Η αλλαγή της χρονιάς και η αίσθηση ότι βρισκόμαστε σε ένα μεταίχμιο, ανάμεσα σε μια χρονιά που φεύγει – χωρίς όμως ποτέ να έχει εκπληρώσει τις επιθυμίες μας – και μιας νέας χρονιάς που έρχεται – υποσχόμενη πάντοτε να φέρει ό,τι δεν έφερε η προηγούμενη – μέχρι, βέβαια, να ματαιωθεί κι αυτή από τη μεθεπόμενη χρονιά που κι αυτή θα έρθει με τις ίδιες προσδοκίες και τις ίδιες υποσχέσεις, συνιστούν ένα επαναλαμβανόμενο στερεότυπο της ελληνικής παράδοσης.

Ads

Ένα στερεότυπο που, όπως όλα τα ελληνικά έθιμα, αιωρείται ανάμεσα στις μοιρολατρικές παραδόσεις της Ανατολής και στην ορθολογική παράδοση της Δύσης. Όπως, άλλωστε, συμβαίνει και με τον σύγχρονο ελληνικό πολιτισμό που εκτελεί αέναη ταλάντωση ανάμεσα σε ανατολικές και δυτικές επιρροές.

Οι ευχές της Πρωτοχρονιάς, πάντως, είναι ξεκάθαρα ένα ακόμη κατάλοιπο της εξ ανατολών επιρροής που στιγμάτισε την πατρίδα και το λαό μας στο πέρασμα των αιώνων.

Οι ευχές για μια Καλή Χρονιά και η επαναλαμβανόμενη, κάθε χρόνο, επίκληση της τύχης, η οποία θα εκπληρώσει όλες τις επιθυμίες και θα υλοποιήσει όλους τους πόθους μας από μόνη της, ερήμην της δικής μας προσπάθειας, συνιστούν αναμφίβολα ένα δείκτη μεγαλύτερης προσέγγισης της πολιτισμικής μας αιώρησης στην εξ ανατολών παράδοση.

Ads

Τα 500 χρόνια κάτω από την Οθωμανική επικράτεια και η απώλεια για την πατρίδα μας της ευκαιρίας της Αναγέννησης δεν πέρασαν ανεπιστρεπτί. Κάτι άφησαν πίσω τους να θυμίζει το παρελθόν…

Τα κάλαντα και οι ευχές που ανταλλάσσουμε με την ευκαιρία της Πρωτοχρονιάς περισσότερο απευθύνονται σε μεταφυσικές δυνάμεις τις οποίες προσπαθούν να κινητοποιήσουν εξευμενίζοντάς τες και ελάχιστα συνιστούν προτροπή για μια ενεργητική στάση ζωής. Μια στάση ζωής που θα εκπαίδευε όχι στην επίκληση της τύχης, αλλά στη συμβολή της δικής μας προσπάθειας στη μεγάλη αλλαγή.

Το ρόδι που σπάει την Πρωτοχρονιά για να διώξει την κακή τύχη, τα λαχεία με τα οποία αγοράζουμε ελπίδα, τα τυχερά παιχνίδια σε μια προσπάθεια δοκιμής ή ακόμη και ενεργοποίησης της τύχης που θα μας ακολουθεί όλη τη χρονιά, αλλά και η βασιλόπιτα με το φλουρί που θα πέσει στον τυχερό της χρονιάς, παραπέμπουν ευθέως σε μια θεώρηση της ζωής όπου η μεταφυσική συμμετέχει πολύ περισσότερο από τον ορθολογισμό στην επίτευξη στόχων και επιθυμιών.

Με την έννοια αυτής της αιώρησής μας ανάμεσα σε δυο κόσμους, στον κόσμο της μοιρολατρικής Ανατολής αφενός και σε εκείνον της ορθολογικής Δύσης αφετέρου, ίσως θα άξιζε τον κόπο για μια, έστω, φορά, να το πάρουμε αλλιώς.

Να δοκιμάσουμε φέτος, δηλαδή, με την ευκαιρία της Πρωτοχρονιάς, μια διαφορετική προσέγγιση. Μια προσέγγιση στο άλλο άκρο της ταλάντωσης.

Αντί να ευχόμαστε, μάταια όπως η ιστορία αποδεικνύει, η τύχη να μας φέρει την αλλαγή που επιθυμούμε στις ζωές μας, να γίνουμε εμείς οι ίδιοι η αλλαγή που επιθυμούμε να μας συμβεί.

Αυτή είναι, ίσως, η τελευταία ελπίδα να αλλάξουμε όχι μόνο τους εαυτούς μας, αλλά και το κοινό μας μέλλον.

Γιατί αυτή είναι η μόνη προϋπόθεση για να φέρουμε σε αμηχανία όσους… διαβάζουν τη μοιρολατρία μας με απόλυτα ορθολογικό τρόπο.

Και γι’ αυτό μας αντιμετωπίζουν σαν ποίμνιο που μοιρολατρικά ακολουθεί τον ποιμένα. Ο οποίος, άλλωστε, δεν αρκεί να είναι, αλλά να φαίνεται καλός, χρήσιμος και ωφέλιμος.

Ίσως, τελικά, η επικράτηση της επικοινωνίας, στην οποία οφείλεται η… κακοδαιμονία μας τα τελευταία χρόνια, στηρίζεται σε αυτή τη μοιρολατρική μας αντίληψη. Την οποία κάποιοι εκμεταλλεύονται ορθολογικά για να φέρουν τύχη στις δικές τους, αποκλειστικά και μόνο, ζωές.

Ίσως, τελικά, αν πιστέψουμε στους εαυτούς μας και στις δικές μας δυνάμεις, να πιστέψουμε περισσότερο και στη δύναμή μας να ανατρέψουμε όλα αυτά που μας κρατούν καθηλωμένους, καθημαγμένους και μας καθιστούν ουραγούς στις ευρωπαϊκές αξιολογήσεις.

Καθώς σε έναν παγκοσμιοποιημένο, χωρίς τη θέλησή μας, κόσμο, δεν μπορούμε να ανταγωνιστούμε τους εφευρέτες του ορθού λόγου με μοιρολατρικές επικλήσεις στην εύνοια της τύχης.

Αν όμως γίνουμε οι ίδιοι η αλλαγή που ευχόμαστε να μας συμβεί, αν δηλαδή ξυπνήσουμε από τον λήθαργο της μοιρολατρίας μας και πιστέψουμε στη δύναμή μας, κανείς δεν θα μπορεί πια να διαστρεβλώσει την αλήθεια και να παρουσιάσει τις ζωές μας διαφορετικές από ό,τι στ’ αλήθεια είναι.

Έστω και για μια φορά, λοιπόν, τώρα που οι… ποιμένες μας πήραν χαμπάρι για τα καλά και εκμεταλλεύονται στο έπακρο τη μοιρολατρική μας παράδοση, να πρέπει να πάρουμε τις ζωές μας στα χέρια μας.

Κι ας δοκιμάσουν μετά οι ορθολογιστές να μας πείσουν ξανά με επικοινωνιακά τεχνάσματα ότι είμαστε… ελέφαντες.

Φέτος, λοιπόν, προτείνω να μην επαναπαυθούμε σε ευχές για καλή τύχη. Αλλά να ευχηθούμε να πάρουμε την καινούργια χρονιά την τύχη μας στα χέρια μας.

Και να προσπαθήσουμε, επιστρατεύοντας τη σκέψη, την παιδεία, τον πολιτισμό, τις γνώσεις και τις ικανότητές μας να κάνουμε τη νέα χρονιά να γίνει πράγματι μια καλή, τυχερή, παραγωγική και ευτυχισμένη χρονιά.

Ίσως έτσι να μη χρειαστεί του χρόνου ούτε να αγοράσουμε λαχεία, ούτε να κερδίσουμε το φλουρί στη βασιλόπιτα για να δοκιμάσουμε την τύχη μας.

Ίσως αυτή την Πρωτοχρονιά, αν πιστέψουμε στους εαυτούς μας και προσπαθήσουμε να γίνουμε οι ίδιοι η αλλαγή που καθένας μας επιθυμεί, να κερδίσουμε μια για πάντα ο καθένας μας το φλουρί της δικής του βασιλόπιτας.

Έστω και σαν δοκιμή, αξίζει τον κόπο.

«Πάρτο αλλιώς» λοιπόν ας είναι φέτος η ευχή

Ίσως, έτσι, να αλλάξει, τελικά και η τύχη μας…

*Του Γιάννη Α. Μυλόπουλου, Καθηγητή, πρώην Πρύτανη ΑΠΘ, Επικεφαλής παράταξης «ΑΛΛΑΓΗ στην Περιφέρεια Κεντρικής Μακεδονίας»