Βρισκόμαστε στο 1949. Ο Γιάννης, γιος αντάρτη, ξεριζώνεται και εκτοπίζεται στις Παιδουπόλεις της Φρειδερίκης, όπου χειραγωγούνται οι ιδέες και οι επιθυμίες του. Έγκλειστος για χρόνια χάνει την ταυτότητα του λόγω της ψυχροπολεμικής προπαγάνδας που του ασκείται καθημερινά. Εφιάλτες και σκοτεινά αισθήματα για τον πατέρα του στοιχειώνουν την καρδιά του. Ενήλικας πια, επαναπροσδιορίζει την ύπαρξή του. Αποφασίζει να πάει να τον συναντήσει.

Η νέα ταινία- σενάριο, σκηνοθεσία και παραγωγή- της Ελένης Αλεξανδράκη «Θολός Βυθός» που έκανε παγκόσμια πρεμιέρα στο 65ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης είναι η αληθινή ιστορία του συγγραφέα Γιάννη Ατζακά και βασίζεται στα βιβλία του «Διπλωμένα Φτερά» και «Θολός Βυθός».

Η Ελένη Αλεξανδράκη, σκηνοθέτης ταινιών μικρού και μεγάλου μήκους και ντοκιμαντέρ, με διακρίσεις και βραβεία σε Ελλάδα και εξωτερικό, μας μιλάει για τη σημασία της μνήμης και τη δύναμη της αγάπης, για τη προπαγάνδα που ζει πάντα ανάμεσα μας και τη Νίσυρο που είναι ένα ηφαίστειο στην καρδιά της.

Γιατί επιλέξατε διαφορετικό ελληνικό και ξένο τίτλο;

Γιατί όταν δούλευα το project στο MFI ένας Αμερικάνος καθηγητής μου είχε πει ότι οι λέξεις MURCKY ή BLURRY που αντιστοιχούν στο ΘΟΛΟΣ δεν είναι καλές για τίτλο στα αγγλικά. Κι έτσι από τότε σκέφτηκα ότι το GIANNIS IN THE CITIES  που σημαίνει «Ο Γιάννης στις Πόλεις», κατ’ επέκταση στις Παιδοπόλεις, έχει ένα νόημα και είναι ευανάγνωστο για ένα μη ελληνόφωνο κοινό .

Μετά τη Θεσσαλονίκη που θα δούμε το Θολό Βυθό;

Θα παιχτεί στο «Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου» που πραγματοποιείται 21 με 27 Νοεμβρίου.

Και θα είναι η Tαινία Λήξης του Φεστιβαλ WIFT την 1η Σεπτεμβρίου.

Στις αθηναϊκές αίθουσες νομίζω ότι δεν θα βγει πριν από τον Φεβρουάριο.

Μια αυτοβιογραφία με ποιο τρόπο βοηθάει; Το γεγονός ότι στηρίζεστε σε αληθινή ιστορία κάνει το έργο πιο εύκολο ή πιο δεσμευτικό;

Και τα δύο. Από τη μια η βιογραφία σε βοηθάει γιατί έχεις μια δεδομένη βάση για να κινηθείς και να δημιουργήσεις, από την άλλη, σε περιορίζει γιατί πάντα υπάρχει ο κίνδυνος να προδώσεις την αλήθεια του προσώπου που είναι ο κεντρικός ήρωας της ιστορίας.

Ο Θολός Βυθός είναι ταινία με στοιχεία ντοκιμαντέρ. Κι εσείς υποστηρίζετε πως δεν υπάρχει ουσιώδης διαφορά ανάμεσα στη μυθοπλασία και το ντοκιμαντέρ. Με ποια έννοια;

Εκτός του ότι ορμητήριο για την ταινία είναι μια αληθινή ιστορία που έχει γραφτεί και ως μυθιστόρημα, ο ΘΟΛΟΣ ΒΥΘΟΣ δεν έχει στοιχεία ντοκιμαντέρ , είναι καθαρά ταινία μυθοπλασίας. Πιστεύω όμως ότι η διαδικασία που ακολουθώ πάντα, είτε κάνω μυθοπλασία είτε ντοκιμαντέρ, είναι η ίδια με την έννοια ότι πρώτα κοιτάζω και μετά σκέφτομαι.

Η αυτοβιογραφία έχει να κάνει με τις μνήμες- πιστεύετε πως είναι απαραίτητο να θυμόμαστε κι ας είναι οδυνηρό;

Νομίζω ότι είναι πολύ σημαντικό να θυμόμαστε και να μαθαίνουμε και να κατανοούμε οτιδήποτε δεν είχαμε καταλάβει παλιότερα. Πιστεύω ότι αυτή είναι η πραγματική θεραπεία. Ειδικά στα θέματα που άπτονται της Ιστορίας είναι πολύ σημαντικό να μην ξεχνάμε και να μην κουκουλώνουμε.

Διαβάζω από συνέντευξη σας: «Παρόλο που μεγάλωσα σε εντελώς διαφορετικό κοινωνικό περιβάλλον και σε κατοπινότερη εποχή, ένιωσα μια παράξενη συνάφεια με τον Γιάννη Ατζακά. Ίσως γιατί στην επταετία της χούντας έτυχε να πηγαίνω στο σχολείο και ο σκοταδισμός και τα ιστορικά ψεύδη που μας δίδασκαν τότε ήταν περίπου ταυτόσημα με την προπαγάνδα που γινόταν μέσα στις μετεμφυλιακές Παιδοπόλεις». Αυτό ήταν το κίνητρο για την ταινία;

Ναι ήταν κίνητρο γιατί ταυτίστηκα κάπως με τον Γιαννη Ατζακά έχοντας εγώ ζήσει στην εφηβεία μου στην “Ελλάδα Ελλήνων Χριστιανών” που ήταν η συνέχεια της μετεμφυλιακής Ελλάδας.

Όμως ακόμα πιο ειδικά αλλά και πιο γενικά ταυτίστηκα επειδή στα έντεκα μου χρόνια βίωσα ένα γερό τραύμα με το θάνατο του πατέρα μου. Μου είχαν αποκρύψει στην οικογένεια μου ότι η αρώστεια του ήταν μοιραία και ότι θα πέθαινε. Όταν αυτό συνέβη ο κόσμος γκρεμίστηκε κάτω από τα πόδια μου γιατί ένιωσα ενοχή που δεν το είχα καταλάβει ή διαισθανθεί.

Το γεγονός ότι εξαιτίας αυτού του ψέματος ενοχές στοίχειωσαν τη ζωή μου για πολλά χρόνια με έκανε να αντιληφθώ ακόμη καλύτερα πώς τα ψέματα που βίωσε ο Γιάννης τον στοίχειωσαν και τον έκαναν να χάσει τον εαυτό του.

Πάντα χρειάζεστε ένα κίνητρο, ένα βίωμα;

Ναι πάντα θέλω να ξεκινάει το θέμα μου από μια προϋπάρχουσα αλήθεια ώστε μετά να μπορώ να μεταμορφώνω την ιστορία μέσα από την δική μου αλήθεια.

Τα ψεύδη και η προπαγάνδα συνεχίζουν. Συμφωνείτε ότι δεν είναι μόνο θέμα ιστορικής συγκυρίας; Αλλά κυρίως ανθρώπινης φύσης;

Συμφωνώ ότι τα ψέματα και η προπαγάνδα συνεχίζουν να υπάρχουν και μένω συνεχώς εμβρόντητη με το πόσο απροκάλυπτα το κάνουν οι κυβερνήσεις σε συνδυασμό με τα μέσα ενημέρωσης.

Ναι το έχουμε μέσα μας να θέλουμε να επιβάλουμε την θέλησή μας πάνω στους άλλους  γι αυτό και ο αληθινός σοσιαλισμός και η δημοκρατία είναι τόσο δύσκολο να υπάρξουν και να εδραιωθούν πραγματικά .

Διαβάζοντας το βιβλίο ποια φράση σας εντυπώθηκε;

Κάθε φράση του Ατζακά είναι ένα διαμάντι. Αλλά το κυριότερο που άγγιξε την καρδιά μου είναι ο τρόπος που αναδύεται μέσα από την αφήγησή του η ψυχή του μικρού παιδιού.

Έχετε πει: Έχουμε γεννηθεί για να βιώνουμε έναν διαρκή εμφύλιο είτε αυτός εκφράζεται μέσα από την πολιτική, μέσα από τις προσωπικές μας σχέσεις, είτε και μέσα στην ίδια μας την ψυχή. Η ανάγκη του ανθρώπου για εξουσία δημιουργεί τερατογενέσεις.»

Πάλι θα σας ρωτήσω- αν αυτό που περιγράφετε είναι διαχρονικό και παγκόσμιο, αν περιορίζεται σε χρόνους και τόπους και τελικά αν αφήνει περιθώρια αισιοδοξίας.

Ευτυχώς μας έχει μείνει η αγάπη για την αγάπη. Αυτό για μένα είναι αυτό που θα μπορούσε να ονομαστεί αληθινή πίστη. Κάτι που μπορεί να δίνει νόημα στην ζωή.

«Ήθελα να διασώσω την εποχή όπως την έζησα, όχι μέσα από διαβάσματα. Να περιγράψω φοβερές δοκιμασίες και, μαζί, να σώσω την ψυχή μου» έχει πει ο συγγραφέας.

Η αυτοβιογραφία είναι ένας τρόπος σωτηρίας της ψυχής;

Είναι αναμφίβολα ένα είδος αυτοψυχανάλυσης.

Ποια ήταν η μεγαλύτερη δυσκολία που αντιμετωπίσατε στην ταινία;

Οι συνθήκες παραγωγής ήταν δύσκολες γιατί δεν είχαμε τα χρήματα που πραγματικά θα χρειαζόντουσαν για μια τέτοια ταινία και το γεγονός ότι το καστ ήταν τόσο πολυπρόσωπο (50 παιδιά και 50 ενήλικες) έκανε τα πράγματα αρκετά σύνθετα.

Όμως η συνεργασία με μεγάλους και μικρούς ήταν τόσο καλή και πιστεύαμε τόσο πολύ όλοι μαζί στην ταινία, που στην μνήμη μου έχει χαραχθεί σαν το πιο ευτυχισμένο γύρισμα.

Οι καλλιτεχνικοί μου συνεργάτες ήταν μοναδικοί Διονύσης Ευθυμιόπουλος, Γιώργος Γεωργίου, Δέσποινα Χειμώνα και  Χρήστος Γιαννακόπουλος,  Νίκος Ξυδάκης οι ενήλικες ηθοποιοί επίσης ένας κι ένας και τα παιδιά υπέροχα.

Επίσης οι γονείς των παιδιών είχαν μια ευγενέστατη και γενναιόδωρη στάση απέναντι στην ταινία.

Αν είχατε απέναντι σας το Γιάννη Αρχοντή του τότε τι θα τον ρωτούσατε;

Μα τον έχω μπροστά μου στα πρόσωπα του Φίλιππου Μηλίκα, του Μάριου Κωνσταντίνου Γαλετζά, του Κωνσταντίνου Αθανασσάκη και του Αινεία Τσαμάτη που όλοι μαζί παίζουν το Γιάννη σε διαφορετικές ηλικίες.  Δεν ξέρω τι θα τους ρωτούσα αλλά σίγουρα δεν χάνω την ευκαιρία να τους ομολογήσω πόση τρυφερότητά νιώθω γι αυτούς.

Να κλείσουμε με τη Νίσυρο. Το νησί που ερωτευθήκατε με την πρώτη ματιά και μοιράζεστε το χρόνο και τις ιδέες σας. Και εδώ και μια δεκαετία την Ηφαιστειάδα, την εβδομάδα κινηματογράφου, που το περασμένο καλοκαίρι ήταν αφιερωμένη στα ανθρώπινα δικαιώματα με επίκεντρο την Παλαιστίνη.

Έχετε σκεφθεί την καινούργια θεματολογία;

Έχω κάτι στο μυαλό μου αλλά δεν το αποκαλύπτω ακόμη.

Θα μπορούσατε να ζήσετε μόνιμα στο νησί;

Ναι το έχω σκοπό μετά από μερικά χρόνια. Θέλω να τελειώσω την ζωή μου εκεί.

Τι είναι αυτό που, για εσάς, κάνει τη Νίσυρο ξεχωριστή;

Οι άνθρωποι. Έχουν ευαισθησία, ευγένεια, ανθρωπιά και όλα τα αντιφατικά παπαδιαμαντικά χαρακτηριστικά των νησιωτών. Αυτό με μαγεύει.

Μια ταινία γυρισμένη στη Νίσυρο τι θα μπορούσε να είναι;

Η Νοσταλγός που έκανα το 2004.

Μετά το Θολό βυθό, υπάρχουν σχέδια;

Ναι αλλά ακόμη είναι φλου.

Θολός βυθός

Σκηνοθεσία: Ελένη Αλεξανδράκη

Σενάριο: Ελένη Αλεξανδράκη, Παναγιώτης Ευαγγελίδης

Διεύθυνση φωτογραφίας: Διονύσης Ευθυμιόπουλος

Μοντάζ: Χρήστος Γιαννακόπουλος

Ήχος: Νίκος Παπαδημητρίου

Μουσική: Νίκος Ξυδάκης

Ηθοποιοί: Φίλιππος Μηλίκας, Μάριος-Κωνσταντίνος Γαλετζάς, Κωνσταντίνος Αθανασάκης, Αινείας Τσαμάτης, Αγνή Στρουμπούλη, Σίμος Κακάλας, Στέλιος Μάινας, Εύη Σαουλίδου, Αγλαΐα Παπά, Κωνσταντίνος Σειραδάκης, Katia Leclerc O’Wallis, Κάτια Γκουλιώνη, Ευδοξία Ανδρουλιδάκη, Θέμης Πάνου, Μαρία Καλλιμάνη, Ανδρέας Μαριανός, Μανώλης Μαυροματάκης

Παραγωγή: Pomegranate Films 2

Παραγωγοί: Ελένη Αλεξανδράκη

Συμπαραγωγή: Alatas Films, Authorwave, Tamarisk, ΕΚΚ, ΕΡΤ, ΕΚΟΜΕ / Χορηγός: DSHOP

Συμπαραγωγοί: Κώστας Αλατάς, Πάνος Μπίσδας, Χρήστος Γιαννακόπουλος

Κοστούμια: Δέσποινα Χειμώνα

Σκηνικά: Γιώργος Γεωργίου