_{Τα στελέχη των Πράσινων Γιάννης Παρασκευόπουλος και Ελεάννα Ιωαννίδου}

Λίγοι αμφιβάλλουν ότι η κρίση αποτελεί χρεοκοπία όλου του πολιτικού συστήματος.  Η χρεοκοπία όμως δεν αφορά μόνο τους εκπροσώπους του και τα κόμματά τους, αλλά και τον τρόπο που λειτουργούν οι θεσμοί. Το αίτημα για πραγματική δημοκρατία, πιο άμεση και πλήρως υπόλογη στους πολίτες, έχει ήδη τεθεί το τελευταίο διάστημα από το αυθόρμητο κίνημα των πολιτών στις πλατείες, και όλα δείχνουν ότι θα μείνει για καιρό στο προσκήνιο.  

Toυ  Γιάννη Παρασκευόπουλου 
Μέλος του Πανελλαδικού Συμβουλίου των Οικολόγων Πράσινων

Ανοίγοντας το διάλογο για μια πράσινη πρόταση για τους πολιτικούς θεσμούς

Η δημοκρατία που είχαμε, είχε δείξει τις αναπηρίες της πολύ πριν ξεσπάσει η κρίση: συγκεντρωτικό κράτος, παντοδυναμία του πρωθυπουργού, κομματική νομή της εξουσίας και  έλλειμμα αξιοπιστίας των κομμάτων, κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες που διασφάλιζαν την ψήφιση οποιουδήποτε νομοσχεδίου, δικαιολογημένη αίσθηση των πολιτών ότι ελάχιστα επηρεάζουν τις εξελίξεις, επικέντρωση των συζητήσεων στα πρόσωπα και όχι στις πολιτικές.

Οι Οικολόγοι Πράσινοι δίνουμε στη διακυβέρνηση μια έννοια ριζικά διαφορετική:  διαμόρφωση ευρύτερα αποδεκτών στόχων και συντονισμό για την προώθησή τους. Μια τέτοια αντίληψη απαιτεί ριζικές αλλαγές, πρωτίστως στους ίδιους τους θεσμούς, αλλά και νέες, συνολικές προτάσεις διεξόδου από την κρίση και την κατά συρροή καταπάτηση της κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας.  

Η δικαιολογημένη οργή θέλουμε  να γίνει δύναμη κοινωνικής χειραφέτησης, αυτοοργάνωσης και διεύρυνσης της συμμετοχής των πολιτών.  Αν δε μεταφραστεί όμως σε περισσότερη δημοκρατία, εύκολα μπορεί η οργή αυτή να εκφυλιστεί σε άνοδο του λαϊκισμού, απαίτηση κρατικής προστασίας για όλους, αναζήτηση αποδιοπομπαίων τράγων, ακόμη και ανάδειξη «ισχυρών ηγετών» με ελάχιστο σεβασμό στους δημοκρατικούς κανόνες.

Το πράσινο κίνημα έρχεται λοιπόν να προτείνει μια νέα σχέση της κοινωνίας με τους αντιπροσωπευτικούς θεσμούς: σχέση «οριοθετημένης εμπιστοσύνης» και όχι πια «λευκής επιταγής». Πέρα από επιμέρους προτάσεις για ισχυρή Περιβαλλοντική Διακυβέρνηση και για όρια στην αυθαιρεσία της εξουσίας, με ενίσχυση του Κράτους Δικαίου, η νέα αυτή σχέση  οικοδομείται γύρω από 3 βασικούς άξονες:
 
1. Δημοψηφίσματα: η κοινωνία, πραγματικός φορέας εξουσίας
Οι πολίτες δικαιούνται να έχουν λόγο σε όλη τη διάρκεια της τετραετίας για τις πολιτικές που υιοθετούνται. Από τα δημοψηφίσματα είναι λογικό να εξαιρείται μόνο ό,τι προσκρούει στο Σύνταγμα. Τέτοιες περιπτώσεις είναι κυρίως τα θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπου η πλειοψηφία δε δικαιούται να περιορίζει τα δικαιώματα των μειοψηφιών.

• Πρωτοβουλία για τα δημοψηφίσματα πρέπει να έχουν κυρίως οι πολίτες, σε εθνικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο:
• με συλλογή υπογραφών και δικλείδες ισόρροπης γεωγραφικής κατανομής και ελέγχου συνταγματικής νομιμότητας: 2,5-3% του εκλογικού σώματος για πρόταση ακύρωσης νόμου, 20% για δημοψήφισμα ανάκλησης εκλεγμένων οργάνων.
• Δημοψηφίσματα που ζητούνται σε σχετικά κοντινή χρονική απόσταση, θα μπορούν να διεξάγονται και ταυτόχρονα, ανά εξάμηνο ή δωδεκάμηνο.
• Δεσμευτικό αποτέλεσμα θα απαιτεί συμμετοχή τουλάχιστον 50% στην ψηφοφορία,
• 1% των πολιτών θα αρκεί για νομοθετική πρωτοβουλία που θα υποχρεώνει τη Βουλή σε διαβούλευση και συζήτηση συγκεκριμένης πρότασης νόμου.

Πέρα από την ανάγκη αναθεώρησης της συνταγματικής διάταξης, που απαιτεί απόφαση της Βουλής, το τοπίο μπορεί να αλλάξει και άμεσα: αν τα κόμματα δεσμευτούν να υπερψηφίζουν κάθε πρόταση που συνοδεύεται από τις ανάλογες υπογραφές και δεν προσκρούει σε συνταγματικές διατάξεις ή ανθρώπινα δικαιώματα.  

2. Ισχυρές περιφέρειες και δημοκρατία σε τοπικό επίπεδο.
H Ελλάδα παραμένει ένα από τα πιο συγκεντρωτικά κράτη στην Ευρώπη παρόλη τη διοικητική μεταρρύθμιση. Χρειαζόμαστε ισχυρές αυτοδιοικούμενες περιφέρειες με  ουσιαστικές αρμοδιότητες επιτελικού σχεδιασμού, θεσμούς ανοικτής διαβούλευσης για τα περιβαλλοντικά ζητήματα και τη διαχείριση των φυσικών πόρων (όπως «κοινοβούλια νερού σε επίπεδο  υδρολογικής λεκάνης» ή «φόρουμ ακτών»), αλλά και με οικονομική αυτοδυναμία: μέρος των δημόσιων εσόδων να παραμένει στην περιφέρεια όπου εισπράχθηκε και ένα ακόμη μέρος να αναδιανέμεται μεταξύ του συνόλου των περιφερειών.
Για την εκλογή των περιφερειακών συμβουλίων προτείνονται απλή αναλογική, ψηφοδέλτια χωρίς υποχρεωτικό επικεφαλής, μετεκλογικές συνεργασίες σε προγραμματική βάση και έμμεση εκλογή του επικεφαλής της περιφέρειας από το περιφερειακό συμβούλιο.
Αντίστοιχες ρυθμίσεις, με αποστάσεις από τη λογική του «τοπικού άρχοντα», χρειάζονται και σε επίπεδο δήμου και δημοτικής κοινότητας με συμμετοχικό προϋπολογισμό, θεματικά και τοπικά συμβούλια, συμβούλια για χρήση συλλογικών αγαθών, τοπικές συνελεύσεις.

3. Δημοκρατικό εκλογικό σύστημα, διαφάνεια και σεβασμός στο δημόσιο χρήμα.
Η απλή αναλογική είναι το μόνο σύστημα που κατοχυρώνει την ισότητα της ψήφου των πολιτών και αναχαιτίζει την έφοδο των κομματικών στρατών για τον έλεγχο του κρατικού μηχανισμού. Χρειάζεται όμως να συνοδεύεται και από συνολικότερες αλλαγές:

• Σε θεσμικό επίπεδο, με μικρότερες εκλογικές περιφέρειες, εσωκομματικές  προκριματικές εκλογές ανά περιφέρεια αντί για το σταυρό προτίμησης, διάλογο για ψήφο στα 16, ανώτατο όριο δύο συνεχόμενων θητειών, κενές έδρες για τα λευκά ψηφοδέλτια, ασυμβίβαστο βουλευτή και υπουργού, σταθερή ημερομηνία εκλογών ανά 4ετία (με τυχόν πρόωρες εκλογές να αφορούν μόνο το υπόλοιπο της 4ετίας), θεσμικές ρυθμίσεις για τα ΜΜΕ.  
• Με ανάπτυξη κουλτούρας συνεργασιών σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο και ανάδυση πολιτικών δυνάμεων διατεθειμένων για συνεργασίες σε επιμέρους νομοθετικές προτάσεις ακόμη και όταν βρίσκονται στην αντιπολίτευση.

Οι δαπάνες για το πολιτικό σύστημα ΔΕΝ είναι όλες «κόστος της δημοκρατίας». Προτείνεται  λοιπόν περικοπή 50% στην κρατική χρηματοδότηση των κομμάτων και τη μισθοδοσία των βουλευτών, κατάργηση των φορολογικών και συνταξιοδοτικών τους προνομίων,  διαφάνεια στα οικονομικά των κομμάτων και των πολιτικών, Βουλή 200 εδρών με την προϋπόθεση απλής αναλογικής και διασφάλισης της εκπροσώπησης των πολιτικών δυνάμεων σε όλες τις κοινοβουλευτικές επιτροπές.
 
Συνταγματική αναθεώρηση: ποιους ενοχλεί η συνταγματική νομιμότητα;
Μεγάλο μέρος των αναγκαίων αυτών αλλαγών θα μπορούσε να προχωρήσει και άμεσα, με το ισχύον Σύνταγμα. Γι’ αυτό και οι τωρινές πράσινες προτάσεις δεν καλύπτουν το σύνολο των θεμάτων μιας συνταγματικής αναθεώρησης.
Η προώθησή τους περνάει πάντως και από την υπεράσπιση της συνταγματικής νομιμότητας. Με δεδομένο ότι το πολιτικό σύστημα δε σεβάστηκε ποτέ ούτε τους δικούς του θεσμούς και ότι υπάρχουν συνταγματικές διατάξεις που «ενοχλούν», όπως το άρθρο 24, οι προτάσεις για Συντακτική Βουλή που δε θα δεσμεύεται από καμιά σημερινή συνταγματική διάταξη, αποτελούν επικίνδυνη προσπάθεια του πολιτικού συστήματος να δεσμεύσει μακροπρόθεσμα τη χώρα πριν ολοκληρωθεί η δική του εξαφάνιση. Για τις απαραίτητες συνταγματικές αλλαγές χρειάζεται από τώρα να οριστεί ότι η επόμενη Βουλή θα είναι αναθεωρητική, να ανοίξει στην κοινωνία ο ευρύτερος δυνατός διάλογος και να δεσμευτούν τα κόμματα, πριν τις κάλπες, για τις αλλαγές που θα προτείνουν. 
 
Από τη θεωρία στην πράξη…
Για τα ζητήματα αυτά, επιδιώκουμε μια ευρύτερη συζήτηση με κοινωνικές δυνάμεις αλλά και με άλλους πολιτικούς χώρους.

• Κάποια από αυτά τα έχουν ήδη κάνει πράξη, καθώς ο Μιχ. Τρεμόπουλος, ως ευρωβουλευτής, έχει από την αρχή αρνηθεί το βουλευτικό αυτοκίνητο και τον αστυνομικό φρουρό που του διέθετε η Βουλή.
• Ζητήματα αρχίζουν να ανοίγουν και σε άλλους πολιτικούς χώρους. Ήδη τις τελευταίες μέρες, λίγο μετά τη δημόσια παρουσίαση της πράσινης πρότασης, είχαμε τις αντιδικίες στο ΠΑΣΟΚ για τα βουλευτικά προνόμια αλλά και την παραίτηση των βουλευτών της Δημοκρατικής Αριστεράς από τις πρόσθετες «αποζημιώσεις» συμμετοχής στις Κοινοβουλευτικές Επιτροπές.

Όπως σημειώνεται στο σχέδιο διαλόγου των Οικολόγων Πράσινων (ολόκληρο στο          https://goo.gl/ynVOB και ανοικτό σε διαβούλευση μέχρι το τακτικό τους συνέδριο, στις 20-22 Οκτωβρίου), «Χρειαζόμαστε όχι απλώς αλλαγή κυβέρνησης και πολιτικής, αλλά ριζική αλλαγή πορείας και τρόπου διακυβέρνησης. Θέλουμε να βάλουμε τις βάσεις για ένα πρότυπο Βιώσιμης Ευημερίας, στηριγμένο στη διεύρυνση της δημοκρατίας, την αλληλεγγύη, τα συλλογικά αγαθά, την ποιότητα ζωής ως δικαίωμα για όλους ανεξάρτητα από αγοραστική δύναμη. Για ένα Νέο Κοινωνικό Συμβόλαιο που να αντιμετωπίζει ισότιμα όλους τους πολίτες, να εξασφαλίζει τη συμμετοχή τους στη λήψη αποφάσεων και να ξαναδίνει στη δημοκρατία το πραγματικό της νόημα».