1945 – 2015, 70 χρόνια μετά, το μεγαλύτερο έγκλημα κατά της ανθρωπότητας. Στις 6 Αυγούστου 1945 η βόμβα ουρανίου  «Little boy» που χρησιμοποίησαν οι ΗΠΑ κατέστρεψαν  τα δύο τρίτα των κτηρίων της πόλης Χιροσίμα της Ιαπωνίας και προκάλεσαν  ακαριαία 80.000 θανάτους. Στις 8 Αυγούστου 1945 οι ΗΠΑ έριξαν στην πόλη Ναγκασάκι τη δεύτερη βόμβα «Fat man» με γόμωση το πλουτώνιο που προκάλεσε ακαριαία το θάνατο 40.000 ανθρώπων.

Υπολογίζεται ότι μέχρι το 1950 ο απολογισμός των θυμάτων και στις δύο πόλεις από την πυρηνική ακτινοβολία είχε φτάσει τους 200.000 ανθρώπους. Εγινε λόγος για εγκληματική πράξη αφού δεν μπορεί να δικαιολογηθεί από στρατιωτική σκοπιά. Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος είχε λήξει στην Ευρώπη και η Ιαπωνία είχε ουσιαστικά ηττηθεί και έδινε τις τελευταίες μάχες υποχώρησης. Επρόκειτο για βάρβαρη και ανήθικη πράξη δεδομένου ότι η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων ήταν άμαχοι.

Όταν ρίχθηκαν οι βόμβες στη Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, οι διεθνείς αντιδράσεις ήταν λίγες. Πολλοί πανηγύρισαν για την αποτελεσματικότητά τους, καθώς ακολούθησε η παράδοση της Ιαπωνίας, που όμως εθεωρείτο βέβαιη και πριν τους ατομικούς βομβαρδισμούς. Σε ολόκληρη την Ευρώπη υπήρξε μόνο ένας γνωστός διανοούμενος, ο Αλμπέρ Καμί, που τους καταδίκασε με τρόπο βιαιότατο.

«Μας κάνουν γνωστό -έγραψε- εν μέσω ενθουσιωδών σχολίων ότι οποιαδήποτε πόλη μεσαίου μεγέθους μπορεί να ισοπεδωθεί ολοκληρωτικά από μια βόμβα μεγάλη όσο μια μπάλα ποδοσφαίρου. Αμερικανικές, αγγλικές και γαλλικές εφημερίδες επιδίδονται σε περίτεχνες εκθέσεις ιδεών για το μέλλον, το παρελθόν, τους εφευρέτες. Μιλούν για το κόστος, τον ειρηνικό προσανατολισμό και τα πολεμικά αποτελέσματα, τις πολιτικές συνέπειες ακόμα και για τον ανεξάρτητο χαρακτήρα της ατομικής βόμβας. Συνοψίζουμε σε μια φράση: Ο μηχανικός πολιτισμός κατόρθωσε να φθάσει στον έσχατο βαθμό αγριότητας. Στο εγγύς ή στο απώτερο μέλλον, θα χρειαστεί να επιλέξουμε τη συλλογική αυτοκτονία ή την ευφυή χρήση των επιστημονικών κατακτήσεων… Μπροστά στις τρομακτικές προοπτικές που ανοίγονται στην ανθρωπότητα, αντιλαμβανόμαστε ακόμα καλύτερα ότι η ειρήνη είναι η μόνη μάχη που αξίζει τον κόπο να δοθεί. Δεν πρόκειται πια για μια παράκληση, αλλά για μια εντολή που πρέπει να ανεβεί από τους λαούς στις κυβερνήσεις. Είναι η εντολή να επιλέξουν οριστικά την κόλαση ή τη λογική».

Ήδη από την εποχή της βόμβας της Χιροσίμα ένα τεράστιο αντιπυρηνικό και αντιπολεμικό κίνημα αγκάλιασε όλους τους λαούς του κόσμου. Οι πόλεμοι που ξέσπασαν μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και συνεχίζονται σε διάφορες περιοχές της γης αποτέλεσαν, μεταξύ άλλων, πεδία δοκιμών νέων όπλων. Θύματα είναι οι λαοί των χωρών που αποτελούν τα πεδία των μαχών. Πέρα από τη βόμβα νετρονίου που σκοτώνει ανθρώπους αλλά δεν καταστρέφει κτίρια, δοκιμάστηκαν βόμβες απεμπλουτισμένου ουρανίου, τρομακτικά χημικά όπλα αλλά και επιθέσεις με βιολογικά όπλα.

Η πυρηνική καταστροφή της Χιροσίμα και του Ναγκασάκι, το 1945 (6 και 9 Αυγούστουαντιστοίχως), σήμανε την είσοδο στην πυρηνική εποχή για την ανθρωπότητα και συνοδεύεται από την προειδοποίηση  ότι η πυρηνική απειλή δεν περιορίζεται από εθνικά σύνορα. Άρα, η κατοχή πυρηνικών όπλων και η κατασκευή πυρηνικών εργοστασίων δεν μπορεί να αποτελούν αποκλειστικές επιλογές μιας χώρας, αφορούν όλο τον κόσμο και πολύ περισσότερο τους γείτονές της. Στη βάση αυτή καλούμαστε να εντείνουμε τους αγώνες μας για την αποπυρηνικοποίηση της ευρύτερης περιοχής μας. Με διάφορες μορφές αλλά με σταθερότητα και αυξανόμενη ένταση, το παγκόσμιο αντιπυρηνικό κίνημα παραμένει ενεργό μέχρι σήμερα. Αγωνίζεται κατά της χρήσης της πυρηνικής ενέργειας αλλά και ενάντια σε όλα τα όπλα μαζικής καταστροφής, πυρηνικά, χημικά, βιολογικά.

Πολλοί θεωρούν ότι το να γράφονται κείμενα που έχουν επετειακό χαρακτήρα, όπως και αυτό εδώ, αποτελεί ένα αναμάσημα θέσεων και παραδοχών που έχουν καταστεί διαχρονικές. Για πολλά θέματα ίσως αυτή η θέση να ισχύει αλλά όχι για την πυρηνική απειλή. Ο αναστοχασμός, οι ανασκοπήσεις και οι αναλύσεις γύρω από το ζήτημα των πυρηνικών όπλων θα είναι επίκαιρες μέχρι την οριστική απόσυρση της πυρηνικής απειλής.

Το αντιπυρηνικό κίνημα υπήρξε το πρώτο παγκοσμιοποιημένο κίνημα, εδώ και πάνω από έξι δεκαετίες. Πέτυχε σημαντικές νίκες στο παρελθόν, υπήρξε εργαστήρι ριζοσπαστικών ιδεών και στη δική του δράση στην Ευρώπη στη διάρκεια της δεκαετίας του ’80 οφείλεται η καθιέρωση του όρου «διπλωματία των λαών». Σ΄όλες τις φάσεις ανάπτυξής του το αντιπυρηνικό κίνημα υπήρξε πλατύ και πολύχρωμο, που αποτελεί πηγή ριζοσπαστικών ιδεών και πρωτότυπων μορφών δράσης.

Δεν είναι μάταιος ο αγώνας κατά των πυρηνικών. Υπάρχει η γνωμοδότηση του Διεθνούς Δικαστηρίου της Χάγης (8.7.1996) κατά της νομιμότητας της απειλής ή χρήσης των πυρηνικών όπλων, ύστερα από προσφυγή της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας, με πρόταση της Διεθνούς Κίνησης των Γιατρών για την Αποτροπή του Πυρηνικού Πολέμου (IPPNW, Νόμπελ Ειρήνης 1985). Το 1987, με τη συμφωνία Ρέηγκαν – Γκορμπατσόφ, η Ευρώπη απαλλάχτηκε από τους πυραύλους μέσω βεληνεκούς. Επίσης, πρέπει να σημειωθεί ότι μια σειρά χωρών εγκατέλειψαν στο παρελθόν προγράμματα κατασκευής πυρηνικών όπλων που ήταν σε προχωρημένο στάδιο, όπως η Ν. Αφρική μετά την πτώση του Απαρτχάϊντ και τη νίκη του Μαντέλα, η Βραζιλία και η Αργεντινή παλαιότερα, που συνέβαλαν έτσι στην ανακήρυξη όλης της Λ. Αμερικής σε αποπυρηνικοποιημένη (Συνθήκη του Τλατελόλκο).

Δεν πείθουν οι ΗΠΑ, η Ρωσία και οι άλλες πυρηνικές δυνάμεις όταν επικαλούνται τη μη διασπορά των πυρηνικών όπλων, ενώ δεν τηρούν οι ίδιες τη Συνθήκη η οποία προβλέπει στο άρθρο 6 και τη δική τους υποχρέωση να προχωρήσουν στο δρόμο του πυρηνικού αφοπλισμού. Εννοείται ότι η λογική της μη διασποράς είναι να μην προστεθούν  στο πυρηνικό «κλαμπ» νέες χώρες, όποιες κι αν είναι αυτές, αλλά όσο υπάρχουν πυρηνικά οπλοστάσια ο κίνδυνος διασποράς δεν θα εξαλειφθεί. Εξαιρετικά επίκαιρος, ειδικά μετά τις πρόσφατες δραματικές εξελίξεις στην ευρύτερη περιοχή, είναι ο στόχος μετατροπής της Μ. Ανατολής σε ζώνη, ελεύθερη από πυρηνικά και άλλα όπλα μαζικής καταστροφής τον οποίον πρέπει να υποστηρίξει ενεργά και η Ελλάδα.

* Ο Κώστας Ζαχαριάδης είναι βιολόγος – περιβαλλοντολόγος, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του ΣΥΡΙΖΑ