Εξοικονόμηση χρημάτων με κάθε τρόπο προστάζει και για τη δημόσια εκπαίδευση το μνημόνιο, οδηγώντας στη δραματική συρρίκνωση της. Συγχωνεύσεις υπηρεσιών και σχολικών μονάδων, κλείσιμο μονοθέσιων και ολιγοθέσιων σχολείων, μείωση χρηματοδότησης και διορισμών, αξιολογήσεις και διεύρυνση ωραρίου των εκπαιδευτικών είναι μερικές από τις αποφάσεις του υπουργείου.

Το κείμενο εργασίας που απέστειλε την Πέμπτη το υπουργείο Παιδείας στα συνδικάτα των εκπαιδευτικών, στις οργανώσεις των υπαλλήλων του υπουργείου, στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο και στα Παιδαγωγικά Τμήματα των Πανεπιστημίων ζητούσε την κατάθεση προτάσεών τους μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου. Η κυβέρνηση σκοπεύει να νομοθετήσει άμεσα, καθώς η δανειακή σύμβαση με την τρόικα πιέζει για μειώσεις εξόδων και η πολύπαθη ελληνική δημόσια Παιδεία θα υποστεί τις συνέπειες.

Η συρρίκνωση με βάση το πορτογαλικό μοντέλο ξεκινά από το κλείσιμο εκατοντάδων μονοθέσιων και ολιγοθέσιων Δημοτικών σχολείων. Αυτή τη στιγμή στη χώρα μας υπάρχουν περίπου 2.000 ολιγοθέσια σχολεία, τη λειτουργία των οποίων επιβάλλουν ιδιαίτεροι γεωγραφικοί λόγοι όπως και συγκοινωνιακές δυσχέρειες που προκύπτουν λόγω καιρικών συνθηκών. Με το κλείσιμο πολλών από αυτά τα «ατροφικά» σχολεία, γονείς και μαθητές ορεινών περιοχών, νησιών της άγονης γραμμής, απομακρυσμένων οικισμών κλπ θα αντιμετωπίζουν καθημερινά το γολγοθά των μετακινήσεων.

Συγχωνεύσεις και περικοπές θα γίνουν και στη διοίκηση της εκπαίδευσης, σε όλα της τα επίπεδα. Από τις 40 γενικές διευθύνσεις του υπουργείου θα μείνουν περίπου 20, θα καταργηθούν και τα 295 γραφεία Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης και ενοποιούνται οι διευθύνσεις εκπαίδευσης των δύο βαθμίδων. Επίσης συγχωνεύονται το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και ο Οργανισμός Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών. Μάλιστα το υπουργείο ήδη λειτουργεί σα να μην υπάρχουν οι συγκεκριμένες υπηρεσίες, αναθέτοντας εργασίες όπως η «μελέτη εφικτότητας» του μοντέλου του Ιντερνάσιοναλ Μπακαλορεά στα Λύκεια, σε ιδιωτικές εταιρίες ερευνών.

Το κείμενο εργασίας αναφέρεται σε «υπερβολικά μεγάλο αριθμό υφιστάμενων δομών διοίκησης», οι οποίες έχουν πολύ υψηλό κόστος λειτουργίας, καθιστώντας σαφές ότι το κίνητρο των αλλαγών αυτών είναι η τυφλή εξοικονόμηση λειτουργικών δαπανών.

Μιλά επίσης για μέτρα σε επίπεδο σχολικής μονάδας, όπως η ενίσχυση της αυτονομίας τους στον προϋπολογισμό και η διαχείριση των πιστώσεων για λειτουργικές δαπάνες με βάση τις ανάγκες της κάθε μονάδας, μέσα από διαδικασία αυτοαξιολόγησης. Επίσης αναφέρεται σε «εξορθολογισμό του ωραρίου των εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας και Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, ενοποίηση-συγχώνευση σχολικών μονάδων και ενίσχυση των θεσμών κοινωνικής λογοδοσίας». Τα μέτρα αυτά θυμίζουν το αγγλοσαξονικό μοντέλο χρηματοδότησης των σχολείων ανάλογα με την απόδοσή τους, που οδήγησε στο κλείσιμο πολλών σχολικών μονάδων όπου εφαρμόστηκε.

Η αποτελεσματικότητα κάποιων μέτρων αμφισβητείται, καθώς οι συγχωνεύσεις και ενοποιήσεις μπορεί να δημιουργήσουν διοικητικό χάος. Για παράδειγμα η ενοποίηση του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου με το Κέντρο Εκπαιδευτικής Έρευνας και τον Οργανισμό Επιμόρφωσης Εκπαιδευτικών, σύμφωνα με καταγγελίες, έχει ήδη οδηγήσει στην αχρήστευση του Ινστιτούτου. Ο ρόλος του θα είναι «διακοσμητικός», καθώς όταν μετατραπεί από ανεξάρτητη υπηρεσία σε Νομικό Πρόσωπο Δημοσίου Δικαίου δε θα έχει πια την αρμοδιότητα να εισηγείται για τα εκπαιδευτικά θέματα, αλλά θα περιορίζεται στην υλοποίηση αποφάσεων του υπουργείου Παιδείας. Ενώ πριν γνωμοδοτούσε για τα μείζονα θέματα σχετικά με την ποιότητα της εκπαίδευσης, όπως τα βιβλία και τα αναλυτικά προγράμματα, τώρα το εισηγητικό κομμάτι μεταφέρεται σε επιτροπές που θα συστήνει ο υπουργός Παιδείας.

Οι πολυάριθμες προτάσεις για εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις σε όλες τις βαθμίδες τις παιδείας έχουν προκαλέσει έντονες αντιδράσεις τα τελευταία χρόνια. Μάλιστα, από τότε που ξεκίνησε προβολή των προτάσεων των υπουργών στην ιστοσελίδα της «ανοιχτής διακυβέρνησης», οι πολίτες μπορούν να καταθέτουν τις δικές τους προτάσεις και σχόλια για κάθε πιθανό νομοσχέδιο, μεταρρύθμιση κλπ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα οι έντονες αντιδράσεις των πολιτών στην ιστοσελίδα σχετικά με την πρόταση του υφυπουργού Παιδείας Γ. Πανάρετου για κατάθεση μηχανογραφικών το Μάρτιο, οι οποίες τον έφεραν σε πολύ δύσκολη θέση.

Ο κ. Πανάρετος έφτασε στο σημείο να επέμβει με νέα ανορθόδοξη πρόταση για την κατάθεση δύο μηχανογραφικών, ένα το Μάρτιο και ένα τον Ιούλιο. Η διαβούλευση στον ιστότοπο της ανοιχτής διακυβέρνησης λήγει στις 8 Δεκεμβρίου και φαίνεται ότι ο υφυπουργός δε θα επιμείνει στην πρότασή του.