Με αφορμή την 80ή επέτειο από την απελευθέρωση του στρατοπέδου συγκέντρωσης Άουσβιτς, η έπαυλη του διαβόητου διοικητή Ρούντολφ Ες ανοίγει για πρώτη φορά τις πύλες της στο κοινό.

Το κτίριο, που βρίσκεται στον αριθμό 88 της οδού Legionow, αποτελεί ένα από τα πιο συμβολικά μνημεία της ναζιστικής θηριωδίας, καθώς ο τοίχος του κήπου του ήταν ταυτόχρονα και το τείχος του στρατοπέδου συγκέντρωσης.

Η ιστορία της έπαυλης έγινε πρόσφατα γνωστή στο ευρύ κοινό μέσω της βραβευμένης με Όσκαρ ταινίας «Ζώνη ενδιαφέροντος» (The Zone of Interest), η οποία απεικόνισε με τρομακτική ακρίβεια την κοινοτοπία του κακού στην καθημερινή ζωή μιας ναζιστικής οικογένειας δίπλα στο στρατόπεδο θανάτου.

Η έπαυλη, που για δεκαετίες παρέμενε κρυμμένη πίσω από ένα ψηλό τσιμεντένιο τείχος, υπήρξε μάρτυρας μιας αδιανόητης διττής πραγματικότητας. Από τη μια πλευρά, στέγαζε την καθημερινή ζωή της οικογένειας Ες, με τα πέντε παιδιά τους να μεγαλώνουν σε ένα φαινομενικά ειδυλλιακό περιβάλλον. Από την άλλη, σε απόσταση αναπνοής, εκτυλισσόταν η μεγαλύτερη μαζική δολοφονία στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Στο εσωτερικό της έπαυλης, η ζωή κυλούσε με μια τρομακτική κανονικότητα. Τα Χριστούγεννα, η οικογένεια στόλιζε το δέντρο με στολίδια και κεριά. Στον κήπο υπήρχε μια λιμνούλα, μια αμμοδόχος, μια τσουλήθρα, πάγκοι για πικνίκ και ένα θερμοκήπιο με εξωτικά φυτά. Κάθε βράδυ, ο Ες έβαζε τα παιδιά του για ύπνο με τα λόγια «Schlaf schön meine Kinder» – «Καληνύχτα παιδιά μου.»

Ο Ες, ως διοικητής του Άουσβιτς από το 1940, ήταν ο άνθρωπος που, ακολουθώντας τις διαταγές του Χάινριχ Χίμλερ, έστησε τη μηχανή της βιομηχανικής δολοφονίας. Υπό τη διοίκησή του, οργανώθηκαν οι μεταφορές, οι επιλογές, οι θάλαμοι αερίων και τα κρεματόρια που οδήγησαν στο θάνατο περισσότερους από ένα εκατομμύριο ανθρώπους, στην πλειοψηφία τους Εβραίους.

Η διαρρύθμιση της έπαυλης αντανακλούσε την οικογενειακή ζωή των Ες. Στον δεύτερο όροφο, τα αγόρια Klaus και Hans Jürgen μοιράζονταν ένα υπνοδωμάτιο, δίπλα στο δωμάτιο των μεγαλύτερων κοριτσιών, Heidetraud και Brigitte. Η μικρότερη, Annegret, κοιμόταν σε ένα καλάθι στο υπνοδωμάτιο των γονιών της.

Από τα παράθυρα του δεύτερου ορόφου, η θέα περιελάμβανε το παλιό κρεματόριο όπου ο Ες πειραματιζόταν με το αέριο Zyklon B. Κρατούμενοι του στρατοπέδου εργάζονταν στο σπίτι και τον κήπο, ενώ η σύζυγός του Hedwig περιέγραφε αργότερα τη ζωή στη βίλα ως «παράδεισο».

Σε μια συγκλονιστική συνέντευξη πριν το θάνατό της, η κόρη του διοικητή, Brigitte, μίλησε για την ευτυχισμένη παιδική της ηλικία στη βίλα. Περιέγραψε πώς έπαιζε με τις χελώνες της, τον Jumbo και την Dilla, στον κήπο, πώς ο πατέρας της τους πήγαινε βόλτες με βάρκα στον ποταμό Sola και τους έβαζε μουσική στο γραμμόφωνο.

Η σύλληψη του Ες το Μάρτιο του 1946 από βρετανικές δυνάμεις οδήγησε στη μεταφορά του στη δίκη της Νυρεμβέργης, όπου η μαρτυρία του αποτέλεσε την πρώτη λεπτομερή περιγραφή των μηχανισμών του Ολοκαυτώματος. Τελικά, καταδικάστηκε σε θάνατο και εκτελέστηκε τον Απρίλιο του 1947 στην αγχόνη του Άουσβιτς, λίγα μέτρα από την έπαυλή του.

Μετά τον πόλεμο, μια πολωνική οικογένεια αγόρασε την έπαυλη, διατηρώντας την μακριά από τα αδιάκριτα βλέμματα των επισκεπτών για δεκαετίες. Το 2024, ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Counter Extremism Project, υπό την ηγεσία του πρώην πρεσβευτή των ΗΠΑ στον ΟΗΕ Mark Wallace, κατάφερε να αποκτήσει την ιδιοκτησία.

Το φιλόδοξο σχέδιο περιλαμβάνει τη δημιουργία του Κέντρου Έρευνας για το Μίσος, τον Εξτρεμισμό και τη Ριζοσπαστικοποίηση του Άουσβιτς (Archer) στον αριθμό 88. Το εγχείρημα υποστηρίζεται από το Κρατικό Μουσείο Άουσβιτς-Μπιρκενάου, το πολωνικό υπουργείο Εξωτερικών και την UNESCO.

Ωστόσο, η απόφαση για το άνοιγμα της έπαυλης στο κοινό έχει προκαλέσει αντιδράσεις. Ο ιστορικός Simon Schama εξέφρασε έντονη αντίθεση, υποστηρίζοντας ότι το εγχείρημα θα εστιάσει περισσότερο στον θύτη παρά στα θύματα του Ολοκαυτώματος.

Ο Wallace υπερασπίζεται το έργο, τονίζοντας ότι στόχος είναι η τιμή στη μνήμη των επιζώντων του Άουσβιτς μέσω της καταπολέμησης του σύγχρονου εξτρεμισμού. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει, «το μίσος παραμονεύει στο συνηθισμένο σπίτι της διπλανής πόρτας» και η μετατροπή της κατοικίας του μεγαλύτερου μαζικού δολοφόνου σε σύμβολο αποτελεί ένα ισχυρό μήνυμα.