Στο κάτω μέρος της πλατείας Ζουκότι υπάρχει το άγαλμα ενός επιχειρηματία που κάθεται σ’ ένα παγκάκι και δουλεύει με ανοιχτό τον χαρτοφύλακά του. Η ιστορία αυτού του αγάλματος έχει ενδιαφέρον: ήταν αρχικά τοποθετημένο στο World Trade Center και δέχτηκε και αυτό τις συνέπειες της επίθεσης της 9.11.

Ads

Ξεθάφτηκε από τα συντρίμμια με την πεποίθηση ότι ήταν άνθρωπος και, όταν αργότερα διαπιστώθηκε ότι ήταν άγαλμα, αυθόρμητα μετατράπηκε σε μνημείο που συμβολίζει τη ικανότητα των αμερικάνικου έθνους να επιβιώνει, παρά τις δυσκολίες σε κοινωνικό και προσωπικό επίπεδο. Σήμερα, το άγαλμα αυτό «κοσμεί» μια κορδέλα στο κεφάλι και μπροστά του υπάρχει ένα πλακάτ που γράφει «The game of capitalism breeds dishonest men», και από κάτω ένα σκίτσο που απεικονίζει τον Ομπάμα να ρίχνει ο ίδιος την «σαΐτα» που κατεδάφισε τους Δίδυμους Πύργους. Η βιτρίνα λίγο παραδίπλα με τον Πλούτο των Εθνών του Σμιθ και την βιογραφία του Βάρμπουργκ καλεί για επανεξέταση θεμελιωδών κειμένων του φιλελευθερισμού, ώστε να απαλλαγεί ο «ελεύθερος άνθρωπος» από τα δεσμά του κορπορατισμού.

Η επέμβαση στο μνημείο και η πρόταση για το τι πρέπει να γίνει ακριβώς δίπλα συνοψίζουν με πολύ πετυχημένο τρόπο νομίζω τα βασικά διακυβεύματα του κινήματος σε τοπικό επίπεδο. Η αμφισβήτηση της συμβατότητας της αξίας της εντιμότητας (κεντρικής στο παραδοσιακό αμερικάνικο σύστημα αξιών) με την επικρατούσα μορφή του καπιταλισμού, η αναζήτηση ευθυνών της αμερικάνικης πολιτικής για γεγονότα τραυματικά για το έθνος και η επιστροφή στις πηγές για τον επαναπροσδιορισμό ενός «ανθρώπινου φιλελευθερισμού» αποτελούν κεντρικά σημεία γύρω από τα οποία συναρθρώνεται το κίνημα. Αν για κάτι μιλάει το κίνημα, σε τοπικό τουλάχιστον επίπεδο, είναι για το τι σημαίνει να είσαι Αμερικάνος στις παρούσες οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες: ποια θα πρέπει να είναι η θέση της «γενιάς της επανάστασης» απέναντι στην πραγματικότητα ενός κοινωνικού και πολιτικού συστήματος που κινείται με βασικό άξονα τους χρηματοπιστωτικούς κολοσσούς.

Ο ριζοσπαστισμός του κινήματος δεν έγκειται στις θέσεις του, αλλά στις πρακτικές του. Η καθημερινότητα στο Ζουκότι είναι μια καθημερινότητα ζυμώσεων και δημοκρατικής συνύπαρξης. Η αυτοοργάνωση, ο σεβασμός των, πολλές φορές, εκ διαμέτρου διαφορετικών απόψεων και προσεγγίσεων απέναντι στις κατευθύνσεις που πρέπει να πάρει το κίνημα, ο συγκερασμός αιτημάτων που για χρόνια ωριμάζουν σε παγκόσμια κλίμακα –αιτήματα για ορθολογική χρήση της ενέργειας, για σεβασμό στην ανθρώπινη οντότητα, για κριτική σκέψη, για αναδιαπραγμάτευση των όρων συμμετοχής των πολιτών στα κοινά, για τον κοινωνικό χαρακτήρα της εκπαίδευσης– δημιουργούν ένα κλίμα καθημερινής γιορτής. Διαφορετικές προσεγγίσεις και διαφορετικές διεκδικήσεις που συμφωνούν μονάχα σε ένα σημείο: την ανάγκη να προχωρήσουμε πέρα από την σημερινή κατάσταση, που θυσιάζει την πλειοψηφία στο κέρδος μιας μικρής οικονομικής ελίτ.

Σύμφωνα με τους συμμετέχοντες, αν η γενιά των είκοσι των σαράντα είναι αυτή που «κρατά» το πάρκο με την καθημερινή της παρουσία, οι άνθρωποι που συμμετείχαν στα κινήματα της δεκαετίας του 1960-70 είναι εκείνοι που τους συνδράμουν υλικά, για να μπορέσει να συνεχιστεί η κατασκήνωση. Στο πάρκο, μνήμες και διαφορετικότητα συναρθρώνονται για να δώσουν μια εικόνα πολυχρωμίας, εκφρασμένη κυρίως συμβολικά — δεν είναι ακόμη συγκερασμός, αλλά συνύπαρξη. Χαρτάκια, εικαστικές και ακτιβιστικές παρεμβάσεις παραπέμπουν απευθείας στο 1968 (ακόμη και διφορούμενα μερικές φορές, θυμίζοντας την καθ’ ημάς μηδενιστική απαξίωση της μεταπολίτευσης), στο Γκουαντάναμο, στις συμφωνίες για το περιβάλλον, στις αντιπολεμικές εκστρατείες κατά του πολέμου στο Βιετνάμ, στις διεκδικήσεις της εργατικής τάξης στην αρχή της βιομηχανικής εποχής, στον περιορισμό των ατομικών ελευθεριών με τον αντιτρομοκρατικό νόμο μετά το 2001.

Το Occupy δεν έχει ακόμη ξεκάθαρες διεκδικήσεις, εκτός από την ανάγκη για αλλαγή — καταρχάς για τους πολίτες των ΗΠΑ. Δεν έχει αρχηγούς ούτε αποκρυσταλλωμένη ατζέντα. Θυμίζει από αυτήν την άποψη την πλατεία Ταχρίρ και τους Αγανακτισμένους της Ευρώπης. Αν έχουν κάτι κοινό αυτά τα κινήματα, δεν είναι ο ενιαίος τους λόγος, αλλά ακριβώς η μετουσίωση των διαφορετικών ταυτοτήτων, αφετηριών, ιδεολογιών και μνημών σε από κοινού δράση. Το κίνημα θα τελειώσει, υποκύπτοντας στην κοινή μοίρα όλων των κινημάτων. Είναι άλλωστε ο εξαιρετικός του χαρακτήρας και η απόσταση από την κανονικότητα αυτά που το καθιστούν σημαντικό. Φαίνεται ότι φυσάει αέρας αλλαγής στον πλανήτη. Οι συνειρμοί, αυθαίρετοι και αυθόρμητοι, οδηγούν στην Άνοιξη των Λαών: η βαρύτητά της δεν απορρέει από το αποτέλεσμα στην ιστορική στιγμή, αλλά από την εξέχουσα συμβολική της θέση στην ιστορία των αστικών ελευθεριών.

Αιμιλία Σαλβάνου, Ενθέματα

(*) Άρθρο των συνεκδοτών της OWS Journal, Jed Brandt και Michael Levitin, φ. 3