Το σκάνδαλο με τα φάρμακα είναι παγκόσμιο και διαρκές. Στέλεχος φαρμακευτικής έλεγε πριν λίγες μέρες «Αυτά που αναφέρονται για τη Novartis είναι τα τυπικά, αυτά που συνήθως γίνονται. Χαρακτηριστικά, συνάδελφος είπε «τώρα με τη Novartis θέλουν να μας χαλάσουν το πρωτόκολλο;». 

Δυστυχώς αυτά δεν ηχούν περίεργα στ’ αυτιά κανενός. Όλοι έχουν ακούσει για υπερτιμολογήσεις φαρμάκων, ιατρικού εξοπλισμού και αναλωσίμων. Παλαιότερα στην Ελλάδα ακουγόταν ως και 500% πάνω απ’ την τιμή των ίδιων προϊόντων στην Ευρώπη.  Όλοι γνωρίζουν ότι γιατροί προωθούν φάρμακα και στη συνέχεια απολαμβάνουν διάφορες δωρεές από φαρμακευτικές. Από τον χρηματισμό ως κάτι πιο «αθώο», όπως δωρεάν οικογενειακές διακοπές για ιατρικά συνέδρια σε υπερπολυτελή ξενοδοχεία και διεθνείς πτήσεις σε α’ θέση.  

Ο παγκόσμιος χαρακτήρας του σκανδάλου είναι αυταπόδεικτος. Η έρευνα για τη Novartis γίνεται σε δεκάδες χώρες. Οι Αμερικανοί αποκάλυψαν τα διεθνή σκάνδαλα Novartis, VW κλπ., γιατί επωφελούνται δικές τους εταιρίες.  Το θέμα είναι αν η αποκάλυψη θα ωφελήσει τους Έλληνες και Ευρωπαίους πολίτες. Η ιστορία έχει δείξει ότι με την απλή αποκάλυψη σκανδάλων αλλάζουν απλά οι συσχετισμοί στην αγορά μεταξύ των εταιρειών, όμως το έγκλημα συνεχίζεται με την ίδια ή μεγαλύτερη ορμή. Για κάθε καινούργιο νόμο που ψηφίζεται ακολουθούν νέα «παραθυράκια» στο νόμο και νέες «καινοτομίες» στο έγκλημα.

Κάνουν λάθος όσοι εστιάζουν το πρόβλημα μόνο στους Έλληνες πολιτικούς. Φυσικά οι Έλληνες πολιτικοί έχουν τεράστια ευθύνη, αφού τουλάχιστον γνώριζαν και δεν έκαναν τίποτε, ή κάποιοι απ’ αυτούς ίσως χρηματιζόταν κιόλας. Όμως υπάρχουν ενδείξεις ότι πολιτικοί όλων των Ευρωπαϊκών χωρών αλλά και στελέχη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας τα έχουν «καλά» με τις φαρμακευτικές. Η συντριπτική πλειοψηφία των Ευρωπαϊκών ερευνητικών έργων στο τομέα υγείας στο Horizon2020 αφορά φάρμακα, με δυσανάλογα πολύ λιγότερα έργα στον τομέα της πρόληψης. Η εικόνα θα έπρεπε να είναι αντίστροφη, αφού ενώ οι φαρμακευτικές έχουν πόρους να χρηματοδοτήσουν την έρευνά τους, στον τομέα της πρόληψης μόνο δημόσιοι πόροι διατίθενται για έρευνα διότι δεν υπάρχουν εταιρείες που κερδίζουν από την πρόληψη.

Οι Έλληνες γιατροί που αντιστέκονται στη λεηλασία των συστημάτων υγείας πρέπει να συντονιστούν μεταξύ τους και να μιλήσουν με κοινή φωνή κάνοντας συγκεκριμένες προτάσεις. Αυτοί γνωρίζουν καλύτερα απ’ τον καθένα πώς ακριβώς λειτουργεί το σύστημα και πώς μπορεί να περιοριστεί το πρόβλημα. Να αναπτύξουν δίκτυα ενάρετων γιατρών σε Ελλάδα και Ευρώπη και να δημιουργήσουν ασπίδα προστασίας των συστημάτων υγείας.

Ο ρόλος μιας αριστερής κυβέρνησης δεν είναι απλώς ν’ αποκαλύπτει σκάνδαλα αλλά και ν’ αναπτύσσει νέους θεσμούς αντιμετώπισης του διαρκούς εγκλήματος.  Οι εισαγγελείς διαφθοράς δεν αρκούν, χρειάζεται η ανάπτυξη νέου οργανισμού πρόληψης της διαφθοράς στο χώρο της υγείας. Στελεχωμένου με επιστήμονες από διαφορετικές ειδικότητες, διότι η αντιμετώπιση της διαφθοράς απαιτεί δι-επιστημονική προσέγγιση. Τόσο στην Ελλάδα όσο και σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Η ανάπτυξη τέτοιων θεσμών μόνο οφέλη θα έχει για την κυβέρνηση, τη χώρα και την δημοκρατία.

* Ο Αθανάσιος Παπαϊωάννου είναι καθηγητής του πανεπιστημίου Θεσσαλίας