Σε κρίση βρίσκεται η νομαδική κτηνοτροφία σε ολόκληρη την Αφρική. Η βίαιη μετατόπισή των κτηνοτρόφων σε άλλες περιοχές με την πρόφαση ότι θα έχουν καλύτερες υπηρεσίες, γίνεται με σκοπό να δοθεί η γη από τα πρώην βοσκοτόπια σε ξένους επενδυτές, ώστε η Κυβέρνηση της Αιθιοπίας να έχει μεγαλύτερα έσοδα. Ο Tom Levitt σε μια εκτενή αναφορά στο “Ecologist” μιλά για το δίλλημα εκσυγχρονισμού ή παραμονής στη νομαδική κτηνοροφική παράδοση της  Νότιας Αιθιοπίας.
 

Ads

Ο Tom Levitt περιγράφει:
 
Στην καυτή ζέστη το μεσημέρι, λιγότερο από 100 χιλιόμετρα από τα σύνορα με την Κένυα, ακούγεται μια μελωδία από φωνές που τραγουδούν καθώς βγάζουν το νερό σε κουβάδες από μια γεώτρηση και περνούν κατά μήκος της γραμμής για να γεμίσουν μια γούρνα για τα ζώα. Ένα σύμπλεγμα  γυναικών και ηλικιωμένων ανδρών συγκεντρώνονται κάτω από τη σκιά των δύο δέντρων, προετοιμάζοντας και στη συνέχεια μοιράζοντας μια κανάτα με  Buna Qale, ένα παραδοσιακό ποτό που γίνεται βράζοντας ένα μείγμα από κόκκους καφέ, βούτυρο, γάλα, λάδι και ζάχαρη.
 
Η πλειοψηφία των ανθρώπων εδώ στην περιοχή της νότιας Μπορένα της Αιθιοπίας είναι βοσκοί, νομάδες που μετακινούνται με τα κοπάδια τους αναζητώντας βοσκότοπους. Ωστόσο η ζωή τους  βάλλεται από την απειλή της απώλεια των βοσκοτόπων, από την επιδείνωση της ξηρασίας και από τις προσπάθειες της κυβέρνησης για την μετεγκατάσταση τους.

Η ζωή εδώ σήμερα φαίνεται πολύ όμορφη με τις καμήλες να «παρελαύνουν», με τις αγελάδες και αιγοπρόβατα που προέρχονται για να ξεδιψάσουν, ενώ οι νεαροί βοσκοί σταματούν  να μοιραστούν ένα ποτό στη σκιά.
 
Όμως, πριν 7 μήνες τα πράγματα ήταν πολύ διαφορετικά. Δύο διαδοχικά χρόνια χωρίς βροχές είχαν οδηγήσει σε σοβαρή ξηρασία. Χιλιάδες ζώα χάθηκαν και περισσότεροι από 4,5 εκατομμύρια άνθρωποι σε ολόκληρη την Αιθιοπία χρειάζονταν επισιτιστική βοήθεια. Η κατάσταση στη γειτονική Σομαλία ήταν ακόμα χειρότερη, αφού εξαπλώθηκε   λιμός που οδήγησε στο θάνατο δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους.  
 
Αρπαγή γης και βίαιη μετατόπιση

Σύμφωνα με πρόσφατες αναφορές, η Κυβέρνηση μετατόπισε βίαια τους κτηνοτρόφους στην περιοχή Cambela της Δυτικής Αιθιοπίας, με σκοπό να τους πάει σε περιοχές με βελτιωμένες υπηρεσίες όπως τα σχολεία, την ύδρευση και την υγειονομική περίθαλψη. Με αυτόν τον τρόπο οι κτηνοτρόφοι αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τα βοοειδή, που ήταν η βάση για την επιβίωσή τους, για μια σταθερή γεωργική καλλιέργεια. Αλλά σύμφωνα με την οργάνωση Human Rights Watch, τα νέα χωριά δεν έχουν επάρκεια σε χωράφια, σε υγειονομική περίθαλψη ή  σε εκπαιδευτικές εγκαταστάσεις.

Οι ακτιβιστές και ερευνητές με έδρα την Αιθιοπία μεταφέρουν τα λόγια μερικών κτηνοτρόφων που μετατοπίστηκαν: «Θέλουμε ο κόσμος να ακούσει ότι η κυβέρνηση μας έφερε εδώ για να πεθάνουμε. Δεν μας έφερε κανένα τρόφιμο, έδωσαν τη γη μας στους ξένους, ώστε να μην μπορούμε καν να γυρίσουμε  πίσω».

Σύμφωνα με την οργάνωση Human Rights Watch, στην Αιθιοπία σχεδιάζεται να επανεγκατασταθούν 1,5 εκατ. άτομα το 2013. Προσπάθειες όπως αυτές για την εμπορευματοποίηση των πρώην βοσκοτοπιών δεν είναι κάτι νέο και εκτείνεται πίσω στην εποχή της αποικιοκρατίας.
 
Αυτή η  διαδικασία της παράδοσης της γης σε ξένους επενδυτές έχει επιταχυνθεί τα τελευταία χρόνια.  Οι κτηνοτρόφοι συμβάλλουν ελάχιστα ή καθόλου στα δημόσια έσοδα, σε αντίθεση, για παράδειγμα, με τις φορολογούμενες φυτείες ζάχαρης.

«Ο πολιτισμός δεν προέρχεται από τους κτηνοτρόφους, αλλά από τη γεωργία», λέει ο Ato Muhammad Yusuf, Βουλευτής και ηγετική φωνή σε θέματα νομάδων κτηνοτρόφων στην αιθιοπική κυβέρνηση. «Θα πρέπει να εργαστούν στη γη για να είναι καλοί πολίτες» υποστηρίζει ο Γιουσούφ.
 
Το δίλημμα των κτηνοτρόφων

Ωστόσο στο νοτιότερο τμήμα της Αιθιοπίας, στην Μπορένα, οι κτηνοτρόφοι δεν έχουν την εμπειρία αυτού του «εκσυγχρονισμού».  Αυτό οφείλεται στην έλλειψη μεγάλων ποταμών που παρέχουν τη βασική άρδευση των περιοχών. Επίσης οι περισσότεροι είναι ηλικιωμένοι άντρες, γυναίκες και παιδιά που ζούν μαζί σε κοινότητες, ενώ οι νεώτεροι άντρες περιπλανώνται σε αποστάσεις 100 χιλιομέτρων στην αναζήτηση βοσκότοπου, για να βοσκήσουν τα ζώα τους. Για την επιβίωσή τους εξαρτώνται από το γάλα και τα βοοειδή.  
 
Παρόλο που είναι αρκετά δύσκολη η δουλειά του κτηνοτρόφου σ’ αυτήν την περιοχή, αυτή η κινητικότητα είναι το κλειδί για τον τρόπο ζωής των νομάδων κτηνοτρόφων. Τα ξηρά βοσκοτόπια της Αιθιοπίας διαφέρουν σε ποιότητα συστατικών λόγω των ακανόνιστων βροχοπτώσεων. Έτσι τα φυτά αναπτύσσονται με διαφορετικό τρόπο από περιοχή σε περιοχή. Με την κίνηση των ζώων για την εξασφάλιση κατάλληλης τροφής, οι κτηνοτρόφοι παράγουν καλύτερο κρέας και γάλα από ότι παράγουν από ζώα που κάνουν «καθιστική ζωή».
 
Ωστόσο, στην Borana και στο υπόλοιπο της Αιθιοπίας, η κινητικότητα των κτηνοτρόφων και η ανεξαρτησία τους αμφισβητείται από επαναλαμβανόμενες ξηρασίες και τον αυξανόμενο ανταγωνισμό για βόσκηση σε κατάλληλη γη.
 
«Η διαθεσιμότητα για βοσκή ήταν μεγαλύτερη στο παρελθόν και η παραγωγικότητα των ζώων ήταν υψηλότερη όταν είχαμε καλύτερη βοσκή» αναφέρει ένας κτηνοτρόφος. «Έχουμε τώρα λιγότερη βροχή και τα ζώα χάνουν πολύ βάρος. Πολλοί νέοι κτηνοτρόφοι παίρνουν τις δικές τους αποφάσεις, και μερικές φορές ενθαρρύνονται από την υπόλοιπη κοινότητα, για να κλείσουν την κτηνοτροφία και να εγκατασταθούν στις κοντινές πόλεις». Η νέα γενιά λοιπόν, αντιμετωπίζει ένα δύσκολο δίλημμα. Να εκμοντερνιστούν ή να συνεχίσουν την παράδοση των παππούδων τους.

Η κτηνοτροφία είναι πηγή πλούτου

Στη συνεχιζόμενη αστικοποίηση των πληθυσμών, η κτηνοτροφία έρχεται να δώσει τη λύση στο πρόβλημα της οικονομικής εξαθλίωσης και της πείνας. Υπάρχει μεγάλη ζήτηση για γάλα και το κρέας, πράγμα που κάνει τους κτηνοτρόφους σχετικά πιο πλούσιους από άλλους Αιθίοπες που ζουν στις πόλεις. Επίσης, η κλιματική αλλαγή δεν παίζει ιδιαίτερο ρόλο, αφού είναι συνηθισμένοι σε εναλλαγές και δύσκολες περιόδους ξηρασίας.

Μια μελέτη του 2010 διαπίστωσε οφέλη από την κτηνοτροφία ήταν πραγματικά ίσα ή μεγαλύτερα ανά εκτάριο από τις  επιδοτούμενες από το κράτος βαμβακοκαλλιέργειες και ζαχαροκαλλιέργειες. Η διαφορά είναι ότι οι εν λόγω μονάδες παρέχουν εισοδήματα από τους φόρους  στην κυβέρνηση, ενώ την κτηνοτροφία συμβάλλει λίγο πιο πέρα ​​από τη ζωή των Αιθιόπων. Προηγούμενες μελέτες έχουν επίσης διαπίστωσε ότι η υγεία των πρώην κοινοτήτων νομάδων κτηνοτρόφων δεν βελτιώνεται με την μετακίνησή τους σε πιο σύγχρονους οικισμούς, δημιουργώντας αμφιβολίες σχετικά με τις υποθέσεις ότι η λεγόμενη «σύγχρονη» διαβίωση θα είναι και αυτόματα μια καλύτερη διαβίωση.