Αν κάτι, πρώτα απ’ όλα, αποχαιρετώ στον Κώστα Σημίτη είναι ο τριαντατριάχρονος δικηγόρος, γόνος καλής οικογενείας και πολλά υποσχόμενος επιστήμονας που διέφυγε παράνομα (1969), με πλαστό διαβατήριο ως «Marco Ventura».

Ads

Είχε άραγε τότε να χάσει μόνο τις αλυσίδες του; Όχι, είχε πολλά να χάσει, αλλά με την ελεύθερη βούληση του αποφάσισε να τα διακινδυνεύσει. Δεν έπαθε τελικώς και τίποτε σπουδαίο θα σκεφτεί κανείς, εκ του ασφαλούς, συγκρίνοντας τον ίσως με τα πάθη άλλων συντρόφων του στην οργάνωση της Δημοκρατικής Αμυνας(ΔΑ)

Tον ακρωτηριασμό του Σάκη Καράγιωργα ή με την πολυετή φυλάκιση και τους ανείπωτους βασανισμούς του κ Νίκου Κωνσταντόπουλου (τρία άξια τέκνα της Ηλείας). Αλλά τότε όλοι έπαιζαν το κεφάλι τους.

Ο πρόδρομος της ΔΑ, ο όμιλος «Αλέξανδρος Παπαναστασίου» φλόγιζε ένα πρωτόλειο εκσυγχρονιστικό όραμα της δικής τους νιότης και της Χαμένης άνοιξης του τόπου πριν την δικτατορία σε μια χώρα που βολόδερνε μεταξύ Ευρώπης κι Αφρικής, όπως η αποικιακή Ελλάδα του ψυχρού πολέμου. Βρισκόταν πολύ μπροστά από την βαλκανική πραγματικότητα που διακατείχε ακόμη και τη δική τους Ένωση Κέντρου ή την δυναμική ΕΔΗΝ.

Ads

Ήταν σε μια παράλληλη τροχιά ωρίμανσης ιδεών που έμελλε να τον φέρουν σε συνεργασία και συχνά σε διαφωνία με έναν διαφορετικής ψυχοσύνθεσης αλλά αρκετά παρεμφερή κοινωνικά άνθρωπο, τον πενηντάρη Ανδρέα Παπανδρέου. Το 1974 κοίταξαν τον Ανδρέα από την αρχή στα μάτια αυτόν και το ΠΑΚ του, οι χθεσινοί της νεολαίας ΕΔΗΝ και της Δημοκρατικής Άμυνας, που το 67 τους άφησε πιτσιρικάδες και το 1974 τους βρήκε αντρειωμένους.

Ο γερμανοσπουδαγμένος νεαρός εκείνης της εποχής πιθανώς να είχε απόλυτη ή κι απλοϊκή προσήλωση στο SPD της Δυτικής Γερμανίας της δεκαετίας του 60, όπου ήδη διέπρεπε ο αδελφός του Σπύρος Σημίτης και προσωπικός φίλος από τότε του Γιούργκεν Χάμπερμας. Οπως μου είπε κάποτε ένας παιδικός φίλος του: «το πρόβλημα του Κώστα είναι που κάθε πρωί ανοίγει το παράθυρο και δεν βλέπει τις Άλπεις!».

Με αυτή την σκευή πάντως τον βρήκε η δικτατορία. Έτσι βίωσε και το ΠΑΣΟΚ (ως συνιδρυτής) και με τον δικό του τρόπο το ίδιο όραμα υπηρέτησε μέχρι τέλους. Οι καλύτεροι όλων είναι όσοι πεθαίνουν παλεύοντας, ματαίως συνήθως, για να δικαιώσουν την νιότη τους.

Ο ίδιος προερχόταν από τους ξεχασμένους αστούς της προπολεμικής περιόδου, εκείνους που ευημερούσαν προτού την αστική τάξη αυτής της χώρας την «καταλάβουν» οι πλουτίσαντες στην Κατοχή και θησαυρίσαντες στον Μετεμφύλιο.

Τον είχε πνευματικά αναθρέψει η γενιά του τριάντα, που μετέτρεπε το τραυματικό βίωμα του 1922 σε αναψηλάφηση της ελληνικότητας και νέα αυτοπεποίθηση.

Από μια χώρα που τυχοδιωκτικά λειτουργούσε ως προφυλακτήρας των ισχυρών του διεθνούς συσχετισμού κι ευελπιστούσε στο να «ολοκληρωθεί εθνικά» με ξένα κόλλυβα, περνούσε στην σύντομη προσπάθεια του ηττηθέντος φιλελευθέρου εθνικισμού να συγκροτήσει ένα πράγματι κυρίαρχο ευρωπαϊκό κράτος, στο φως των ιδεών του Ουίλσον και της Κοινωνίας των Εθνών.

Ο Κώστας Σημίτης γεννήθηκε βέβαια το 1936 όταν όλα είχαν πια τελειώσει για το σύντομο δεύτερο όνειρο του ελληνικού αστισμού αλλά αυτός ανατράφηκε στον απόηχο του κι ίσως γι’ αυτό ωρίμασε από τόσο νωρίς μέσα του η ανάγκη για το τρίτο άλμα του 20ου αιώνα του εκσυγχρονισμού/εξευρωπαϊσμού της χώρας, έτσι ώστε να συντονίσει το βήμα της και να συμπεριληφθεί στις διαφαινόμενες εξελίξεις της Δυτικής Ευρώπης.

Σαν εκμοντερνιστής σπανίως το επιδείκνυε. Αντιθέτως η εικόνα του ήταν απατηλά κοντά στα πλέον συντηρητικα στερεότυπα. Δεν πολιτευόταν με τις εντυπώσεις και τα μυνήματα. Αργότερα σαν Πρωθυπουργός του εκσυγχρονισμού, παραδόξως δίδαξε με την στάση του αρκετά στοιχεία του παλιομοδίτικου ήθους. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζω μερικά σημεία:

I. την ισόβια προσήλωση του στην δημοκρατική παράταξη, σε αντίθεση με πολλούς επιγόνους,

II. τον υπαινιγμό διαχωρισμού εκκλησίας-κράτους που τον πλήρωσε με την κρίση των ταυτοτήτων

III. την αξιοπρέπεια της αποφυγής ανάμιξης προσώπων του οικογενειακού του περιβάλλοντος,

IV. την έντονη συλλογική δραστηριότητα και πνευματική αναζήτηση πχ στα πλαίσια του ΟΠΕΚ,

V. την παραγωγή σειράς πολιτικών στελεχών της νεότερης γενεάς,

VI. την αμέριστη εμπιστοσύνη προς διάφορους νεότερους συνεργάτες του,

VII. την συγκρότηση αξιόλογων επιτελείων είτε από πνευματικούς ανθρώπους είτε από τεχνοκράτες είτε κι από ανθρώπους της δράσης αναλόγως των κάθε φορά αναγκών.

VIII. Το προσωπικό παράδειγμα συνδυασμού εργατικότητας και μεθοδικότητας (το “μπλοκάκι”).

IX. Το ότι είχε το θάρρος της γνώμης του ακόμη και σε μοναχικές εποχές. Τα ‘βρόντηξε’ τρεις φορές (1978, 1987, 1995) και μια ακόμη τον απέπεμψε απο την Κ.Ο. ΠΑΣΟΚ ο διάδοχος του (2008)

X. Τέλος, ξεχωριστή αναφορά αρμόζει στην ετοιμότητα του να αποχωριστεί την καρέκλα (7/1/2004) όταν τα στοιχεία τον βεβαίωσαν ότι η προσωπική φθορά τον καθιστούσε μάλλον όπλο στα χέρια του Κ Καραμανλή παρά το αντίθετο.

Πόσα κατάφερε και πόσες ζημιές έκανε στην όλη προσπάθεια του; Δεν τα έκανε όλα καλά, κάθε άλλο, αλλά η ημέρα δεν προσφέρεται για καμία πλήρη πολιτική αποτίμηση, ούτε κι εγώ εξάλλου διαθέτω την αναγκαία απόσταση κι αντικειμενικότητα.

Προσωπικά δεν τον υποστήριξα στην μάχη της διαδοχής (1996), δεν τον ψήφισα καν στις βουλευτικές του 2000, συνεπεία Οτσαλάν, ωστόσο σε πάρα πολλές άλλες περιπτώσεις τον υπερασπίστηκα δημόσια ως στέλεχος του ΠΑΣΟΚ στα χρόνια εκείνα (γραμματέας Νομαρχιακής Ρεθύμνου), αν κι ευλόγως ποτέ δεν προσμετρήθηκα στους «σημιτικούς».

Στην Κρήτη τον αποχαιρετίσαμε πριν 21 χρόνια για την γενναιότητα του να γράψει μόνος του τον πολιτικό επίλογο με το σύνθημα «Μπράβο Σημίτη, σου λέει όλη η Κρήτη!» Ήταν στο κατάμεστο Λίντο στο Ηράκλειο όπου ο κόσμος της παράταξης έβλεπε την θυσία του Αρχηγού του, ως απέλπιδα προσπάθεια να γυρίσει τα πράγματα και να θυμίσει πως ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει δεξιά.

Κάποιοι μανιχαιστικά μπορεί να έλπιζαν στο θαύμα από την επαναφορά στο προσκήνιο του ονόματος Παπανδρέου αλλά οι πλείστοι γνωρίζαμε ότι το ποτάμι δεν γύριζε πίσω. Τουλάχιστον ο ίδιος ο Σημίτης στην τελευταία δημόσια παρέμβαση του κατά το 2024 έδειξε ότι ασχέτως του τι έκανε τότε ο λαός, τουλάχιστον ο ίδιος δεν το ξέχασε.

Είχε κάτι το απόκοσμο ο τρόπος που το πλήθος παραληρούσε με ενθουσιασμό για την οικειοθελή αποχώρηση του ηγέτη του. Και την παραδοξότητα αυτή του σταδίου την συμπλήρωσε το δείπνο που μας παρέθεσε ο ίδιος κι η σύζυγός του στους τέσσερις γραμματείς των νομαρχιακών που είχαμε οργανώσει την «αποχαιρετιστήρια συγκέντρωση.

Μετά από μια αρκετά θερμή συζήτηση και σε ένα αρκετά τιμητικό για μας κεντρικό τραπέζι, χωρίς πχ τους πολυπληθείς βουλευτές ή υπουργούς της Μεγαλονήσου, χαμηλόφωνα ξεκίνησα να εξομολογούμαι στην κυρία Δάφνη ότι παρά τα καλά λόγια που είχα ήδη πει για τον σύζυγο της, εγώ κατά το 1996 δεν τον είχα υποστηρίξει.

Τότε όμως άκουσα να λέει ακριβώς το ίδιο πράγμα στον ίδιο τον Σημίτη στην κορυφή του τραπεζιού και μάλιστα μεγαλοφώνως, ο γραμματέας των Χανίων. Δύο λοιπόν στους τέσσερις προσκεκλημένους του είχαν κάνει ταυτοχρόνως την ίδια εξομολόγηση, ενώ η σιωπή των υπολοίπων δύο άφηνε αδιευκρίνιστο το τελικό σκορ.

Το παράξενο λοξό χαμόγελο του Σημίτη φώτισε το πρόσωπο του ίσως γιατί έβρισκε ότι αυτή η εξομολόγηση των διοργανωτών συνάδει πλήρως με την στάση του πλήθους των οπαδών που πανηγύριζαν το γενναίο τέλος του.