή των βαρών

2) την αλλαγή των γραφειοκρατικών δομών που περιορίζουν την παραγωγικότητα του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα

3) την αλλαγή του παραγωγικού μοντέλου ανά Περιφέρεια χρησιμοποιώντας αποδοτικά τα Ευρωπαϊκά Περιφερειακά Επιχειρησιακά Πρoγράμματα (ΠΕΠ) τoυ Εθνικού Στρατηγικού Πλαισίου Αναφοράς (ΕΣΠΑ) 2014-2020.

4) την ενίσχυση των δημόσιων υποδομών ως μοχλό αναπτυξιακής προοπτικής με στόχο την παράλληλη αύξηση της απασχόλησης.

Στο δίλημμα η Ελλάδα χώρα μουσείο ή χώρα υψηλής τεχνολογίας και παρά το γεγονός ότι η χρηματοδότηση της έρευνας παραμένει χαμηλή στην Ελλάδα (δαπανούμε 0,69% του ΑΕΠ για Έρευνα και Ανάπτυξη (R&D), έναντι 2,06% του ευρωπαϊκού μέσου όρου και 2,09% για τη Γερμανία), η χώρα μας ανήκει στην ομάδα των χωρών με επιδόσεις στην έρευνα και την καινοτομία πάνω από 70% του Ευρωπαϊκού μέσου όρου.

Με βάση τα δεδομένα της Eurostat, ο μέσος όρος του σύνθετου δείκτη επιδόσεων στην έρευνα και καινοτομία είναι 47,9 με την Ελλάδα να βρίσκεται στην 13η θέση με δείκτη 35,3 δηλ. λίγο πιο πάνω από το 70% του μέσου όρου. Λόγω της σχετικά καλής αυτής επίδοσης, η χώρα μας δεν ήταν επιλέξιμη για χρηματοδότηση στο πρόγραμμα προϋπολογισμού 250 εκατ. ευρώ «Teaming for Excellence», που εντάσσεται στο Horizon 2020 – την πρωτοβουλία της Ε.Ε. για την ενοποίηση και προώθηση της έρευνας σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Μπορούμε λοιπόν να είμαστε αισιόδοξοι πως με το ανθρώπινο δυναμικό που διαθέτει η χώρα και συνειδητοποιώντας ότι η σημερινή κρίση είναι ταυτόχρονα και μια ευκαιρία για τομές και απαιτούμενες μεταρρυθμίσεις, είναι εφικτή η ανάκαμψη της εθνικής οικονομίας. Δεν είναι άλλωστε λίγα τα παραδείγματα χωρών, όπως για παράδειγμα η Ν. Κορέα, που παρόλο το μεγάλο δημόσιο χρέος άλλαξε μέσα σε λίγα χρόνια τα οικονομικά δεδομένα ξεπερνώντας την δική της οικονομική κρίση.

* Ο Ιάκωβος Γκανούλης είναι Ομ. Καθηγητή ΑΠΘ, Ειδικό Γραμματέα Υδάτων, ΥΠΑΠΕΝ