Το ζήτημα ευρώ ή δραχμή παίχτηκε σε άπειρες επαναλήψεις. Ειδικά πριν τις διπλές εκλογές του 2012. Δεν υπάρχει ιστορικό προηγούμενο τέτοιου στυγνού εκβιασμού συνειδήσεων με αυτόν που έζησαν οι Έλληνες σχετικά με το νόμισμα. Ακούστηκαν και γράφτηκαν απίστευτα πράγματα.

Το θέμα τέθηκε (όπως τέθηκε) αρχικά στα αγγλικά ΜΜΕ και αξιοποιήθηκε από Μέρκελ, Σόιμπλε και λοιπούς με μοναδικό σκοπό να εκβιαστεί η Ελλάδα. Σαμαράς, Βενιζέλος όχι μόνο αποδέχτηκαν τον εκβιασμό, αλλά και τον μετακύλησαν στο εσωτερικό χρησιμοποιώντας τον ως πολιορκητικό κριό για την κυβερνητική εξουσία. Καιρός είναι να δούμε και την ουσία του ζητήματος νόμισμα.

Η συζήτηση για ευρώ ή δραχμή με τον τρόπο που γίνεται είναι νεοφιλελευθερισμός. Γιατί ποιο είναι το κεντρικό στοιχείο, το θεμελιώδες αξίωμα του νεοφιλελευθερισμού στην οικονομία; Είναι πως ανάγει όλα τα ζητήματα, τα πάντα, σε νομισματικά μεγέθη. Όχι σε Πολιτική εξουσία. Όχι σε πολιτικές επιλογές και πολιτικό πρόγραμμα. Όσοι λοιπόν πιπιλάνε την καραμέλα πως το πρόβλημά μας είναι το νόμισμα, πως τάχα η αρχή και το τέλος είναι το ευρώ ή η Δραχμή, υπερασπίζονται μια άποψη βαθιά νεοφιλελεύθερη. Είτε το καταλαβαίνουν είτε όχι.

Το νόμισμα είναι εργαλείο της Πολιτικής και όχι υποκατάστατο της Πολιτικής. Πάμε τρία χρόνια πίσω όταν ο Σαμαράς αναλαμβάνει την εξουσία με ατζέντα τη λάθος συνταγή και τα «Ζάππεια». Σκεφτείτε τώρα την απάντηση στο ερώτημα: «Αν ο Σαμαράς έβγαζε την Ελλάδα από το ευρώ, θα ήμασταν καλύτερα ή χειρότερα;» Έτσι όπως το θέτω, όποια απάντηση και να δώσετε είναι λάθος. Γιατί; Διότι ένα λάθος ερώτημα έχει πάντα λάθος απάντηση. Και τέτοιο, λάθος ερώτημα, είναι αυτό που έθεσα. Όχι γιατί είναι υποθετικό (που όντως είναι), αλλά επειδή για να είσαι καλύτερα ή χειρότερα, με ή χωρίς ευρώ, χρειάζεται άλλη Πολιτική, άλλο πολιτικό πρόγραμμα, άλλο μοντέλο ανάπτυξης.

Βεβαίως η μεγάλη πλειοψηφία θέλουμε το ευρώ, που και ισχυρό νόμισμα είναι και αποθεματικό και δίνει μεγάλη αγοραστική δύναμη. Όλα αυτά είναι ωραία και καλά. Με την προϋπόθεση να υπάρχουν ευρώ στην τσέπη. Κι αν δεν το προσέξατε, σήμερα δεν υπάρχουν. Χώρια που χρωστάμε σε ευρώ «την Άρτα και τα Γιάννενα». Δεν λέω να γυρίσουμε στη δραχμή. Λέω πως η συζήτηση για ευρώ ή δραχμή (που είναι και επιστημονικά πολύ ενδιαφέρουσα), γίνεται πάρα πολύ επικίνδυνη όταν θέλει να υποκαταστήσει τις πολιτικές επιλογές και τη στρατηγική της χώρας σήμερα και αύριο.

Ξέρετε ποιο είναι το επίσημο νόμισμα της Ζιμπάμπουε; Ε λοιπόν είναι το δολάριο των ΗΠΑ. Μήπως αυτό κάνει την οικονομία και τη ζωή των ανθρώπων της Ζιμπάμπουε καλύτερη; Ε, να μην τρελαθούμε κιόλας. Αν μιλάμε σοβαρά και δεν λέμε ειδήσεις του MEGA, η δραχμή, το ευρώ, το δολάριο, το γιεν και γενικά το οποιοδήποτε νόμισμα, αυτό καθαυτό, δεν κάνει τη ζωή των ανθρώπων καλύτερη ή χειρότερη. Αν ήταν έτσι τότε θα έπρεπε να σιχτιρίζουμε όλους τους πολιτικούς που εδώ και 50 χρόνια (για να μείνω στη μεταπολίτευση) δεν καθιέρωσαν το δολάριο (USA). Κι αυτό είναι ισχυρό, είναι αποθεματικό, έχει και μεγάλη αγοραστική δύναμη. Αλήθεια, τι θα προτιμούσατε; x δραχμές με αγοραστική δύναμη 100 $ ή y ευρώ με αγοραστική δύναμη 50 $;

Να τελειώνουμε λοιπόν με τη συζήτηση για ευρώ ή δραχμή και να επικεντρωθούμε στο κύριο ζήτημα. Κι αυτό είναι οι πολιτικές επιλογές. Ποιους εξυπηρετούν και υπέρ ποιων ασκούνται. Αν αυτές εξυπηρετούν μια μικρή ολιγαρχία και μια κάστα ανθρώπων γύρω απ’ αυτήν, όποιο νόμισμα κι αν έχουμε «την κάτσαμε τη βάρκα». Κι αν δεν το έχετε συνειδητοποιήσει τα τελευταία 30 χρόνια (15 με δραχμή, 15 με ευρώ) μειώνεται συνεχώς ο πραγματικός μισθός.[1] Δηλαδή το ποσό των χρημάτων που παίρνει κάποιος, σε σχέση με τις τιμές των πραγμάτων που πρέπει να πληρώσει για τα πράγματα που χρησιμοποιεί τα χρήματά του.

Σε κάποιους αυτό ακούγεται παράξενα κι άλλοι θα πουν: «Tι μας λες τώρα;» Να σας πω τι σας λέω. Τα τελευταία 30 χρόνια, σε αντίθεση με παλιότερα, η κατανάλωση αλλά και η απόκτηση περιουσιακών στοιχείων δεν έπονται αλλά προηγούνται της απόκτησης των αναγκαίων εισοδημάτων. Ο Έλληνας «μεταλλάχτηκε» από το αγοράζω ό,τι είμαι στο είμαι ό,τι αγοράζω. Έτσι δεν συνειδητοποιήθηκε ότι ο πραγματικός μισθός συνεχώς μειωνόταν γιατί οι απώλειες αντικαθίσταντο με δανεισμό. Όπως ανέφερα στο Α’ μέρος τα χρέη των νοικοκυριών, μόνο στο διάστημα 1998 – 2008, αυξήθηκαν από 13 δις σε 140 δις ευρώ!! Αυτά τα επιπλέον 127 δις ήταν η στάχτη στα μάτια (ου μην και στα μυαλά).

Πείτε μου τώρα πως στα 15 χρόνια της δραχμής, φταίει η δραχμή. Και στα 15 χρόνια του ευρώ, φταίει το ευρώ. Ε, ούτε η δραχμή φταίει ούτε και το ευρώ. Στα 15+15 αυτά χρόνια έγινε ένας μετασχηματισμός της ελληνικής κοινωνίας. Κι αυτός έγινε με κύριο μοχλό τις τράπεζες και το κυριότερο με τις ασκούμενες νεοφιλελεύθερες πολιτικές. Οι συνέπειες δεν ήταν μόνο οικονομικές που κατέληξαν στα μνημόνια και την εξαθλίωση της χώρας και των Ελλήνων. Ήταν και κοινωνικές και πολιτισμικές. Άλλαξαν δραματικά οι όροι λειτουργίας και της οικονομίας και της κοινωνίας. Και για να μην ξεχνιόμαστε, αυτή η ανάπτυξη με δανεικά προβλήθηκε ως «ισχυρή ανάπτυξη» και χρησιμοποιήθηκε ως πολιτικό επιχείρημα. Επίτευγμα της Πολιτικής τους, δείγμα προόδου, ακόμα και ευημερίας. Μόνο που (όπως πλέον αποδείχθηκε) ήταν μια κοινωνία της ορθοπεταλιάς. Οι Έλληνες έτρεχαν πίσω από τις δόσεις με τις οποίες στην καλύτερη περίπτωση απέκτησαν αγαθά (αφήνω τη χειρότερη στη φαντασία σας). Αγαθά τα οποία τελικά δεν ήταν σε θέση και να απολαύσουν.

Χιλιάδες φορές έχουμε ακούσει για τις μεγάλες αναπτυξιακές δυνατότητες της Ελλάδας που έχει πολιτισμό, ήλιο, θάλασσα, ορυκτό πλούτο, ελπίζουμε (βάσιμα) πετρέλαια κ.λπ. Σύμφωνοι. Η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό έχει (σχεδόν) 70 εκατ. πληθυσμό και κατά κεφαλή ΑΕΠ 173 $ ή αλλιώς 14,4 $ το μήνα!! Το Κονγκό έχει διαμάντια, πετρέλαιο, χρυσό, ουράνιο, το 5% των γνωστών παγκόσμιων αποθεμάτων του χαλκού, το 50% του κοβαλτίου, το 80% του Coltan[2] κ.λπ.

Τα γνωστά και διαπιστωμένα κοιτάσματα ορυκτού πλούτου του Κονγκό έχουν σημερινή αξία 25 τρις $ !!! Δεν είναι τυπογραφικό λάθος. Εικοσιπέντε τρισεκατομμύρια δολάρια (USD). Σκεφτείτε τώρα γιατί μια χώρα με 25 τρις $ πλούτο έχει κατά κεφαλή ΑΕΠ 173 $. Ελπίζω να μην πήγε κανενός το μυαλό στο ότι είναι μαύροι, τεμπέληδες, πίνουν ούζα και φραπέδες. Στις σκέψεις που κάνατε περιλαμβάνεται και το νόμισμα του Κονγκό;

Με την αναφορά σε «ντέρμπυ» Βαρουφάκη Λαπαβίτσα (δηλαδή το νόμισμα), προσπάθησα να δείξω πως το κυρίαρχο ζήτημα πάντα ήταν και θα είναι οι πολιτικές επιλογές και ποιους εξυπηρετούν αυτές. Προφανώς σ’ αυτές «παίζει» και το νόμισμα και γενικότερα η νομισματική Πολιτική. Μόνο όμως ως εργαλείο της Πολιτικής και όχι ως υποκατάστατο αυτής. Το «κάρο» της κοινωνίας δεν πρέπει να το τραβάει η οικονομία και πολύ περισσότερο το νόμισμα. Εν κατακλείδι να επαναλάβω ότι η οικονομία υπηρετεί την Πολιτική και όχι η Πολιτική την οικονομία.

Όταν ακούμε διάφορα από το χώρο της οικονομίας, ας προσπαθούμε (τουλάχιστον αυτό) να δούμε «πίσω» από τους όρους την Πολιτική και ποιους υπηρετεί. Αυτή πρέπει να είναι η πολύ μεγάλη ανησυχία. Γιατί αν γίνει «παλινόρθωση» στα γνωστά πολιτικά πρόσωπα και τις πολιτικές που με ευλάβεια υπηρέτησαν, τότε πάρτε το ευρώ και κάντε το κορνίζα μιας και στις τσέπες δεν θα υπάρχει. Βεβαίως δεν θα είναι πρωτοτυπία αφού το έκαναν ήδη τα παιδιά μας με τα πτυχία τους.

Δυστυχώς η Πολιτική (για λόγους που ανέφερα στο Α’ μέρος) είχε μπει στο περιθώριο. Δεν είχε σχεδόν καθόλου ρόλο, ή έστω σοβαρό ρόλο. Στην καλύτερη περίπτωση ο ρόλος της ήταν περιορισμένος. Διαχρονικά όμως η Πολιτική εξέφραζε διαφορετικά συμφέροντα, επιδιώξεις και ενδιαφέροντα. Είχε πάντα ιδεολογικό χαρακτήρα. Αυτός στην εκφορά του στον δημόσιο διάλογο σχεδόν χάθηκε ή έστω μειώθηκε σημαντικά κι αυτό γιατί συμμορφώθηκε με τις επιταγές των ΜΜΕ και της επικοινωνίας. Ενσωμάτωσε επικοινωνιακά στοιχεία και στη μορφή και στο περιεχόμενό του.

Έτσι χάριν της επικοινωνιακής αποτελεσματικότητας, ο ιδεολογικός χαρακτήρας της Πολιτικής, όπως τον διαμεσολαβούν τα ΜΜΕ, σχεδόν εξανεμίστηκε. Συνακόλουθα και η Πολιτική είχε μικρότερη ιδεολογική «συνιστώσα» και μεγαλύτερη επικοινωνιακή.

Εν κατακλείδι, θα ήμουν ευτυχής αν το άρθρο αυτό πρόσθετε ένα κόκκο άμμο στην επαναφορά της Πολιτικής (με «πι» κεφαλαίο) στο προσκήνιο. Όσοι δε ανησυχούν για το ευρώ ή τη δραχμή θα χρειαστεί να κάνουν υπομονή πέντε, άντε το πολύ δέκα χρόνια ακόμα. Τότε το «ντέρμπυ» θα λήξει οριστικά. Ή από τη νέα Ρώμη που χτίζει η Γερμανία ή από τους λαούς που κάθε μέρα και περισσότερο θα εναντιώνονται σ’ αυτήν. Να συνυπάρξουν οι λαοί και η νέα Ρώμη είναι αδύνατο. Και ιστορικά και οικονομικά. Κοντολογίς αυτή η ευρωζώνη δεν έχει ζωή πάνω από δέκα χρόνια.

[1] Το ίδιο βέβαια συμβαίνει σε παγκόσμια κλίμακα και μάλιστα με επιταχυνόμενο ρυθμό. Να επαναλάβω λοιπόν ότι όσο περισσότερος πλούτος συσσωρεύεται στα χέρια λίγων, τόσο πιο κοντά έρχεται η κρίση. Κι αν είμαστε σε κρίση, τόσο περισσότερο βαθαίνει αυτή.

[2] Το Coltan μπορεί να μην το ξέρετε αλλά το «κουβαλάτε» μαζί σας. Η ονομασία του προέρχεται από τα ονόματα των χημικών στοιχείων Κολόβιο (σήμερα λέγεται Νιόβιο) και Ταντάλιο. Πρόκειται για μετάλλευμα με μεγάλη στρατηγική σημασία και εμπορική αξία ίση με το χρυσό. Χρησιμοποιείται στην αεροναυπηγική, υποβρύχια κ.α., κυρίως όμως στις μπαταρίες των κινητών τηλέφωνων, φορητών Η/Υ, βιντεοκάμερες, φωτογραφικές μηχανές κ.λπ.