Όσο παρακολουθούσα το Alexis – Une tragédie grecque στο Θέατρο της Vilette στο Παρίσι, σκεφτόμουν πώς θα το αντιμετώπιζε το ελληνικό κοινό, αν ποτέ παρουσιαζόταν στην Ελλάδα. Έχουμε που έχουμε δυσκολία να δεχτούμε αρχαιοελληνικές τραγωδίες υπό την οπτική ξένων θιάσων, φαντάσου τι θα λέγαμε για το συσχετισμό μιας τραγωδίας (της Αντιγόνης) με ένα περιστατικό που συγκλόνισε πρόσφατα τη χώρα μας (τη δολοφονία του Αλέξη Γρηγορόπουλου). Αρκεί να σκεφτεί κανείς την επίθεση εναντίον της παράστασης που εμπνεύστηκε από την ιστορία της Κωνσταντίνας Κούνεβα. Αν γλίτωνε από το γιουχάισμα και τον χουλιγκανισμό, ίσως κάποιοι θα μιλούσαν για αυθαίρετη σύνδεση, άλλοι για ελλιπή παρουσίαση των γεγονότων, άλλοι για άγνοια και ημιμάθεια.

Ads

Δημοσιεύτηκε στην Αυγή, 24 Ιουλίου 2011

Ας δούμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Είναι Δεκέμβρης του 2008 και η ιταλική θεατρική ομάδα Motus κάνει πρόβες και έρευνα για μια παράσταση της Αντιγόνης. Ο θάνατος όμως ενός δεκαπεντάχρονου μαθητή στην Ελλάδα και η εξέγερση που ακολούθησε τους επηρεάζει και τους ωθεί να δουν τη φιγούρα της Αντιγόνης υπό το πρίσμα των γεγονότων στην Ελλάδα. Θα έρθουν εδώ, θα τραβήξουν βίντεο στα Εξάρχεια και τους δρόμους της Αθήνας, θα επισκεφτούν τη Θήβα, την πόλη της Αντιγόνης. Από αυτή την εμπειρία θα εμπνευστούν την ελληνική τραγωδία του Αλέξη. Σε ένα μπαρουτοκαπνισμένο σκηνικό, που παραπέμπει τόσο στα δακρυγόνα της Αθήνας όσο και στην πολιορκία της Θήβας, τέσσερις ηθοποιοί μάς ξεναγούν στην Αθήνα, στα Εξάρχεια, μιλούν με μάρτυρες των γεγονότων, μεταφράζουν τα συνθήματα στους τοίχους. Όλα αυτά τα παρακολουθούμε μέσα από μια κινούμενη προβολή στον τοίχο, μέσα από έναν βομβαρδισμό εικόνων, με την Ελληνίδα του γκρουπ να μεταφράζει και να μας καθοδηγεί.

Σε δεύτερη φάση, περνάμε στο πρότζεκτ Αντιγόνη: οι ηθοποιοί αφηγούνται πώς εμπνεύστηκαν από την εξέγερση του Δεκέμβρη για να παίξουν την Αντιγόνη. Η κραυγή της και η αντιπαράθεση με τον Κρέοντα βρήκαν την ενσάρκωσή τους στην κραυγή και τον ξεσηκωμό των νέων στην Ελλάδα. Η τρίτη φάση, και πιθανόν η πιο ενδιαφέρουσα, είναι αυτή της αυτοκριτικής. Οι νέοι καλλιτέχνες αναρωτιούνται τι μπορούν να κάνουν εγκλωβισμένοι μέσα στους τέσσερις τοίχους του θεάτρου, πώς μπορεί η τέχνη να συμβάλει σε αυτό που συμβαίνει στον κόσμο γύρω τους, σε μια στιγμή που οι εξεγέρσεις ξεσπούν η μία μετά την άλλη. Και η μόνη απάντηση που μπορούν να δώσουν είναι να πιέζουν, να προπαγανδίζουν, να καλούν την επερχόμενη εξέγερση. Να φέρνουν το έξω μέσα στο θέατρο και το μέσα έξω στους δρόμους.

Σαν Έλληνας θεατής κι εγώ, δεν μπορούσα να μείνω ικανοποιημένος.

Ή μάλλον είχα ανάμεικτα συναισθήματα, όπως νομίζω και πολλοί άλλοι Έλληνες που παρακολούθησαν το έργο. Από τη μία με συγκινεί όταν καλλιτέχνες απ’ όλο τον κόσμο βρίσκουν έμπνευση στον ελληνικό Δεκέμβρη και καταπιάνονται με το θέμα σοβαρά, τη στιγμή που οι Έλληνες καλλιτέχνες, όσο και αν δηλώνουν βαθιά επηρεασμένοι από τα γεγονότα, φοβούνται να τα θίξουν άμεσα ή θεωρούν πως δεν έχουν ωριμάσει ακόμα οι συνθήκες. Έτσι τα αφήνουν στο υπόβαθρο, στο περιθώριο, αλλάζουν τα ονόματα, μπλέκουν τις καταστάσεις, θολώνουν τα νερά, εστιάζουν αλλού. Από την άλλη, θεωρώ ότι η παράσταση έπασχε κυρίως λόγω αφέλειας και εξιδανίκευσης της κατάστασης στην Ελλάδα. Αυτό είναι ίσως και το πρόβλημα των περισσοτέρων ξένων ντοκυμαντέρ και αφιερωμάτων για τον Δεκέμβρη και τα Εξάρχεια, από δημιουργούς που έρχονται να ζήσουν τον μύθο τους στη συνοικία της αντίστασης και της διαρκούς εξέγερσης. Αλλά, ούτως ή άλλως, η παράσταση δεν ήταν φτιαγμένη για τους Έλληνες θεατές. Ήταν φτιαγμένη για τους Γάλλους και τους Ιταλούς, άσχετα αν υπήρχαν πολλοί Έλληνες στην κατάμεστη αίθουσα. Και η ανταπόκριση του κοινού ήταν μάλλον θερμή, δεδομένου και του χαμηλού μέσου όρου ηλικίας. Αν ξανασκεφτούν λοιπόν κάπως την παράσταση και την προσαρμόσουν στα δεδομένα του ελληνικού κοινού, ίσως να καταφέρουν όχι μόνο να μη φάνε ντομάτες, αλλά να γίνουν και η αγαπημένη θεατρική ομάδα των ελληνικών εναλλακτικών φεστιβάλ.

*Ο Μιχάλης Μάτσας είναι μεταφραστής

Η πρεμιέρα του έργου έγινε τον Οκτώβρη του 2010 στην Ιταλία. Στη συνέχεια, παίχτηκε στο Μιλάνο, το Παρίσι και άλλες πόλεις της Ιταλίας και της Γαλλίας. Από τον Αύγουστο μέχρι και τον Οκτώβριο έχουν προγραμματιστεί παραστάσεις στην Ελβετία, την Ολλανδία και την Αργεντινή.