Λίγες είναι οι φωτογραφίες από το Γκουαντάναμο που έχουν δει το φως της δημοσιότητας. Εδώ και είκοσι χρόνια, ο στρατός των Ηνωμένων Πολιτειών ελέγχει αυστηρά τι βγαίνει προς τα έξω από τη ζωή των κρατουμένων στις περιβόητες φυλακές.
Ads
Εικόνες κρατουμένων να παλεύουν με δεσμοφύλακες ή απεργών πείνας που τους δένουν και τους ταΐζουν με το ζόρι δεν υπάρχουν. Ελάχιστα από τα πρόσωπα των αμερικανών στρατιωτών που συνοδεύουν τους φυλακισμένους είναι αναγνωρίσιμα. Με τον καιρό ακόμα και οι λιγοστές φωτογραφίες που υπήρχαν εξαφανίστηκαν εντελώς.
Το 2011, το WikiLeaks έδωσε στη δημοσιότητα απόρρητες φωτογραφίες κρατουμένων που απέκτησε από διαρροές των μυστικών υπηρεσιών. Επίσης, κάποιοι δικηγόροι έδωσαν πορτρέτα των πελατών τους που είχαν τραβηχτεί από τη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού. Οι εικόνες των κρατουμένων, από τότε που άρχισαν να φτάνουν στο Γκουαντάναμο λίγους μήνες μετά τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, και οι οποίες είδαν το φως της δημοσιότητας είναι ελάχιστες.
Αξιοποιώντας τον νόμο περί ελευθερίας της πληροφόρησης, οι New York Times κατάφεραν να αποσπάσουν από τα Εθνικά Αρχεία φωτογραφίες των πρώτων κρατουμένων που μεταφέρθηκαν από το Αφγανιστάν στη βάση του Γκουαντάναμο στην Κούβα.
Ads
Οι φωτογραφίες αυτές, που δόθηκαν στη δημοσιότητα φέτος, τραβήχτηκαν από φωτογράφους του αμερικανικού στρατού για να δείξουν σε ανώτερα στελέχη και κυρίως στον τότε υπουργό Άμυνας των ΗΠΑ, Ντόναλντ Ράμσφελντ μια εικόνα της υπεράκτιας αυτής επιχείρησης κράτησης και ανάκρισης στα πρώτα της στάδια.
Η διαχείριση του οπτικού υλικού ξεκίνησε από την πρώτη κιόλας μέρα άφιξης των κρατουμένων στη βάση, στις 11 Ιανουαρίου 2002. Ο στρατός απαγόρευσε σε δύο φωτορεπόρτερ, από το CNN και την Miami Herald, να αποτυπώσουν εικόνες από εκείνη τη μέρα. Τους επιτράπηκε να παρακολουθήσουν την άφιξη των πρώτων κρατουμένων, αλλά έπρεπε να αφήσουν τις κάμερές τους πίσω.
Αντ’ αυτού, περίπου μια εβδομάδα αργότερα, το υπουργείο Άμυνας διένειμε μια φωτογραφία των πρώτων 20 κρατουμένων γονατιστών στο στρατόπεδο X-Ray, το αυτοσχέδιο στρατόπεδο – φυλακή όπου κρατούνταν οι αιχμάλωτοι τους πρώτους μήνες της επιχείρησης. Την είχε τραβήξει φωτογράφος του Πολεμικού Ναυτικού. Αρχικά προοριζόταν για τα μάτια μόνο της ηγεσίας του Πενταγώνου.
Οι Συμβάσεις της Γενεύης υποχρεώνουν τις χώρες που κρατούν αιχμαλώτους πολέμου να τους προστατεύουν από τη δημοσιότητα. Μια ερμηνεία της κυβέρνησης Μπους μετά την 11η Σεπτεμβρίου επέτρεψε στο Πεντάγωνο να δημοσιοποιήσει την εικόνα των 20 ανδρών με χειροπέδες και γονατιστούς, επειδή τα πρόσωπά τους δεν ήταν αναγνωρίσιμα.
Ωστόσο, η φωτογραφία ενίσχυσε το μήνυμα που επιδίωκε να περάσει το Πεντάγωνο, ότι δηλαδή, οι περίπου 780 άνδρες και τα αγόρια που μεταφέρθηκαν στο Γκουαντάναμο, όλοι κατά τη διάρκεια της προεδρίας Τζορτζ Μπους ήταν «οι χειρότεροι των χειρότερων», επειδή ακριβώς είχαν καταλήξει εκεί.
Με τα χρόνια αποδείχτηκε ότι αυτό ήταν αναληθές. Μόνο σε 18 κρατούμενους απαγγέλθηκαν κατηγορίες. Από αυτούς μόνο πέντε καταδικάστηκαν από το στρατιωτικό δικαστήριο. Δέκα κρατούμενοι βρίσκονται ακόμη σε προδικαστικές διαδικασίες, συμπεριλαμβανομένων των ανδρών που κατηγορούνται για τις επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου. Ο πρόεδρος Μπαράκ Ομπάμα υποσχέθηκε να κλείσει τη φυλακή, κάτι που μπλόκαραν οι Ρεπουμπλικάνοι ε η αντίδραση των Ρεπουμπλικάνων στο Καπιτώλιο. Στη συνέχεια, διαδοχικές κυβερνήσεις προσπάθησαν να μειώσουν τον αριθμό των ανδρών που κρατούνται εκεί. Οι περισσότεροι κρατούμενοι έχουν ήδη φύγει. Στο Γκουαντάναμο παραμένουν 37 άτομα. Κάποιοι από αυτούς απελευθερώθηκαν ως εσφαλμένα συλληφθέντες σε επιχειρήσεις σκούπα του αμερικανικού στρατού και των μυστικών υπηρεσιών. Άλλοι θεωρήθηκαν μαχητές της Αλ Κάιντα και των Ταλιμπάν που θα μπορούσαν να σταλούν με ασφάλεια στις χώρες τους για να αντιμετωπίσουν τη δικαιοσύνη εκεί.
Αν οι φωτογραφίες αυτές είχαν τραβηχτεί από φωτορεπόρτερ σήμερα, καμία δεν θα είχε γλιτώσει από τη λογοκρισία του στρατού στον Κόλπο του Γκουαντάναμο.
Δείχνουν το βλέμμα του νεαρού πεζοναύτη την ώρα που ζυγίζει το πρόσωπο του πρώτου «εχθρού» που θα συναντούσε στον πόλεμο. Δείχνουν τα μέτρα ασφαλείας και περιορισμού που η στρατιωτική λογοκρισία απαγόρευσε αργότερα στις ειδησεογραφικές φωτογραφίες. Δείχνουν πόσο εύθραυστοι και υποσιτισμένοι ήταν πολλοί από τους κρατούμενους και ότι ήταν αλυσοδεμένοι στους καρπούς και τους αστραγάλους τους ακόμα και μέσα σε μια σκηνή στρατιωτικού νοσοκομείου.
Σε μία από τις πιο τραγικές φωτογραφίες φαίνεται πως αυτοσχεδίασαν οι άνδρες του αμερικανικού στρατού κατά την πρώτη πτήση που μετέφερε κρατούμενους στον Κόλπο του Γκουαντάναμο. Σύμφωνα με τον Τζέρεμι Λοκ, τον στρατιωτικό φωτογράφο στο αεροπλάνο, ένας κρατούμενος είχε προσπαθήσει να απεγκλωβιστεί από ένα αυτοσχέδιο κάλυμμα για τα μάτια. Έτσι τον έδεσαν με μονωτική ταινία.
Κάποιος από τις δυνάμεις ασφαλείας τοποθέτησε μια αμερικανική σημαία στα δεμένα και γαντοφορεμένα χέρια του άνδρα που καθόταν δίπλα στον κρατούμενο με τη μονωτική ταινία και τράβηξε μια αναμνηστική φωτογραφία. Ο Λοκ απαθανάτισε και αυτή την εικόνα, προς ενημέρωση της στρατιωτικής ηγεσίας.
Ο δεμένος με μονωτική ταινία κρατούμενος είναι ο ίδιος άνδρας που οι πεζοναύτες προσπαθούν να επιβιβάσουν στο σχολικό λεωφορείο που θα τον μετέφερε από τον κόλπο του Γκουαντάναμο στις εγκαταστάσεις όπου θα κρατούνταν, το στρατόπεδο X-Ray.
Οι πεζοναύτες που υπηρετούσαν εκείνη την εποχή θυμούνται ότι μόνο ένας άνδρας έφτασε εκείνη την ημέρα με προσθετικό πόδι, και τα έγγραφα της φυλακής δείχνουν ότι ήταν ο Μουλά Φαζέλ Μοχάμεντ Μαζλούμ, αναπληρωτής υπουργός Άμυνας και διοικητής των δυνάμεων των Ταλιμπάν στο βόρειο Αφγανιστάν την εποχή των επιθέσεων της 11ης Σεπτεμβρίου.
Απελευθερώθηκε με παρέμβαση του Κατάρ 13 χρόνια αργότερα σε μία ανταλλαγή αιχμαλώτων με τον λοχία Μπόου Μπέργκνταλ του αμερικανικού στρατού. Μετά την πτώση της αφγανικής κυβέρνησης πέρυσι, έγινε αναπληρωτής υπουργός Άμυνας στην κυβέρνηση των Ταλιμπάν.
Ο Λοκ, στρατιωτικός φωτογράφος, δήλωσε πρόσφατα ότι καταλαβαίνει το λόγο για τα μέτρα ασφαλείας. Τα δεσμά για τους καρπούς και τα πόδια ώστε να μην μπορούν οι κρατούμενοι να κινηθούν, τα μαντήλια και τις ωτοασπίδες για να μην μπορούν να συνωμοτήσουν, τις ιατρικές μάσκες για να προφυλαχθούν από την πιθανή μετάδοση της φυματίωσης.
Παρ’ όλα αυτά, είπε, ότι οι τεχνικές στέρησης των αισθήσεων του θύμισαν την προηγούμενη εκπαίδευσή του ως αεροπόρου στο πρόγραμμα επιβίωσης αιχμαλώτων πολέμου.
Οι πράκτορες της C.I.A. αργότερα επαναχρησιμοποίησαν πρακτικές αυτού του προγράμματος για να ανακρίνουν και να βασανίζουν ύποπτα ανώτερα μέλη της Αλ Κάιντα. Τελικά αυτές οι ανακρίσεις άρχισαν μήνες αργότερα, αφού εκατοντάδες κρατούμενοι είχαν μεταφερθεί στον Κόλπο του Γκουαντάναμο.
Εκδήλωση για το Γκουαντάναμο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο
Την Τρίτη 2 Απριλίου ο ευρωβουλευτής Στέλιος Κούλογλου διοργανώνει μια έκθεση έργων τέχνης των πρώην κρατουμένων του Γκουαντάναμο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο στις Βρυξέλλες.
Τα έργα αυτά ήταν μέχρι πρότινος απόρρητα αλλά το Αμερικανικό Πεντάγωνο ήρε την απαγόρευση την οποία είχε επιβάλει η κυβέρνηση Τράμπ, καθιστώντας δυνατή αυτή την έκθεση, που υπογραμμίζει τη σημασία της επιθυμίας του κάθε ανθρώπου για καλλιτεχνική έκφραση και ελευθερία. Την έκθεση έχει επιμεληθεί ο Mansoor Adayfi, που θα είναι παρών στα εγκαίνια της, στις 2/4 στις 18:00 (τοπική ώρα).
Μετά την τελετή εγκαινίων, θα προβληθεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο το νέο ντοκιμαντέρ του Στέλιου Κούλογλου «142 χρόνια». Περισσότερα για το ντοκιμαντέρ εδώ
Στην Ελλάδα τα ΜΜΕ που στηρίζουν τις νεοφιλελεύθερες πολιτικές, χρημαδοτούνται από το ... κράτος. Tο tvxs.gr στηρίζεται στους αναγνώστες του και αποτελεί μια από τις ελάχιστες ανεξάρτητες φωνές στη χώρα. Mε μια συνδρομή, από 2.9 €/μήνα,ενισχύετε την αυτονομία του tvxs.gr και των δημοσιογραφικών του ερευνών. Συγχρόνως αποκτάτε πρόσβαση στα ντοκιμαντέρ και το περιεχόμενο του 24ores.gr.